Opinia Publiczna

Geneza opinii publicznej
Opinia publiczna, według Habermasa, oznacza przestrzeń, w której ludzie, dzięki zdolności swobodnego przedstawiania poglądów, wyzbywając się roli poddanych, mogli otwarcie wyrażać swoją podmiotowość.
Politolodzy na ogół definiują opinię publiczną jako zsumowane poglądy obywateli w odniesieniu do różnych kwestii politycznych.
Według amerykańskiego badacza V.O.Key, opinia publiczna
stanowi „Sumę tych przywatnych opinii obywateli, które
brane są pod uwagę przez rządy przy podejmowaniu decyzji”.

Liberalna teoria opinii publicznej
Liberalna teoria opinii publicznej ma charakter normatywny. Jej autorzy, głównie angielscy i francuscy filozofowie polityczni doby Oświecenia, podkreślali polityczne znaczenie opinii publicznej, widząc w tym, nowym wówczas zjawisku, konieczny element „dobrego” państwa.
Wybitni teoretycy angielskiego liberalizmu John Locke i David Hume traktowali opinię publiczną jako ekspresję interesu publicznego i kryterium legitymizacji władzy państwowej. John Locke widział w opinii publicznej trzecie źródło niezależnego sądu, obok Boga i państwa. Osiemnastowieczne teoretycy liberalizmu akcentowali demokratyczny consensus jako najważniejszą cechę opinii publicznej. Uważano, że powinna ona wyrażać wspólne poglądy i interesy społeczeństwa obywatelskiego na sprawy państwowe.
John Locke
David Hume

1)Liberalne wartości dobrego państwa,
2)Arenę wymiany poglądów (dyskusji) lub „sferę publiczną”,
3)Przedmiot wymiany opinii (państwo).
Teoria ta przyjmuje racjonalistyczne założenie o zdolności i woli obywateli do formułowania dojrzałych sądów, opartych na politycznej bezstronności i kierowaniu się dobrem wspólnym. Kant i Hegel przyznawali opinii publicznej funkcje moralnego (Hegel) lub racjonalnego (Kant ) autorytetu w państwie, w czym widzieli uzasadnienie roli opinii jako nowoczesnego źródła legitymizacji władzy państwowej.
Liberalna teoria opinii publicznej obejmuje trzy komponenty:
Kant
Hegel

Krytyczna teoria opinii publicznej
Apogeum kryzysu teorii społeczeństwa liberalnego i liberalnego modelu „racjonalnej” opinii publicznej pszypadło na okres międzawojenny i bezpośrednio po II wojnie światowej.
W roku 1930 wybitny hiszpański pisarz Jośe Ortega y Gasset opublokował głosną książkę Rewolta mas, która odzwierciedlała załamanie wiary intelektualistów europejskich w demokrację liberalną jako najliepszy system ustrojowy. Ortega y Gasset i inni reprezentanci krytycznej filozofii politycznej upatrywali źródeł kryzysu demokracji liberalnej w nadmiernym wpływie społeczeństwa na politykę.

Podobnie jak Ortega y Gasset, interpretował kryzys liberalozmu i liberalnej opinii publicznej wybitny niemiecki pisarz Tomasz Mann.
Pisarz był przekonany o tym, że w latach dwudziestych i trzydziestych dwudziestego wieku główną cechą świadomości społecznej w Europie był tani irracjonalizm. Tradycyjne europejskie wartości, takie jak prawda, wolność i sprawedliwość, zostały zastąpione przez „mity”, co zatarło granice między prawdą i fałszem. Jedynie wyjście z tej niebezpiecznej sytuacji, która zagrażała przyszłości cywilizacji, dostrzegał Tomasz Mann w odrodzeniu humanizmu europejskiego i jego zdeterminowanej walce przeciw fanatyzmowi.

Rządy opinii publicznej
Opinia publiczna uwżana jest dzisiaj powszechnie za nieodłączny element sprawnego działania demokracji. Wiedza o tym, co obywatele myślą o aktualnych działaniach rządów, parlamentów i liderów politycznych, jak oceniają partie polityczne lub jak zamierzają głosować w najbliższych wyborach, pozwala rządom oceniać, w jakim stopniu podejmowane przez nich decyzje cieszą się poparciem obywateli, jakich decyzji ludzie oczekują ze strony władzy, jakie zaś spotkałyby się z nieprzychylną reakcją społeczną.
We współczesnych demokracjach zachodnio-europejskich opinia publiczna ptzenika cały proces rządzenia. Stanowi ona istotną cześć kontekstu, w jakim podejmowane są decyzje polityczne. Jak piszą brytyjscy badacze, opinia publiczna „zasiada na wielu posiedzeniach rządów, mimo że nie jest formalnie zapraszana”.

Czynniki kształtujące opinię publiczną
W literaturze politologicznej wymienia się najczęściej pięć następujących czynników mających bezpośredni wpływ na kształtowanie opinii politycznych:
interesy jednostek,
identyfikacje grupowe,
schematy ideowe,
media,
marketing polityczny.

Wzory dystrybucji opinii publicznej
Z puktu widzenia polityki rządów i strategii partii politycznych istotne znaczenie ma poznanie wzorów (lub modeli) dystrybucji opinii publicznej. Przez wzór dystrybucji opinii publicznej rozumie się kształt rysunku, w jaki układają się wszystkie zebrane odpowiedzi, po ich zliczeniu i selekcji. Opinia publiczna w każdym kraju e odniesieniu do różnych kwestii politycznych jest podzielona w różny sposób. Istnieje kilka charakterystycznych wzorów (modeli) dystrybucji opinii publicznej: normalny, spolaryzowany i asymetryczny.

Stabilność i zmiana opinii publicznej
Za przykład zmienności opinii publicznej może posłużyć, zaobserwowana w systematycznych badaniach, ewolucja poglądów obywateli Stanów Zjednoczonych, która miała miejsce w drugiej połowie dwudziestego wieku, w odniesieniu do zjawiska segregacji rasowej w szkołach. Na pytanie czy biali i czarni uczniowie powinni się uczyć w tych samych szkołach, odsetek odpowiedzi pozytywnych systematycznie się zwiększał wraz z upływem czasu: w 1942r.-30%, w 1956r.-49%, w 1970r.-74%, w 1984r.-90%.
Przykład ten ilustruje progresywny kierunek zmiany opinii
publicznej, zmierzający w stronę zwiększania postaw tolerancji
rasowej.

Stabilność opinii publicznej można zaobserwować na przykładzie poparcia obywateli krajów Europy Zachodniej dla reżimów demokratycznych w okresie 1976-1991. Jak wynika z badań, był to okres, w którym pomiary opinii publicznej wykazywały stabilny poziom satysfakcji z systemów demokratycznych w dwunastu krajach Wspólnoty Europejskiej, oscylujący między 49% a 59%. (średni poziom satysfakcji z aktualnego systemu demokratycznych rządów w tym okresie 57%).

Na koniec warto wspomnieć o wynikach badań dotyczących poziomu zaufania społecznego. Zaufanie jest uważane za najważniejszy element kapitału społecznego, który, zdaniem wielu badaczy demokracji, ma istotny wpływ na rozwój demokratycznej kultury politycznej.
Jednym ze wskaźników zaufania społecznego jest odsetek populacji, który zgadza się z następującym zdaniem: „Większość ludzi zasługuje na zaufanie”. W świetle badań prowadzonych w krajach Europy środkowej w pierwszej połowie lat 90., z powyższym twierdzeniem zgodziły się, łącznie (stanowczo i w pewnym stopniu), następujące odsetki respondentów (1994r.) : w Bułgarii 49%, w Rumunii 28%,
na Węgrzech 30%, w Polsce 56%, w Słowacji 36%.
W badanym okresie (1990-1994 ) w Polsce
poziom zaufania zwiększył się o pięć procent,
podczas gdy w innych krajach Europy środkowej
uległ zmniejszeniu : w Bułgarii o 7%, w Republice
Czeskiej 0 5%, na Węgrzech o 6%, w Rumunii o 25%
w Słowacji o 6%.
Wnioski