Слайд 2Сорулгазы:
1.Ш. Суваңның «Азыранды» деп чечен чугаазы- биле таныштырар; темазын, идеязын тодарадыр; чогаалда
![Сорулгазы: 1.Ш. Суваңның «Азыранды» деп чечен чугаазы- биле таныштырар; темазын, идеязын тодарадыр;](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-1.jpg)
проблемниг айтырыгны сайгарып чугаалажыр.
2.Дириг амытаннарга ынак болурунга, оларны камнаар, камгалаар сеткилди оттуруп, дузааргак чорукка кижизидер; олардан камгаланырынга өөредир.
Слайд 4Дерилгези:
Чогаалчының портреди, номнары, чуруктар, компьютерге слайдылар.
Самбырага эпиграф:
Ыт-кижиниң шынчы өңнүү.
![Дерилгези: Чогаалчының портреди, номнары, чуруктар, компьютерге слайдылар. Самбырага эпиграф: Ыт-кижиниң шынчы өңнүү.](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-3.jpg)
Слайд 7Словарь- биле ажыл.
шош- чогуш
Кайгалдар- эрестер
чүкүрер- кыйгырар
Тояап- чер кезип, улчуп
![Словарь- биле ажыл. шош- чогуш Кайгалдар- эрестер чүкүрер- кыйгырар Тояап- чер кезип, улчуп](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-6.jpg)
Слайд 8Бичии эник: «Сүүр кулактарлыг, угаанныг, эрес карактарлыг, а кежи кап- кара, чүгле
![Бичии эник: «Сүүр кулактарлыг, угаанныг, эрес карактарлыг, а кежи кап- кара, чүгле](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-7.jpg)
быктында мең ышкаш ак чер бар. Оолдар- биле ойнап, ыңай-бээр маңнаарга, кежи хүнге кылаш кыннып турар.
Слайд 9Оолдарның сеткилинге таарышкан чүве: чамдык ыттар дег кортук, чашпаачы эвес болганы. Кый
![Оолдарның сеткилинге таарышкан чүве: чамдык ыттар дег кортук, чашпаачы эвес болганы. Кый дивээн кижиже чоокшулавас.](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-8.jpg)
дивээн кижиже чоокшулавас.
Слайд 10Бир тывызык кижи «Азыранды» деп шолалап каан.
![Бир тывызык кижи «Азыранды» деп шолалап каан.](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-9.jpg)
Слайд 11Кижи бүрүзү эникти алыксап турган.
![Кижи бүрүзү эникти алыксап турган.](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-10.jpg)
Слайд 12«Ыт-биле дыка ойнавас. Чудааш, дүгү баксырай бээр. Ытты үргүлчү сугга эжиндирип, дүгүн
![«Ыт-биле дыка ойнавас. Чудааш, дүгү баксырай бээр. Ытты үргүлчү сугга эжиндирип, дүгүн дыраар херек»](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-11.jpg)
дыраар херек»
Слайд 14Азыранды шуптувустуң
ыдывыс болган.
![Азыранды шуптувустуң ыдывыс болган.](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-13.jpg)
Слайд 15Чайладыр оолдар- биле ыңай- бээр маңнап, ойнап өскен болгаш, мага-боду күштүг, кашпагай,
![Чайладыр оолдар- биле ыңай- бээр маңнап, ойнап өскен болгаш, мага-боду күштүг, кашпагай, чаңы эптиг- ээлдек.](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-14.jpg)
чаңы эптиг- ээлдек.
Слайд 16Кыштың башкы айы дүжүп, башкы хар чаапкан…Азырандыны кыжын каяа тургузуп каарын оолдар
![Кыштың башкы айы дүжүп, башкы хар чаапкан…Азырандыны кыжын каяа тургузуп каарын оолдар](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-15.jpg)
чугаалажып,ол дугайында сүмени Соктайдан айтырганнар- даа.
Слайд 17«---Көдээ ыттар канчап даштыгаа кыштаар-дыр.Ыт дээрге чер чүректиг, дүктүг кештиг амытан- дыр.
![«---Көдээ ыттар канчап даштыгаа кыштаар-дыр.Ыт дээрге чер чүректиг, дүктүг кештиг амытан- дыр.](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-16.jpg)
Каяа доңарыл ол. Бажыңче киирер болза, даштыгаа кыжын үне албас, доңуучал апаар. Чылыгга кежи баксыраар болгай- деп, демгизи чугаалаан.--Үгээн бичии чылыглап бээр, ол-ла-дыр.»
Слайд 18Амыдыралында баштайгы кышты Азыранды өөрүшкү- биле уткуп алган.
![Амыдыралында баштайгы кышты Азыранды өөрүшкү- биле уткуп алган.](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-17.jpg)
Слайд 19Кыжын оолдар, уруглар- биле ойнаарга, аңаа дыка солун болган.Шанактыг, хаактыг уругларны хала
![Кыжын оолдар, уруглар- биле ойнаарга, аңаа дыка солун болган.Шанактыг, хаактыг уругларны хала](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-18.jpg)
чокка сөөртүп, чуңгуну куду оларның- биле шивеңнедир чаржып бадып, харга таалал- биле аңдаштанып, мага хандыр Азыранды ойнап турган.
Слайд 20Азыранды чокта, бажыңнар чоогу ээнзиргей, куруг ышкаш апарган. Мурнуку хүннерде ышкаш, уругларныӊ
![Азыранды чокта, бажыңнар чоогу ээнзиргей, куруг ышкаш апарган. Мурнуку хүннерде ышкаш, уругларныӊ](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-19.jpg)
каткы- хөглүг, өткүт үннери даштыгаа шоолуг дыӊналбастаан.
Слайд 21Оларны каапкаш, ыды тояап чоруй барган деп чүвеге кым- даа бүзүревээн.Чанып келир
![Оларны каапкаш, ыды тояап чоруй барган деп чүвеге кым- даа бүзүревээн.Чанып келир](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-20.jpg)
ирги бе дээш, эртенниң-не үгекти бакылап көрүп турганнар.Ыт ол-ла хевээр келбээн.
Слайд 22Азыранды чокта, кудумчуга ойнаарга, улам-на соок ышкаш сагындырар.
![Азыранды чокта, кудумчуга ойнаарга, улам-на соок ышкаш сагындырар.](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-21.jpg)
Слайд 23Чоорту Азырандыны уруглар манавастай бергеннер.
![Чоорту Азырандыны уруглар манавастай бергеннер.](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-22.jpg)
Слайд 24Чуӊгулап турган оолдар, уруглар шупту бөрттү долгандыр үглеп келгеннер. Бөрттүӊ тейинде Азырандының
![Чуӊгулап турган оолдар, уруглар шупту бөрттү долгандыр үглеп келгеннер. Бөрттүӊ тейинде Азырандының](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-23.jpg)
ак меӊин танып кааш, аңгадай бергеннер.
Слайд 25Соктай бөрттү сегирип алгаш, уругларны тарады идипкеш, Азырандыныӊ меңи агараӊнаан кылагар кара
![Соктай бөрттү сегирип алгаш, уругларны тарады идипкеш, Азырандыныӊ меңи агараӊнаан кылагар кара](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-24.jpg)
ыт кежи бөрттү хөөрээнге чыпшыр тудуп, бажыӊынче дедирлени аарак маӊнапкан.
Слайд 26«Уругларныӊ ынак ыды Азыранды кайнаар- даа чорбаан. Оларны кагбаан- даа болган.» -Ынчангаш
![«Уругларныӊ ынак ыды Азыранды кайнаар- даа чорбаан. Оларны кагбаан- даа болган.» -Ынчангаш](/_ipx/f_webp&q_80&fit_contain&s_1440x1080/imagesDir/jpg/977174/slide-25.jpg)
ыт- кижиниӊ шынчы өӊнүү-дүр, уруглар оларны камгалап, карактаӊар, дузалажыӊар.