Каспий маңы шығысы бета

Каспий маңы шөгінді алабы
Каспий маңы шөгінді алабы-жер қыртысының майысып төмендеуі жағдайында бүкіл фанерозой эоны барысында түзілген платформалық шөгінділерге толған ірі тұзды және мұнайлы-газды ойыс.
Алап Атырау, Батыс Қазақстан, ішінара Ақтөбе облыстарының жерін қамтиды.
Жалпы ауданы 600 мың км2 астам.
Шығыс Европа платформасының құрамдас оңтүстік-шығыс бөлігі болып табылады.
Қазіргі геофизикалық деректер бойынша кембрийге дейінгі кристалдық іргетастың жатыс тереңдігі 20 км артық.

Каспий маңы шөгінді алабы
Блоктардың әрқайсысының өзінше бөлек дамуы ернеулердегі 3-4 км қалыңдықтан ең мол құлдилаған орталық бөлігіндегі 20 км қалыңдыққа дейінгі шөгінділердің қалыптасуына жағдай жасаған.
Солтүстік және батыс ернеулер түрліше бағытталған терең жарылымдар жүйесі бойынша орталыққа баспалдақ тәрізді құлдилаған
Алаптың геологиялық құрылысын қалауға қатысқан шөгінділердің өте қалың қимасы шашыранды органикалық затқа,қаныққан төменгі палеозойдан қазіргіге дейінгі терригендік, карбонаттық, галогендік түзілімдерден тұрады.

Каспий маңы шөгінді алабы
Стратиграфиялық қимада жаппай дамыған кунгур ярусы тұзды қабаты бүкіл қиманы 2 бөлікке бөледі:
жоғарғы мезозой-кайнозойлық тұзүсті терригендік кешені
төменгі тұзасты палеозойлық карбонаттық-терригендік кешені.

Тектоника
Ең терең аймақтың беткейі фундамент беткейі болып табылады, жасы соңғы рифей протерозой-рифей кезеңіне сәйкес келеді.
Каспий маңы шығыс бөлігі іргетасы рельефінің негізгі құрылымдық элементтері (ірі көтерілімдер):Биікжал, Жарқамыс, Темир, Утыбай, Талдыкөл, Қоскөл және т.б.

Тектоника
Кемерлері іргетас бойынша Ақтөбе-Астрахань көтерілім зоналарын қамтып жатыр, солтүстік-батыстан Ақтөбе-Сарпин ойысымымен, оңтүстік-шығысынан Тугаранчак және Мұғалжар иілімдерімен шектеседі.
Оңтүстік Орал, Мұғалжар және Оңтүстік Ембі көтерілімдерінің палеозой қатпарлы кешендері Каспий маңы ойпатының шығыс және оңтүстік шығысы болып табылады.

Гидрогеология
Каспий маңы жүйесінің шығыс бортында артезиан алаптары бар, демек 2 гидрогеологиялық этаж көрсетілген:
тұзүсті – мезо-кайнозой
тұзасты – палеозойлық.
Этаждар аймақтық су көздерімен бөлінген, демек кунгур ярусындағы тұзды қабаттардан құралған.

Гидрогеология
Тұзүсті гидрогеологиялық этажда инфильтрленген гидродинамикалық режим қалыптасқан.
Судың қозғалыстары солтүстіктен-шығысқа қарай бағытталған, оңтүстік-батыс бөлігінде Каспий маңы ойпаты жатыр.
Тұзүсті гидрогеологиялық этажда келесідей сулы кешендер бөлінген: төрттік, бор, орта юра, төменгі триас.

Гидрогеология
Тұз асты гидрогеологиялық режим бойынша екі негізгі сулы кешен:
орта таскөмір
төменгі-орта таскөмір түзілімдері.
Орта таскөмір түзілімдерінің сулы горизонтына КТ-I өнім қабатын, ал төменгі-орта таскөмір түзілімінің сулы кешендеріне КТ-II горизонт сәйкес келеді.
Кешендер сулы тіректі жарылымдармен беріліп, сазды таужыныстар қабаты 300 м дейін барады.

Гидрогеология
Тұзасты гидрогеологиялық этажда элизионды режим қалыптасқан. Каспий маңы ойпатына ұштасып жатыр.
Кенорындардағы иод, литий, рубидий мөлшері жоғары шамада болады. Қабат суларының терең жатуынан құрамында стронций, рубидий, иод, бром, литий концентрациялары кездеседі.

Шығыс Каспий маңы кен орындары:
Жаңажол
Әлібекмола
Синельниковское
Қожасай
Урихтау
Кеңқияқ
Бозоба
Ақжар
Құмсай
Лақтыбай
Қопа
Жақсымай
Қаратөбе
Шұбарқұдық
Көкжиде
Шығыс Жағабұлақ
Жаңатаң

Көкжиде
Көкжиде – Каспий маңы ойысының шығысындағы мұнай кен орны. Ақтөбе облысында 1964 ж ашылды.
Жоғарғы пермь шөгінділерінің беті бойынша мұнай сыйыстырушы көтерілім ендікке жуық бағытта созылған брахиантиклинді қатпар. Төменгі триас шөгінділерінде 450-58м тереңдігінде 3 мұнай жатыны (T-І,T-ІІ,T-ІІІ),ортаңғы юрада 300-375м тереңдікте түйірлі құмтаста 2 жатын (Ю-ІІ,Ю-ІІІ) бар. Терригендік таужыныстардан құралған коллектор кеуекті, кеуектілік дәрежесі ортаңғы юрада 17-32%, төменгі триаста 13-18%. Жатын күмбездік, Ю-ІІ қабаты литологиялық шектелген. Қалыңдығы 20м-ге дейін не одан қалың сазды будалар жапқыш болады. Өнімді горизонттың мұнайға қаныққан қалыңдығы 6-37м мен 6-18,7м. Мұнайға қанығу коэф 0,7-0,8.
Юралық горизонт мұнай тығыздығы орташа және ауыр (884-950 кг/м3),аз күкіртті (0,29-1,9%),аз парафинді (0,6-2,43%). Триас мұнайы жеңіл (843 кг/м3 Т-ІІІ) және ауыр (890-916 кг/м3 Т-І,Т-ІІ), күкірті аз (0,25-0,62%),аз парафинді. Мұнайдың газға қанығу дәрежесі төмен.

Қаратөбе
Қаратөбе-Каспий маңы ойысының шығысындағы мұнай кен орны. Ақтөбе облысында 1967ж ашылды. Кенорын 3 қанаты және грабені бар күрделі қалыптасқан тұзкүмбезді құрылым. Мұнай оңтүстік-шығыс қанатта және грабеннің ортасында. Оңтүстік-шығыс қанатта мұнайлы горизонттың 1 пермь, 2 төменгі триас, 1 төменгі юра,2 ортаңғы юрада. Грабендегі шағын мұнай жатындары баррем мен апт шөгінділерімен байланысты. Су мен мұнай байос пен бат шөгіндіде және солт-батыс қанаттағы төменгі юра таужыныстарында анықталды (өндірістік мәні жоқ).
Кен орындағы құмтас, алевролит, саздан құралған өнімді қима 200-2650 м тереңдікті қамтиды. Жатындар тұтқыш типі бойынша күмбездік,тектоникалық ,литологиялық шектелген. Мұнай шоғырлары коллектор типі бойынша қабаттық, дөңес және тектоникалық болып ажыратылады. Олардың қалыңдығы 300 м-ге жетеді. Өнімді горизонт қалыңдығы 8-78м, тиімдісі 2-54,1м,мұнайға қаныққан қалыңдық 1,5-39,9м.Коллекторлардың кеуектілігі 15-354,8%, өткізгіштігі 0,001-3,64 мкм2. Мұнайға қанығу коэффициенті 0,56-0,75. Ең ауыр мұнай (тығыздығы 0,92-0,97 г/см3) төменгі бор түзілімдерінде анықталған. Тығыздығы 0,852-0,862 г/см3 жеңіл мұнайлар жоғарғы пермь және төменгі триас қималарына сәйкес.
Мұнай құрамында 0,17 – 0,72% күкірт, 1,5 – 5% парафин, 21 – 40,5% шайырлар бар.
.

Шығыс Жағабұлақ
Шығыс Жағабұлақ-Каспий маңы ойысының шығысындағы мұнай кен орны. Ақтөбе облысы Темір ауданындағы кен орны.Кен орны 1991 жылы ашылды.
П2 шағылдырушы бетімен (-3500м тұйықтаушы изогипс) құрылымның өлшемі 4*2,5 км,амплитудасы 100 м. Тұзасты кешеннің 4522-4588 м тереңдікте төменгі карбонның серпухов жікқабатының карбонатты будада мұнай жатыны бар. Өнімді таужыныс ашық кеуектілігі 8,5-9% әктастан құралған. Кен қабатының орташа тиімді қалыңдығы 23,4 м,орташа мұнайдың қанығу коэффициенті 0,65 – 0,75.
Мұнайы жеңіл, тығыздығы 8,38 г/см3, күкіртсутек 2,3%, көмірқышқыл газ 1,4%.

Шұбарқұдық
Шұбарқұдық–Каспий маңы ойысының шығысындағы мұнай кен орны. Ақтөбе облысы Темір ауданында 1931 жылы ашылды.
Кенорын тұзкүмбезді құрылым, пермь мен триастың өнімді қатқабатын сыйыстырушы құрылым амплитудасы 15-20 м,ендік бағыттағы жарылыммен бөлшектелген 2 брахиантиклиннен тұрады,мұнай шөгінділер солтүстік пен оңтүстік көтерілімдерде 375 м тереңдкте. Жатын дөңес, литологиялық қалқандалған, күрделі пішінді. 50 м тереңдікте құмтастың мұнайға қаныққан тиімді қалыңдығы 5,8 м. Кеуектілік 27 %,өтімділігі 0,27 мкм2, мұнайға қанығу коэф 0,7.Тығыздығы 910 кг/м3, 0,6% күкірт, 1,5 % парафин, 53,1 % шайыр мен асфальтен бар.

Жаңатаң
Жаңатаң-Каспий маңы ойпатының шығысындағы мұнай кен орны. Кен орын Ақтөбе облысы Байғанин ауданында 1992 жылы ашылды.
Көтерілім ойыстың ернеу маңы өңіріндегі карбонаттық кемер аумағында орналасқан.П12 шағылдырушы бет бойынша көтерілім бойлыққа жуық бағытта созылыңқы пішінде келеді, өлшемдері -3900 м-лік изогипс бойынша 17x6,2 км, амплитудасы 450 м-ден асады. Көтерілім ауқымында 3 төбе оқшауланған. Оңтүстік төбе солтүстігінен тектоникалық жарылыммен шектелген,-3500 м-лік изогипспен жартылай күмбез құрайды. Ортаңғы және Солтүстік төбелер -3600 м-лік изогипспен шектелген. Терригендік тау жыныстармен байланысты төменгі таскөмір түзілімдерінің өнімділігі анықталған.
Кеуектілігі 7-16%, өтімділігі 0,042-0,00048 мкм2 құмтастар мен алевролиттер жинауыш рөлін атқарады. Мұнайға қаныққан тиімді қалыңдық 6,6-33 м, мұнайға қанығу коэффициент 0,7. Мұнай шығымы 7,2-8,3 м3/тәулік болды. Мұнайдың тығыздығы 852 кг/м3, құрамында 0,32% күкірт, 13%-ға дейін парафин, 3% шайырлар мен асфальтендер бар.

Ақжар
Ақжар - Каспий маңы ойысының шығысындағы мұнай кен орны. Кен орны Ақтөбе облысында 1989 жылы ашылған.
Кен орны төменгі пермнің ассель-артин шөгінділерінің беті бойынша бөлінетін ассиметриялы брахиантиклиналды қатпардан орын алған. Екі шағын көтеріңкі құрылым солтүстік-шығыс бағытта созылған, өлшемдері 31*9 км, амплитудасы 300-350 м. Іздестіру бұрғылауы 4870-5060 м тереңдіктер аралығындағы төменгі пермнің артин жікқабаты шөгінділерінің өнімділігін анықтады.
Анықталған мұнай жатыны қойнауқаттық, тектоникалық тұрғыдан қалқаланған, ондағы су-мұнай жапсары -4912 м тереңдікте. Жинауышы аралас, терригендік, ашық кеуектілігі 13,3%. Қалыңдығы 100 м-ден астам кунгур жікқабатына тиесілі ирен свитасының тұзды шөгінділері жатын жапқышы болып саналады. Мұнайлы бөліктің ауданы 8,9 км2, мұнай жатынының биіктігі 325 м, мұнайға қаныққан қалыңдық 59,4 м, қанығу коэффициент 0,654. Қойнауқаттық мұнайдың газбен қанығу дәрежесі 324 м3/т.
Мұнайы жеңіл, тығыздығы 826-837 кг/м3, қалыпты жағдайлардағы тұтқырлығы 9,47 Сет, аз күкіртті (0,1-0,29%) аз парафинді (1-5,8%) және аз ғана мөлшерде шайырлар мен асфальтендер бар. Метанды көмірсутектердің мөлшері 89,06%, хошиісті көмірсутектер мөлшері - 7,25%.

Жақсымай
Жақсымай-Каспий маңы ойысының шығыс ернеуі маңы өңіріндегі мұнай кенорны.
Кенорын 1930 ж. Ақтөбе облысында ашылды.
Үш қанатты тұзкүмбезді құрылымнан орын алған. Өнімді шөгінділерді жекеленбеген пермь-триас пен төменгі юраның терригендік таужыныстары құрайды. Мұнай жатындарының жатыс тереңдіктері 330-380 м. Жинауыштары қойнауқаттық,тектоникалық тұрғыдан қалқаланған.
Кеуектілігі 24,9-33,4% аралықтарында,өтімділігі 0,03-0,88 мкм2, мұнайға қанығу коэффициенті 0,73-0,79. Жалпы қалыңдық 35-45 м, тиімді қалыңдық 9-12 м, мұнайға қаныққан қалыңдық 7,5-8,5 м.
Мұнайдың тығыздығы 849-904 кг/м3,күкіртті 0,29-0,4%, парафині 0,17-0,84%, шайырлар мен асфальтендері 12-20%.

Лақтыбай
Лақтыбай- Каспий маңы ойысының шығыс ернеуі маңы өңіріндегі мұнай кенорны. Ақтөбе облысында 1988 жылы ашылды. Лақтыбай көтерілімі КТ-II таскөмір қатқабатының карбонатты кемерінің жиегі мен беткейі аумағында орналасқан. П12 горизонты бойынша көтерілім оңтүстік жағынан терригендік ортаңғы визе шөгінділерінің қатқабатында байқалатын ендік бағытағы жарылымдармен шектелген және өлшемдері 3,5х2,2 км, амплитудасы 300 м келген -3900 м-лік изогипспен шектелген жартылай күмбез түрінде көрініс береді. Іздестіру ұңғымаларының деректері бойынша кенорынның геологиялық құрылысын қалыптастыруға палеоген ,бор, триас, жоғарғы пермь, кунгур шөгінділері қатысқан. Қиманың тұзасты бөлігі үш литологиялық-стратиграфиялық шөгінділерден құралған, олар: төменгі пермь-жоғарғы таскөмірдің терригендік-карбонатты кешені, жоғарғы визенің карбонатты кешені (KT-II), ортаңғы-төменгі визенің терригендік кешені. Терригендік қимада 7 өнімді горизонт бөлінген. Негізгі блок ауқымындағы мұнайлы қатқабаттың қалыңдығы 0,8-9,4 м, жинауыштардың ашық кеуектілігі 13,1-17,2%, мұнайға қанығу дәрежесі 45,2-62,4%, мұнайдың өндірілу коэффициенті 0,24. Мұнайдың тығыздығы 820-842 кг/м3, күкіртті аз, парафин мөлшері 1,32-4,9% шамасында.

Қопа
Қопа-Каспий маңы ойысының шығыс ернеуі маңындағы мұнай кенорны. Ақтөбе облысында 1962 жылы ашылды. Қиманың өнімді бөлігінің қалыңдығы 540 км-ге жетеді. Бірнеше қойнауқаттардан тұратын, алайда қоры өте шағын жатындардың біреуі төменгі юра, жетеуі ортаңғы юра таужыныстарының қатқабатында, екеуі төменгі бор шөгінділерінде орныққан. 192 м-ден 659 м-ге дейінгі тереңдіктерде жатқан жатындардың бәрі мұнайлы. Табиғи қорқоймасының сипаты жөнінен барлық жатындар қойнауқаттық,күмбездік, стратиграфиялық және тектоникалық тұрғыдан қалқалану элементтері байқалады. Өнімді горизонттардың жинауыштары түрліше түйірлі құмдар мен құмтастардан құралған, олардың ашық кеуектілігі 21-28%. Мұнай шығымдары 0,25-22,8 м3/тәулікке дейін ауытқиды. Газды фактор 4,4-5,12 м3/м3-тан артпайды. Төменгі юраның өнімді горизонты мұнайының тығыздығы 868 кг/м3, аз күкіртті, шайырлы (8,75%), парафинді (3,14%). Өзге юра және бор шөгінділері мұнайларының сапалық сипаттамасы бір-біріне ұқсас. Тығыздығы жағынан олар ауыр (896-941 кг/м3), аз күкіртті (0,24-0,28%), аз парафинді (0,39-1,36), мол шайырлы (15-50%),тұтқыр.

Құмсай
Құмсай- Каспий маңы ойысының шығысындағы мұнай кенорны. Ақтөбе облысында 1960 ж. ашылды. Қорқоймасының түрі жөнінен мұнай жатыны қойнауқаттық, литологиялық тұрғыдан қалқаланған. 23 м-лік тиімді қабатта жинауыштың мұнайға қаныққан бөлігінің 7 м. Мұнайға қанығу коэффициенті 0,8. Ашық кеуектілік 18%, өтімділігі 0,688 мкм2 юра шөгінділерін ортаңғы юраның саздары мен мұжылу беті арқылы көмкерген готерив жікқабаты саздарының қатқабаты жапқыш болып табылады. Су-мұнай жапсары кенорынның солтүстік бөлігінде -61,27 м-лік абсолют белгіден, шеткі бөлігіндегі ирелендеген тарамдарында-92 м-ден өтеді. Ығысу амплитудасы 30,72 м. Жатын суда қалқыған болып есептеледі. Мұнайы ауыр (939кг/м3), күкіртті аз (0,71%), парафинді (0,36%),мол шайырлы (32,2%). Газбен қанығу дәрежесі 1,2-1,9 м3/т. Мұнайға еріген газ құрамы жағынан ауыр,этанұстаушы. Ауыр көмірсутектердің үлесі 40%-дан астам, метанның үлесі -58%, болмашы мөлшерде (0,15%) азот бар.