Шанхай қаласының топырақ ортасы мен гидросферасы мен олардың ластануы, алдын алу шаралары

Шанхай – әлемдегі және Қытайдағы халық саны ең көп 2 қала (24 млн адам). Қытайдың шығысында Янцзы өзенінің атырауында орналасқан. Қытайдың ең ірі қаржы, экономикалық, сауда, мәдени, өндірістік орталығы. Дүниежүзіндегі ең ірі теңіз порты. Шанхайда әлемге белгілі барлығына жуық экономикалық, өндірістік, сауда салалары дамыған. Онда аумақтың топырақ ортасына және гидросфераға әсері бар 12000-нан аса өндірістік, сауда, шаруашылық кәсіпорындары орналасқан.

ШАНХАЙ ЯНЦЗЫ ӨЗЕНІНІҢ ШЫҒЫС ҚЫТАЙ ТЕНІЗІНЕ ҚҰЮ АТЫРАУЫНЫҢ ОҢТҮСТІГІНДЕ ОРНАЛАСҚАН. ЯНЦЗЫ ӨЗЕНІНІҢ САҒАСЫ - ХУАНПУ ҚАЛАНЫ ЕКІГЕ БӨЛЕДІ. ҚАЛАНЫҢ КӨП БӨЛІГІ ХУАНПУДЫҢ БАТЫСЫНДА ОРНАЛАСҚАН (ПУСИ), АЛ ШЫҒЫСЫНДА - ПУДУН (ІСКЕРЛІК ОРТАЛЫҚ). КЛИМАТЫ – ЫЛҒАЛДЫ СУБТРОПИКТІ МУССОНДЫҚ. ЖАЗДА КӨП ЖАҢБЫР, ҚЫСТА ҚАР ЖАУАДЫ. КӨКТЕМ МЕН ҚЫС ҚЫСҚА, КҮЗ БЕН ЖАЗ ҰЗАҚ. КҮЗ ЖЕЛТОҚСАНҒА ДЕЙІН СОЗЫЛУЫ МҮМКІН. ЖЫЛ БОЙЫНДА БІРНЕШЕ РЕТ ТАЙФУН СОҒУЫ МҮМКІН. СУДЫҢ ТЕМПЕРАТУРАСЫ ЖАЗДА 280С, ҚЫСТА 4,20С.
ГИДРОГРАФИЯСЫ МЕН КЛИМАТЫ

ШАНХАЙ ГИДРОСФЕРАСЫНЫҢ ЛАСТАНУЫ
Шанхай қаласының маңындағы өзен атыраптарында әр түрлі өндірістік және тұр-мыстық қалдықтар жиналған. Мысалы, Қытайдың «ұлы өзені» Янцзы - әлемдегі ең ластанған өзендердің үштігіне кіреді. Оның Шығыс Қытай теңізіне құяр сағасында ғалымдардың тұрақты есептеуінше 200000 тонна қалдықтар жиналса, өзен суын қалаға тасымалдау үшін су қойманың өзінде 2 – 3 мың тонна қалдық жиналған.

Шанхай маңындағы Қытайдың үлкендігі жағынан үшінші көлі Тайху аса ірі қоқыс алаңына айналған. 2017 ж. шілде айындағы есеп бойынша ондағы жиналған қоқыс қоры 20000 тонна. Ондағы қалдықтардың негізін медициналық және кеме жасау өндірістердің тастандылары алып жатыр. Қоқыс өңдеу зауыттарының да өзен, көл, теңіз суын ластауға да үлесі көп. Ол қалдықтарды дұрыс тасымалдамағанның, өңдемегеннің, көмбегеннің әсерінен болады.

Су тазалайтын жетілдірілген мембрана нанобөлшектер мен полимерлерден жасалған. Су тұщыландырғанда су иондары мембранадағы молекулалық туннельмен тартылады да, зиянды заттар шығады. Мұндай мембраналар өте аз ластанады, бетін тазалауда аса қажет етпейді. Энергия тұтыну 2 есе азаяды, ал суды тазалау үдерісі тиімді және арзан болады. Бұл мембрананы құрастырған Эрик Гоек.

ТАЗАЛАУ ЖОЛДАРЫ МЕН ҚОНДЫРҒЫЛАР
«Цептер» сүзгісі 1989 жылы Швецияда шықты. Бұл құрыл-ғының ерекшелігі полимерлі материалдан жасалған сүзгі қалқаны арқылы суды өткізіп, тазалайды. Артықшылықтары:
құрастыру сапасы жоғары;
Экологиялық таза, ұзақ уақыт жұмыс істейтін материалдан жасалған;
Өндірістік үдеріс автоматтандырылған;
Тіркегіштің болуы;
Кемшіліктері:
Суды тазалау дәрежесі төмен
Энергия тұтыну жоғары;
Ауыстыру, тазалау құны жоғары.

Ағынды суды биологиялық тазартудың мысалы ретінде «кактус жүйесін» алуға болады. Бұл жаңа әдіс липофильді материалдардан жасалған конустәрізді құрылымды кактус жиынтықты құралды пайдалануға негізделген. Кактустың инелері ауадан ылғалды конденсациялаған сияқты ағынды судан органикалық заттарды сіңіру қасиеті бар екендігін ғалымдар кейінгі кездегі зерттеулер нәтижесінде анықтады. Судың бетін органикалық заттардан тазалау дәрежесі 99 %-ға жетеді.

ТОПЫРАҒЫ МЕН ОНЫҢ ЛАСТАНУЫ
Соңғы жылдардағы зерттеулер бойынша Шанхай аумағындағы ауыл шаруашылық жерлерінің 70–80 %-ы минералды тыңайтқыштардың шектен тыс мөлшерімен және олардың қалдықтарымен (фосфогипс, силан, т.б.), ауыр металдармен мен бейметалдармен (мырыш, селен, кадмий, мышьяк, қорғасын, сынап, висмут, т.б.), органикалық заттар мен қалдықтардың аса жоғары мөлшерімен (фенол, формальдегид, бензол, хлорметан, бензапирен, парафиндер, т.б.) ластанғаны белгілі болды. Үкімет тарапынан қатаң қадағалауға қарамастан көптеген өндірістік, сауда, тұрмыстық кәсіпорындар, қызмет көрсету орын-дары ретсіз, рұқсатсыз қала маңындағы және тіпті өздері орналасқан аумаққа толық не мүлдем өңделмеген әртүрлі қалдық-тар мен жартылай шикізаттарды шығарып жатыр. Дұрыс, толық өңделмеген, көмілмеген қалдықтардың және тұщы су жетіспеушілі-гінен жер асты суын пайдаланғанның әсерінен соңғы 20 жылда Шанхай жерінің төмен шөгуі байқалады. Жылына шамамен топырақ 2 – 4 см-ге, ал солтүстік аудандарында 8 – 11 см-ге шөгеді. Қаланың кейбір аумақтарында топырақ қабаты соңғы 90 жылда 2,5 метрге төмен түскен.