Рагвалод і Рагнеда. Пачатак беларускай дзяржаўнасці

Дзе мы ёсць?

«Рогъволодъ перешелъ изъ заморья, имяше волость свою Полотьске»
Аб скандынаўскай прыналежнасці першага вядомага князя Полацка сведчыць паведамленне, што яны “прыйшлі з-за мора”
Скандынаўская этымалогія імёні

Ragnvaldr
Першая частка “Ragn” даслоўна перакладаецца як “сіла боства”
Пераклад другой часткі “valdr” гучыць як “уладар” (“улада дадзеная багамі”)

Забойства кіеўскага князя Ігара
1. Магло спрыяць укняжэнню нарманскага ўладара ў Полацку.
2. Горад займаў значнае месца на важнейшым водным шляху.
3. Полацк з прыходам Рагвалода пачаў кантраляваць выхад на сярэднюю плынь
Заходняй Дзвіны, які адкрываў прамы шлях на Балтыку

Навошта князь з-за мора?

Бараніць сваю зямлю

Знешняя кіруючыя сіла
“Ряд” – пагадненне паміж мясцовай элітай і іншаземнай нарманскай дружынай было заключана з мэтай арганізацыі абароны зямель
Знешняя бяспека
Унутраная стабільнасць грамадскага жыцця
Ахова гандлёвых шляхоў зносін

“Держащю і владеющю Полатьскую землю”
Факт укняжэння Рагвалода ў Полацку сярэдзіны Х ст. сведчыць, што ў гэтым рэгіёне дзяржаўная арганізацыя ўзнікла самастойна да яго запрашэння, а далей звязваецца з яго іменем

Палюддзе
Функцыянаванне палюддзя падчас станаўлення скандынаўскай дынастыі на землях Старажытнай Русі падрабязна апісвае візантыйскі імператар Канстанцін Парфірародны ў трактаце “Аб кіраванні імперыяй” (сярэдзіна Х ст.), пры гэтым супрацьпастаўляючы адрасатаў даніны – “росаў” і тых хто яе выплочвае – славян.
Дзейнасць скандынаўскіх вайсковых атрадаў (росаў) у апісаннях Канстанціна Парфірароднага вельмі блізка карэлюецца з паведамленнямі арабскіх пісьменнікаў канца Х ст., дзе гаворыцца аб вылучэнні «знатных русаў» (адасобленага ваеннага слою) і падпарадкаванага насельніцтва – славян (якіх усходнія аўтары называюць «ас-сакаліба»).
З славянскага насельніцтва скандынавы спаганяюць даніну за абарону ў нашым выпадку ад балтаў.

Некрапалістыка
У сярэдзіне – другой палове Х ст. на тэрыторыі Полацкага Падзвіння ўтвараецца самастойная тэрытарыяльна-палітычная арганізацыя, заснаваная на скандынаўскай уладзе скандынаўскага конунга Рагвалода пры актыўнай ролі ў грамадскім жыцці прадстаўнікоў мясцовай знаці.
Па пахаваннях бачна, што рэчы славян дамінуюць над рэчамі скандыўскага паходжання ў абрадавых практыках

Рагнеда Рагвалодаўна
«Не хочю розути робичича, но Ярополка хочю»
Два браты Яраполк і Уладзімір пасваталіся да Рагнеды
Першым быў Яраполк (978 г.)
Пасля прыйшлі сваты ад Дабрыні(дзядзька Уладзіміра)
Атрымалі адмову

Рагнеда(“прыгожая быццам багіня”)
«Рогъволодъ же вбеже в городъ; и приступивъше к городу, и взяшa город и сaмого яшa и жену его, и дщерь его; и Добрынa поноси ему и дщери его, нaрекъ ей робичицa, и повеле Володимеру быти с нею пред отцемь ея и мaтерью; потом отцa ея оуби, a сaму поя жене, и нaрекошa ей имя Горислaвa»

Гарыслава
Пасля гвалтоўнага шлюбу, жыла ў гарэме аж 986 года
Дакладна нарадзіла сына Ізяслава(усе астатнія дзеці прыпісваюцца да розных жонак)
Арганізавала спробу забойства Уладзіміра

«Бацька! Ты тут не адзін!»

«Оуже не оубии ея дѣтяти дѣля сего, но въздвигни отчину ея, и даи еи с сыном своимъ.»

Анастасія?
Перад прыняццем хрысціянства Уладзімір быў вымушаны адаслаць уласны гарэм з Кіева
Для гэтага былі заснаваныя манастыры на тэрыторыі ўсей Кіеўскай Русі
Кажуць, што Гарыслава сышла ў манастыр?(Спрэчны запіс Цвярскога летапісу 1534 г.)
«Оуже не оубии ея дѣтяти дѣля сего, но въздвигни отчину ея, и даи еи с сыном своимъ.» (Ст.-рус.) «Уж не забівай яе дзеля гэтага дзіцяці, але аднаві отчыну яе, і дай ёй з сынам сваім.»
Але гэта не так, яны з сынам да канца свайго жыцця кіравалі ў Полацку

Вывад першы
Актыўнае функцыянаванне заходнедзвінскага маршруту “з вараг у грэкі” з’явілася адной з асноўных прычын усталявання ў Полацку ўлады Рагвалода.
Да сярэдзіны Х ст. мясцовыя племянныя князі не мелі значных сіл і рэсурсаў для ажыццяўлення кантролю над полацкім гандлёвым маршрутам.

Вывад другі
Укняжэнне Рагвалода ў Полацку адбылося па ініцыятыве мясцовых палітычных эліт шляхам пагаднення “ряда” паміж скандынаўскім уладаром і мясцовым набілітэтам.
У гэтай сувязі ўмацаванню ўлады Рагвалода ў Полацкай зямлі садзейнічала агульнасць інтарэсаў мясцовых эліт і інтарэсаў скандынаваў.

Вывад трэці
Умовамі ўкняжэння Рагвалода было выкананне функцый кантролю над сярэднедзвінскім гандлёвым маршрутам “з вараг у грэкі”.
Відавочна, што дадзенае кіраўніцтва ажыццяўлялася пад непасрэдным уплывам мясцовай арыстакратыі па прынцыпу супольнага ўзбагачэння

Вывад чацверты
Падпарадкаванне навакольных тэрыторый ад Браслаўскага Паазер’я да Лукомля і Друцка ў другой палове Х ст., устанаўленне з насельніцтвам гэтых тэрыторый налогава-данніцкіх адносін спрыялі паступоваму станаўленню княжацкай адміністрацыі і распаўсюджванню ўлады полацкага князя.