Haýwan dokumasy

Haýwan dokumalarynyň görnüşleri:
1.Örtüji (Epitelial)
2.Birleşdiriji
3.Myşsa
4.Nerw

1.Örtüji dokuma
Bu dokuma bedeni daş ýüzünden örtýär.
Ol organlaryň içki hem daşky ýüzüni örtýär.
Onda gan damarlary, nerwler we öýjükleriň beýleki görnüşleri ýok.

Tüýkülik mäzleri
ýag mäzleri

Örtüji dokuma, sada örtüji.
Örtüji öýjük
ýadro
Sitoplazma

Örtüji dokumanyň funksiýalary
Bedeni ve onuň içki organlaryny goraýar.
İçegeden iýmiti alýar.

Örtüji dokuma,sada örtüji
Örtüji setirleri
Lamina propriýasy
Örtüji öýjüklerin
ýadrosy

2.Birleşdiriji dokuma
Ol embrionyň mezoderm gatlagynda döreýär.
Onda gan damarlary, nerwleri we öýjügiň daşky suwuk gurşawyny döredýän öýjükler bar.
Ol ,,ýer maddasy’’ atly düzümi we ýüjüligi döredýär.Olar dokumanyň içki gurşawyny suw we mukojiolisakkaridler bilen doldurýar.

Birleşdiriji dokumanyň funksiyalary:
Mehaniki goldawy üpjün edýär.
öýjük we damarjyklaryň arasynda iň yokary ýaýranmanyň bolmagy
Bedeniň goranmasy
Ýaralanan dokumalaryň täzelenmesi

Birleşdiriji dokuma 3-e bölünýär.
A.Kekirdewik dokuma
B.Gan dokuma
C.Süňk dokuma

A.Kekirdewik dokuma

Kekirdewik dokumanyň funksiýasy
Ol embrionyň ýezoderm gatlagynda hondrosit atly öýjüklerden ýasalýar.
Ol hondrosit Lokuna atly boşlukda Hondrojilastlar tarapyndan döredilýär.
Bütin oňurgalylaryň embrionyň skletony kekirdewik dokumasynda durýar.
Emma akulalaryň skletony bütin ömürboýy kekirdewik görnüşinde galýar.
Dokumanyň bu görnüşinde gan damarlary ýok.Ol iymitini ýaýrama arkaly alýar.

B.Gan dokumasy
Ol öýjüklerden, eritrositlerden, leykositlerden we gan plastinkalaryndan durýar.
İçki matriks suwuk plazmadan durýar.
Eritrositler kislorod we kömürturşy gazyny daşaýarlar.
Leýkositler bedeni goraýarlar.
Gan plastinkalary deri ýaralanan wagty ganyň goyulaşmagyna kömek edýär.

Ganyň funksiýalary
O² bilen CO² daşamak.
Siňdirilen iymitleri daşamak.
Metobolik önümleri aýyrmak.
Garmonlary daşamak.

Bedene ýylylyk ýaýratmak.
Artykmaç ýylylygy bölüp çykarmak.
Bedeni goramak.
Suwun, glýukozanyň we pH-yn jemlenmesini düzeltmek.
Gany goýulaşdyrmak arkaly gan ýitmesiniň öňüni almak.

Birleşdiriji dokuma, gan
Limfozit
Eritrosit
Trombosit
Polimorfo
nyuklar
Lyukozit

Birleşdiriji dokuma, gan
Eosinofil

Birleşdiriji dokuma, gan
Promilosit
Milosit
Metamilosit
Basofilik normoblast
Plazma öýjük
Metakromatofilik normoblast
Metamilosit

C. Süňk dokumasy
Ol bükülmeýar.
Ol myşsanyň herekedi üçin ilişýän strukturany emele getirýär.
Ol nerw sistemasyny, ýürek we öýken yaly esasy organlary goraýar.
Ol gyzyl gan öýjüklerini döretmekde uly rol oynaýar.

Süňk dokumalary

Süňk dokumalarynyň strukturasy
1.Deşik şekilli dokuma
Ol tekiz we uzyn süňkler yaly süňklerde ýerleşýär.
Onda köp sanly boş öýjükler ýerleşýär.
Esasy funksiyasy gyzyl gan öýjügini döretmek.

3.Myşsa dokumasy
Ol gysgaltma üçin gönükdirilendir we nerw sistemasynyň ýolbaşçylygy atyndadyr.
Ol egilmäge we ýazylmaga ukyply bolan miofibrillerden durýar.
Myşsa dokumasy şeyle toparlara aýrylýar: Süňk myşsalary,ýürek myşsalary we tekiz myşsalar.

2.Gysylan süňk dokumalary
Ol dykyzdyr we özünde öran uly güýç saklaýar.
Her bir silindryň ortasynda Hawersiýan kanaly ýerleşýär.
Hawersiýan kanaly Wolkman kanaly arkaly iýmit üpjün edýär.

A.Süňk myşsalary
Ol bedeni özygtýarly bolan , gysga wagtlyk hereket edýan böleklerinde yerleşýar.
Özünde uzyn, inçe, silider şekilli köp ýadrolary öýjükleri saklaýar.
Ol glikogen we yag ýygnayjy hökmünde hereket edýär.
Ol aktiw hereket edýän haywanlarda bolýar.
Köp mukdarda mitohondriya, ATF we Kreoatin fosfatyny döredýär.

B.Tekiz myşsa
Ol bedeniň özygtýýarsyz gysylma gerek yerlerinde geçýar.
Tekiz myşsanyň süňk myşsasyndan tapawudy,her uzyn inçe öýjükde bir ýadro bar
Öýjüklerde aktin we miozin görnüşli filamentler bar.
Öýjükler kollagen fibrinleri we açyklyk birleşme ýerleri arkaly baglanyşýarlar.

Tekiz myşsa

Myşsa dokumasy,tekiz myşsa
Longitudinal myşsa gatlagy
Gan aylanýş myşsa gatlagy

C.Ýürek myşsasy
Ol diňe oňurgalylaryň ýüreginde ýerleşýär.
Onuň funksiyasy bedeniň daşyndan gany sorup durmak.
Ýürek öýjükleriniň topary hemişe ritme görä urýarlar.

Ýürek myşsasy

Myşsa dokumasy, ýürek myşsasy
Myşsa sapajyklary
Intercalated discs
ýadro
Striations

4.Nerw dokumasy
Ol newron atly aýratyn öýjüklerden durýar.
Ol bedendäki fiziki we himiki utgaşmalar hakyndaky habarlary daşaýar.
Nerw sistemasy myşsalary utgaşmalara jogap bermek üçin herekede salýar.

Nerw sistemasynyň funksiýalary:
Habaryň kabul edilmesi
Habaryň fiziki we himiki iberilmesi
Käbir organlaryň we mäzleriň işlemesini başlatmak.

Nerw dokumasy, newron
ýadro
Dentritler

Nerw dokumasy