‫به نام خدا

.
آمار عبارت است از علم:
جمع­آوري اطلاعات (يا داده­ها)
خلاصه كردن و سازمان­دهي داده­ها (= آمار توصيفي)
استنباط يا نتيجه­گيري و تعمیم نتایج درباره مجموعه­اي از داده­ها وقتي كه تنها بخشي از آنها مورد بررسي قرار گرفته است (= آمار استنباطي).
آمار زيستي (Biostatistics): شاخه­اي از علم آمار كاربردي است كه روشهاي آماري را در علوم زيستي و پزشكي مورد استفاده قرار مي­دهد.
آمار حياتي (Vital Statistics): جنبه­اي از آمار زيستي است كه به بررسي وقايع مربوط به جمعيت­هاي انساني مثل ميزان­هاي زاد و ولد، مرگ و مير، بيماري­ها، باروري و ... مي­پردازد.
جمعيت آماري يا جامعه آماري (Population): مجموعه افراد يا اشياء مورد مطالعه كه در يك يا چند صفت مشترك بوده و قرار است اطلاعات مورد نياز از آن مجموعه جمع­آوري شود. اين جمعيت از نظر تعداد اعضاء (حجم جامعه=N) ممكن است محدود يا نامحدود باشد. هر عضو از جامعه آماري را يك فرد يا واحد آماري مي­گويند.
نمونه (Sample): قسمتي از جمعيت است كه با ضوابطي مقبول انتخاب مي­شود تا نتايج حاصل از آن با روشهاي علمي به جمعيت تعميم داده شود. نمونه بايستي تصادفي يا شانسي (Random) انتخاب شده، معرف جمعيت بوده و تعداد اعضاء نمونه (حجم نمونه=n) به اندازه كافي بزرگ باشد.

متغير آماري (صفت متغير):
افراد جامعه داراي ويژگيهاي متفاوتي هستند، به هر ويژگي يا صفت مورد مطالعه كه از يك فرد به فرد ديگر تغيير مي­كند متغير يا صفت متغير گويند و معمولا با حروف بزرگ X ، Y، Zو . ..نشان داده مي­شود.
مقدار يا اندازه صفت متغير را مشاهده يا داده (Data) و مجموعه مشاهدات را داده­ها (Data) گويند و معمولا با حروف كوچكx1،x2 ،x3، ... نشان مي­دهند.
تقسيم بندي صفت متغير يا داده­ها:
1- متغير كيفی: مشاهدات صرفا گروه­بندي يا دسته­بندي را نشان مي­دهند. مثل جنس (مرد يا زن)، وضعيت تاهل (مجرد، متاهل، مطلقه، بيوه)، طبقه اجتماعي (پائين، متوسط، بالا). اگر به اين اندازه­­ها عدد نسبت دهيم، اين عددها رمز يا قرارداد است و خاصيت عدد را ندارند. مثلا“ براي گروه خون مي­توان اعداد 1 تا 4 را به ترتيب به گروه­های خوني A،B ،AB و O نسبت داد. يعني:
A=1, B=2, AB=3, O=4
2- متغير كمي يا عددي: مقدار مشاهدات خاصيت عددي دارند. مثل بعد خانوار (تعداد افراد خانواده)، تعداد بيماران بستري در يك بخش، وزن بدو تولد، فشارخون سيستول. متغير كمي ممكن است گسسته يا شمارشي باشد، يعني بين هر دو مقدار تعداد محدودي مقدار براي متغير وجود دارد. مثل تعداد دندانهاي پوسيده يا تعداد تخت يك بيمارستان. اگر بين هر دو مقدار تعداد نامحدودي مقدار قابل تصور باشد آنگاه متغير را متغير پيوسته گويند. مثل قد، دور سر، فشار خون سيستول يا دياستول.

سطح يا مقياس اندازه­گيري(Scale)­:
گزارش ويژگيها يا صفات به صورت عدد و رقم را اندازه­گيری مي­گويند. بسته به اينکه چه چيزی را و چگونه اندازه­گيری می­کنيم, اعداد بدست آمده ويژگيهای متفاوتی خواهند داشت. اين ويژگيهای متفاوت را مقياس­های اندازه­گيری می­گويند.
مقياس اسمی :(Nominal Scale)طبقه­بندي متغير به رده­هاي فراگير و مجزا از هم را مشخص مي­كند. اندازه­ها هيچگونه ترتيبي ندارند. مثل گروه خوني، جنس، نوع بيمارستان (آموزشي، غيرآموزشي).
مقياس ترتيبي:(Ordinal Scale) متغير به چند گروه مجزا افراز شده و يك نوع ترتيب در اندازه متغير وجود دارد. مثل مهارت شغلي (درجه1، درجه2، درجه3 يا به صورت ماهر، نيمه ماهر، ساده)، سطح سواد (بي سواد، ابتدائي، راهنمائي، متوسطه، دانشگاهي) و گروه­هاي سني (به صورت كودك، نوجوان، جوان، ميانسال و سالمند).
مقياس فاصله­اي (Interval Scale): علاوه بر خاصيت مقياس ترتيبي، فاصله بين مشاهدات داراي مفهوم بوده و فاصله بين هر دو واحد متوالی مساوی و نقطه صفر اختياري است. مثل درجه حرارت كه صفر آن قراردادي است. یا سال تقويمی که شروع آن قراردادی است.
مثال ديگر: اگر اندازه قد دانش­آموزان يک کلاس را در رابطه با قد کوتاهترين دانش­آموز کلاس, نه با توجه به اندازه واقعی قد آنها اندازه­گيری کنيم آنگاه يک مقياس فاصله­ای بدست خواهد آمد. در اين مقياس کوتاه قد­ترين دانش­آموز اندازه صفر و دانش­آموزی که مثلا 5 س بلند­تر است اندازه 5 را خواهد گرفت. عمليات مجاز حساب جمع و تفريق است و ضرب و تقسيم مجاز نيست. مثلا نمیتوان گفت دانش­آموزی که عدد 10 به او نسبت داده شده، قدش دو برابر دانش­آموزی است که عدد ­5 به او نسبت داده شده است.
مقياس نسبتي Ratio Scale)): علاوه بر خاصيت­هاي مقياس­هاي قبلي نقطه صفر حقيقي است (صفر به معني هيچ يا نبود است). مثل تعداد فرزندان خانواده كه صفر به معني نبود فرزند در خانواده است يا قد .0 cm = 0 m = 0 inch