سمیه خیامی کار پاور پوینت مددکاری

مـددكاري اجتماعـي (1)
(كار با فـرد)
دانشگاه علمي كاربردي(سازمان زندانها)
تحت نظر استاد گرامي:
جناب آقاي دكتر غلامرضا اطمينان
تهيه و تنظيم:
سميه خيامي(دانشجوي رشته مددكاري اجتماعي)
سال1391

فصـل اول

تاريخچه مددكاري اجتماعي
مددكاري در اديان و مذاهب قبل از اسلام
مددكاري در تعاليم زرتشت
مددكاري در دين يهود
مددكاري در دین مسيحيت
مددكاري اجتماعي در دين مبين اسلام

تاريخچه مددكاري اجتماعي امروزي در جهان
در خصوص تاريخچه مددكاري اجتماعي حرفه اي كه بصورت قانوني و علمي شروع شده باشد،بيشتر انديشمندان و صاحب نظران،انگلستان را نخستين كشوري مي شناسند كه اقدامات اوليه را براي سروسامان دادن يا شكل دادن به خدمات اجتماعي انجام داده است.از دلايل آن هم مي توان به نقش كليسا در حمايت از گروههاي نيازمند و فقير اشاره كرد.اين حمايت ها تا اواخر قرن 15 ادامه پيدا كرده بود تا اينكه شيوع بيماري طاعون موجب از بين رفتن 25% از مردم آن كشور و افزايش شمار بيكاران و ولگردان و گدايان و نيز مهاجرت روستاييان به شهرها شد.بدين سبب،دولت انگليس قانون معروف به(( قانون فقراي اليزابت)) را تصويب كرد.برخي از منابع سال تصويب اين قانون را 1598 و برخي ديگر 1601 مي دانند.

بر اساس اين قانون،افراد نيازمند حمايت بر سه گروه قرار مي گرفتند:
1.بيكاران سالم يعني آنهايي كه قابل استخدام بودند ولي به علت بيكاري از راه تكدي گري زندگي مي كردند.
2.معلولان ،گكهن سالان،بيماران و كسانيكه توانايي كار كردن نداشتند،يعني در واقع متكدياني كه قابل استخدام نبودند؛
3.افراد بي سرپرست زير 18 سال.

از انديشه هايي كه در ايجاد و توسعه مددكاري اجتماعي موثر واقع شد چند نمونه مي آوريم:
كاتلين وودروف در كتاب از خيريه تا مددكاري مدافع اين ديدگاه بوده كه كمك مستقيم دولتي از يك طرف شخصيت كمك گيرنده را تخريب مي كند و از طرف ديگر باعث افزايش تعداد فقرا مي شود.
چارلز رونيگ بريس براي رهايي نوجوانان ولگرد از آسيب هاي اجتماعي در شهرهاي بزرگ آمريكا پيشنهاد تاسيس انجمن هاي ويژه اي را كرد كه به كمك آنها كودكان و نوجوانان از محل هاي ناسالم نيويورك به خانه هاي روستايي منتقل شوند تا بتوانند همانند عضوي از خانواده تربيت شوند.
مري ريچموند،كه ذكر او گذشت ،در كتاب تشخيص بيماريهاي اجتماعي در سال 1917 نخستين بار فرايند مددكاري اجتماعي را بطور نظام مند و بر حسب يافته هاي واقعي و مراحل تشخيص،طرح ريزي و درمان تشريح و بر مشاركت همه جانبه مددجو تاكيدكرد.
سرويليام بوريج ،دانشمند و اقتصاد دان انگليسي كه معتقد بود از راه برقراري تعاون ملي و بيمه هاي اجتماعي،عدالت اجتماعي محقق مي شود،طراح و پايه گذار رفاه اجتماعي مدرن در انگليس شد كه بر سه اصل متكي بود:گسترش بهداشت،تامين اشتغال كامل ،پرداخت كمك هزينه به والدين هر كودك تا پانزده سالگي او .

متفكري به نام سيدر در خصوص سير مددكاري در آمريكا به 5 دوره اشاره دارد:
دوره اول،ايجاد موسسات و مراكز عرضه كننده خدمات اجتماعي اوليه به مراجعان
دوره دوم،متمركز شدن هياتهاي رفاه عمومي و صندوق هاي خيريه در امور مربوط به خدمات اجتماعي
دوره سوم، رسميت تدريجي موسسات خدمات اجتماعي و منطبق شدن آنها با نيازهاي اجتماعي
دوره چهارم،گرايش به تحليل ريشه هاي مربوط به علل مسايل اجتماعي
دوره پنجم، تخصصي شدن و تمركز خدمات اجتماعي سازمان يافته مطابق با هدفهاي توسعه جامعه

تاريخچه مددكاري اجتماعي در ايران
در ايران ،از گذشته دور مردم با تاسي از پيشوايان دين اسلام رسيدگي به نيازمندان،ايتام و در راه ماندگان را سرلوحه كار خود قرار داده اند و پرداختهايي مثل خمس و ذكات و وقف را در اين راه را هزينه مي كردند.
دكتر محسن قندي در كتاب خود به شرح واقعه اي در اين زمينه مي پردازد كه با اندكي تغيير در پي مي آيد: (( در سال 1326 ه .ش (1947 م) در روستاي عزآباد ،36 كيلومتري يزد،از شكاف ديواري،وقفنامه اي به زبان عربي مربوط به قرن 7 هجري كشف شد كه 15 سال بعد،در سال 1341 ،در 209 صفحه در تهران به نام (( جامع الخيرات)) انتشار يافت .واقف اين وقف نامه سيد ركن الدين محمد از بزرگان يزد بوده است.سيد ركن الدين شرح وظايف،چگونگي رسيدگي و كمك هاي اساسي و جزء جزء امور بيماران ،و ساير مستمندان را در جامع الخيرات ياد كرده است.براي نمونه در يك مورد شرح مي دهد كه اگر كوزه آب (( كودكان سقا)) كه در رهگذرها آب مي فرخته و يا به مردم به منازل آنان مي برده اند و دستمزد مي گرفته اند،بشكند،از وجه خاصي بايد براي آنها كوزه تهيه كنند،تا كودكان بينوا،بر اثر تهيدستي، دست از كوشش بر ندارند،و به گدايي و ولگردي روي نياورند)).

از مدارس و آموزشگاههاي تربيت كننده كارشناس مددكاري نام چند مركز را مي آوريم:
آموزشگاه عالي مددكاري ياخچي آباد وابسته به سازمان زنان سابق،آموزشگاه عالي آموزشي ياري مدرسه عالي شميران.دو مورد اول ابتدا در آموزشگاه عالي خدمات اجتماعي و سپس با آموزشگاه سوم در دانشگاه علامه طباطبايي تهران ادغام شدند.
با پيروزي انقلاب اسلامي در سال 1357 در سازمانهاي خدمات اجتماعي و نهادهاي آموزشي مددكاري اجتماعي تحولات عظيمي رخ داد كه از آن جمله ادغام همه اين موسسات در دانشگاه علامه طباطبايي بود.

خلاصه:
1.دستگيري از نيازمندان و افراد بي سرپرست از زمان خلقت انسان تا كنون مرسوم بوده است.
2.مطالعه در مذاهب قبل از تاريخ نشان مي دهد كه توجه به سلامت و رفاه مردم در گذشته نيز مد نظر بوده است.
3.بودا براي پيروان معمولي اش پنج ممنوعيت مقرر كرده بود:قتل،زنا،سرقت،دروغ و نوشيدن مشروبات الكلي.
4.كنفوسيوس معتقد بود كه حكام بايد احتياجات عمومي خلق را فراهم كنند.
5.در تمدنهاي بابل و سومر،در خصوص حمايت زنان سرپرست خانوار و كودكان قوانيني وجود داشت.
6.طبق تعاليم دين زرتشت،كسي كه فقيري را نجات دهد،اهورا را پادشاه مي سازد.

7.در دين يهود آموختن نيكوكاري،رهايي دادن مظلومان و دادرسي يتيمان و بيوه زنان توصيه شده بود.
8.در مسيحيت نيز بر كار خير تاكيد شده بود و حتي افرادي كه در ديرها زندگي مي كردند بايد اوقات خود را صرف خدمات اجتماعي و دستگيري از فقرا و يتيمان مي كردند.
9.نيكوكار در دين اسلام دارايي خود را در راه دوستي خدا به خويشاوندان،يتيمان،فقرا،رهگذران و سائلان مي بخشد.
10.حفظ همت و شخصيت افرادي كه از نيكوكاري و خدمت ديگران برخوردار مي شود در دين اسلام لازم شمرده شده است.
11.با تصويب(قانون فقراي اليزابت)در انگلستان در سال 1601،حمايت از افراد نيازمند جنبه قانوني گرفت و سپس در ساير كشورها قوانين مشابهي تصويب شد.
12.در ايران آموزش مددكاران اجتماعي متخصص از سال 1337 آغاز شد.

فصل دوم:

كليات(تعاريف،روشها و ارزشها)
تعريف مددكاري اجتماعي
دكتر قندي در كتاب مددكاري اجتماعي،اين حرفه را چنين تعريف كرده است:(( مددكاري اجتماعي يك خدمت حرفه اي است كه بر دانش و مهارتهاي خاصي قرار گرفته است.هدف از آن كمك به افراد،گروهها يا جامعه است تا بتوانند استقلال شخصي،اجتماعي و رضايت خاطر فردي و اجتماعي را بدست آورند)).

پرلمن ضمن اينكه معتقد است مددكاري اجتماعي رويدادي زنده است و به اين دليل نمي توان آن را به تعريفي ساده محدود كرد،اين تعريف را ارائه مي كند: (( مددكاري اجتماعي فعاليت و شيوه اي است كه برخي از موسسات رفاهي آن را به مراجعان خود عرضه مي دارند و به آنان ياري مي دهند تا با كارايي بيشتري مشكلاتي كه در انجام دادن كار و وظايف اجتماعي خود {با آن} روبه رو شده اند مقابله كنند)).

خدمت حرفه اي است مبتني بر دانش علمي و مهارت در روابط انساني.اين خدمت،به افراد بطور انفرادي يا گروهي كمك مي كند تا بتوانند استقلال مالي و نيازهاي شخصي خود را بدست آورند كه اين امور معمولا از سوي مددكاران اجتماعي و سازمانهاي مشابه آن اعمال مي شوند)). مري دابليو.مافت و خوزه بي.اشفورد در كتاب خود چهار تعريف ارائه كرده اند كه به ترتيب آنها را ذكر مي كنيم:

تعريف اول: ((مددكاري اجتماعي كاركرد اجتماعي افراد خواه بصورت فردي يا گروهي افزايش مي دهد.براي اين منظور فعاليت هاي خود را در روابط اجتماعي آنها كه موجب شكل گيري كنش هاي متقابل افراد و محيط مي گردد،متمركز مي سازد.اين فعاليت ها در سه زمينه ظاهر مي گردد: ترميم و اصلاح قابليت هاي مختل شده،تامين منابع و امكانات اجتماعي و فردي و پيش گيري از كژكاركردهاي اجتماعي)).

تعريف دوم: ((مددكاري اجتماعي فعاليتي تخصصي است مبتني بر ياري رساندن به افراد گروهها يا جوامع به منظور فراهم آوردن يا اصلاح قابليت هاي آنها جهت كاركردهاي اجتماعي و ايجاد شرايط مساعد به منظور دستيابي به هدف تعيين شده)).
تعريف سوم: (( مددكاري اجتماعي فرايندي است براي تغيير برنامه ريزي شده و هدف دار)).
تعريف چهارم: (( مددكاري اجتماعي به كنش هاي متقابل افراد و آن دسته از نهادهاي اجتماعي كه بر قابليت آنها در انجام وظايف زندگي،خواسته ها و ارزشها تاثير گذاشته و فشارها را تخفيف مي دهد،توجه دارد و به آنها مي پردازد.اين كنشهاي بين افراد و نهادهاي اجتماعي در درون بافت رفاهي اجتماعي بزرگتر پديد مي آيد)).

در مطالب فوق چند نكته اساسي وجود دارد كه به آنها اشاره مي شود:
1. مددكاري اجتماعي حرفه است؛يعني بخشي از اطلاعات آن را هنگام كار و اجرا (با تجربه كردن) مي توان آموخت.
2.مددكاري اجتماعي مبتني بر دانش است؛به اين معنا كه بايد بخش عمده اي از دانش مربوط به اين حرفه را از طريق آموزش فرا گرفت. مددكاري اجتماعي بايد دو دسته از دانشها را به طور نظري فرا گيرد:
الف)اطلاعات خاص حرفه مددكاري(كه معمولا در دانشگاهها تدريس مي شود)؛
ب)اطلاعات عمومي از علوم و دانشهاي ديگر از جمله روانشناسي،روانشناسي اجتماعي،جامعه شناسي،حقوق،مشاوره و مردم شناسي، مددكاري اجتماعي به همين دليل بين رشته اي است.در واقع،آگاهي عمومي مددكار اجتماعي از رشته هاي ديگر علوم او را در خدمت رساني بهتر ياري مي دهد،خواه از طريق افزايش مهارت او در بر طرف كردن مشكل مواجع باشد يا ارجاع درست مواجع به متخصص مربوط

3. مددكاري اجتماعي بر اصلهايي استوار است.اين اصول ششگانه،كه در بسياري از رشته هاي ديگر نيز مطرح است،عبارت است از:پذيرش،فرديت،رازداري حرفه اي،رابطه حرفه اي،شركت دادن،مراجع در فعاليتها و خودآگاهي مددكار اجتماعي.
4. مددكاري اجتماعي مبتني بر مهارت است مددكاري اجتماعي در مقام فردي متخصص،براي جمع آوري اطلاعات،تشخيص مشكلات يا نيازها و ... بايد مهارتهاي خاصي داشته باشد كه از جمله آنها مي توان به مهارت در مصاحبه،مشاهده،خوب گوش دادن و بازديد از منزل اشاره كرد.

5. مددكاري اجتماعي روشهايي دارد؛يعني مددكاري اجتماعي در عرضه خدمات مي تواند از سه روش مددكاري فردي،گروه و يا جامعه اي بصورت تلفيقي و كلي استفاده كند.
6. مددكاري اجتماعي هدف دارد.مددكار از رعايت اصل رازداري،ايجاد رابطه حرفه اي،فراهم كردن زمينه مشاركت مراجعان در فعاليت ها،خود آگاهي و ... اهدافي را پيگيري مي كند.
7. مددكاري اجتماعي كمك كننده است؛به همين معنا كه براي حل مشكلي يا رفع نياز مراجعان خود به تنهايي همه كارها را انجام مي دهد،بلكه در كنار آنان قرار مي گيرد.

8.در مددكاري اجتماعي ،گروه هدف وجود دارد.در اين حرفه سه گروه هدف تعيين شده اند:
الف)فرد.يعني فردي كه مشكل يا نياز دارد؛ مثل معتاد،زنداني،دانش آموز و يا افراد ديگر.البته در مددكاري،خانواده افراد دچار مشكل نيز در اين گروه قرار مي گيرند.
ب)گروه.يعني گروهي از افراد كه دچار مشكل مشترك هستند؛مانند گروه افراد دچار مشكل ايدز،اعتياد يا طلاق.
ج)جامعه.گاهي،خدمات مددكاري اجتماعي به كل جامعه و بيش تر از اعضاي گروه( كه معمولا بين 12 تا 15 نفرند) عرضه مي شود؛مثلا عرضه خدمات پيش گيري براي دانش آموزان منطقه يا محله اي كه اعتياد در آنجا رواج زيادي دارد يا پيگيري براي ساخت كتابخانه،سالن ورزش و ديگر امكانات فرهنگي در يك منطقه يا محله.

9.در مددكاري اجتماعي تكيه بر تواناييها و امكانات موجود است.وظيفه مددكار اجتماعي اين است كه در كار با گروههاي هدف اعم از فرد،گروه يا جامعه،آنها را با تواناييها و استعدادهاي خود و منابع موجود در جامعه آشنا كند تا از اين تواناييها براي حل مشكلات يا رفع نيازها استفاده كنند و در انجام دادن امور وابسته به مددكار اجتماعي نباشند.
10. مددكاري اجتماعي با گروههاي هدف دچار مشكل و يا نيازمند سروكار دارد؛يعني هم گروههايي كه مشكل دارند(مثل زن سرپرست خانوار) مي توانند از خدمات مددكاري اجتماعي استفاده كنند،هم كساني كه ممكن است مشكلي نداشته باشند،اما نيازهايي را احساس مي كنند(مثل فردي كه براي آشنايي با شيوه همسرداري به مددكار اجتماعي مراجعه مي كند).

11.در مددكاري اجتماعي ،دستيابي به استقلال نسبي مهم است؛يعني اينكه وظيفه مددكار اجتماعي اين است كه با استفاده از تواناييهاي گروه هدف و منابع موجود درجامعه زمينه ايجاد استقلال نسبي آنان را فراهم كند تا بتوانند بدون نياز به حمايت و كمك مستمر يگران به زندگي سالم خود ادامه دهند و به اصطلاح((سربار)) نباشند.البته،براي كساني كه فقط به علت رفع نياز از خدمات مددكاري اجتماعي استفاده مي كنند،كسب رضايت خاطر مهم است چون ممكن است استقلال نسبي داشته باشند.

رفاه اجتماعي (وارتباط آن با مددكاري اجتماعي)
(( رفاه اجتماعي عبارت است از سيستم و نظامي از خدمات يا موسسه ها و يا نهادهاي اجتماعي كه به منظور خدمت و كمك به افراد به وجود آمده است تا سلامت،زندگي بهتر و موجبات روابط مناسبتري را براي پيشرفت استعدادها،قابليتها،ظرفيتها و تواناييهاي انسانها به منظور رفاه آنها فراهم كند)).

((رفاه اجتماعي نتيجه فعاليتهايي است كه نهادهاي اجتماعي براي دستيابي افراد و گروهها و جوامع به سطح قابل قبولي از زندگي،تندرستي و فرصتهايي كه اجازه مي دهد آنان تمامي استعدادهاي خود را پرورش دهند و مسائل خود را در سازگاري با جامعه حل نمايد،عرضه مي دارد)).
هري ام.كسيدي:
(( رفاه اجتماعي عبارت است از فعاليتهاي سازمان يافته كه مستقيما به حفظ نگهداري و بهبود منابع مربوط است و شامل خدمات اجتماعي نظير كمكهاي اجتماعي،بيمه هاي اجتماعي،رفاه كودك،بهداشت و روان،آموزش و پرورش،تفريح و گذراندن اوقات فراغت،حمايت از نيروي كار و حل مشكلات مسكن است)).

تعاریف جامع تر :
(( رفاه اجتماعي مجموعه شرايط و كيفيتهايي است كه نيازهاي فردي(جسمي و رواني) و اجتماعي احاد جامعه را در حد قابل قبولي تامين كرده و همه مردم از زندگي در آن شرايط احساس
امنيت زيستي،اجتماعي،اقتصادي و سياسي دارد)).
با توجه به تعاريف ارائه شده مي توان گفت كه رفاه اجتماعي يك مفهوم عام است و سازمان يا دستگاه خاصي متولي آن نيست و نخواهد بود؛زيرا عملكرد رضايت بخش و قوي دستگاهها و نهادها و يا به عبارت ديگر نظام (حكومت يا دولت) مي تواند آن را در جامعه گسترش دهد.

تامين اجتماعي (ارتباط آن با مددكاري اجتماعي)
ويليام بوريج
اصلاح تامين اجتماعي بيانگر درآمدي است كه به هنگام قطع درآمد به عللي از قبيل بي كاري،بيماري يا حادثه جايگزين آن مي شود و هم چنين تامين درآمد براي كساني كه به علت پيري بازنشسته شده اند و نيز كساني كه به سبب مرگ شخصي (سرپرست خانوار) از حمايت محروم مانده اند.

تعريف ديگر،تامين اجتماعي را بخشي از رفاه اجتماعي در نظر مي گيرد (( تامين اجتماعي يكي از قلمروهاي رفاه اجتماعي است و آن عبارت است از مجموعه برنامه هايي كه طبق مقررات دولتي و عمدتا از طريق خدمات بيمه اي،از افراد در برابر كاهش درآمد محافظت مي كند و به آنها در مورد برخي هزينه هاي خاص(ازدواج،بيماري،تولد،مرگ و ...) و به روز بحرانهاي اقتصادي امنيت خاطر مي بخشد)).

با توجه به اين تعريف مي توان گفت كه تامين اجتماعي خاص تر از رفاه اجتماعي است.
اما اگر بخواهيم تامين اجتماعي را به مفهوم عام در نظر بگيريم كه در اصل 29 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران آمده،تامين اجتماعي مترادف رفاه اجتماعي است و خاص تر از آن نيست: ( فراهم كرم كليه ضروريات زندگي براي تمامي اقشار جامعه است به نوعي كه تامين كننده نيازهاي مادي و معنوي انسانها در حد متعارف باشد).

خدمات اجتماعي (وارتباط آن با مددكاري اجتماعي)
خدمات اجتماعي نيز از جمله مفاهيمي است كه براي آن تعريفهاي مختلفي وجود دارد.
((منظور از خدمات اجتماعي،برنامه هايي است كه بوسيله جامعه براي مبارزه با مسائل و مشكلات زندگي از قبيل بيماري،بيكاري،گرفتاريهاي دوران پيري ،حوادث و موانع صنعتي و ساير گرفتاريهايي كه از فرد نمي توان انتظار حمايت از خويشتن و يا خانواده را داشت ،بوجود آمده است.اين هدف كلي كه منظور از آن حمايت اجتماعي است از راههاي مختلف،چون كمك هاي دولتي ،بيمه هاي اجتماعي،برنامه هاي پيگيري از بيماري و برنامه هاي رفاه اجتماعي تامين مي گردد)).

در اين تعريف،تامين اجتماعي و خدمات اجتماعي يكسان فرض شده اند.
(( خدمات اجتماعي يكي از قلمروهاي رفاه اجتماعي است كه شامل فعاليتهايي مثل مراقبت از كودكان و زنان در خطر،سالمندان،معلولان،بيماران رواني،بي خانمانها،آسيب ديدگان اجتماعي،مهاجران و پناهندگان مي شود)).
اما در برخي منابع خدمات اجتماعي به دو نوع (عام و خاص) تقسيم شده است.كه نوع عام آن مترادف رفاه اجتماعي است: (عبارت است از ارائه هر گونه خدمات مادي و معنوي به اقشار مختلف جامعه در جهت تامين نيازهاي مشترك و عمومي آنها).

در تعريف نوع خاص خدمات اجتماعي،آن را خاص افراد دچار مشكل از قبيل سالمندان و معلولان در نظر گرفته اند: (( مفهوم خاص خدمات اجتماعي در رابطه با گروههاي خاص اجتماعي معني پيدا مي كنند.منظور از گروههاي خاص اجتماعي عبارت است از اقشاري از جامعه كه به علل مختلف جسماني،رواني،شخصيتي،اقتصادي،اجتماعي،فرهنگي و سياسي علاوه بر نيازهاي مشترك با همه مردم،نيازهاي ويژه اي دارند كه ممكن است كوتاه مدت،ميان مدت و يا دائمي باشد كه از جمله آنها ايتام،خانواده هاي نيازمند،سالمندان،معلولين،آسيب ديدگان از حوادث و سوانح،پناهندگان،جانبازان،خانواده هاي شاهد،معتادين،بزهكاران،متكديان و ... هستند)).

مددكار اجتماعي
مددكار اجتماعي در وهله نخست شخصي است داراي تجارب زندگي ،نيازهاي بشري و روش زندگي شخصي و سيستم ارزشي،همچنين مددكاري شخصي كمك كننده است كه داراي مهارت براي ارتباط با افراد و گروههاي ديگر و توسعه روابط است.

به طور كلي تعريفي كه مي توان براي مددكار اجتماعي ارائه كرد چنين است: مددكار اجتماعي فردي است حرفه اي كه از علم و دانش و مهارت لازم برخوردار باشد و ضمن رعايت اصول حرفه خود ،به افراد،گروهها و جامعه كمك كند تا با تكيه بر تواناييها و امكانات موجود در جهت حل مشكلات يا رفع نيازهايشان گام بردار و از اين راه به استقلال نسبي يا رضايت خاطر برسد.

ويژگيهاي مددكار اجتماعي
مددكار اجتماعي بايد ويژگيهايي داشته باشد كه در اين جا به برخي از آنها اشاره مي كنيم:
1.تمايل به انجام دادن كار خير و داشتن حس نوع دوستي .از آنجا كه بسياري از مراجعان به مراكزي كه خدمات مددكاري در آنجا عرضه مي شد (مانند زندانها،دادگاهها،مراكز نيروي انتظامي،مراكز نگهداري بيماريهاي رواني،مراكز درمان و بازپروري معتادان،مراكز بازپروري زنان آسيب ديده اجتماعي،مراكز نگهداري از كودكان بي سرپرست و بد سرپرست،مراكز خاص معلولين) مشكلات خاص و حادي دارند،افرادي كه با اين گروهها كار مي كنند بايد دغدغه خدمت و كمك كردن به آنها را داشته باشند تا بتوانند از كار خود لذت ببرند به بيان ديگر ،مددكار اجتماعي بايد دلي سرشار از عشق خدمات به مردم داشته باشد و به اين شعر زيبا از سعدي معتقد باشد:

بني آدم اعضاي يك پيكرند كه در آفرينش ز يك گوهرند
چو عضوي به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار
تو كز محنت ديگران بي غمي نشايد كه نامت نهند آدمي

2.داشتن علم كه براي عرضه خدمات تخصصي بسيار ضروري است.
3.شناخت توانايي ها و كاستي ها،ارزشها و باورهاي خود و دخالت ندادن ارزشها در تصميم گيري ويژگي ديگر مددكار اجتماعي است.
4.مسئوليت پذيري:مددكار اجتماعي در قبال مراجعان خود و كاري را كه پذيرفته مسئول است.
5.پايبندي به اصول اخلاقي.مددكار اجتماعي كه پايبند به اصول اخلاقي نباشد و شهرت خوبي در محل كار و جامعه نداشته باشد نمي تواند راهنماي ديگران باشد.
6.صداقت.

7.داشتن توان مديريت اين ويژگي از اين نظر مهم است كه مددكار در فرايند كار بايد مديريت حل مشكل يا رفع نياز را به عهده داشته باشد و طبق تعريف ساده مديريت كه((انجام دادن كار توسط ديگران)) است فرايند مشكل گشايي را مديريت و اداره كند.
8.آشنايي با اصول برنامه ريزي.يكي از وظايف مدير برنامه ريزي است.مددكار اجتماعي كه مديريت فرايند حل مشكل را بر عهده دارد بايد بتواند با استفاده از اصول و مراحل برنامه ريزي با مراجعان خود كمك كند تا در زمان مناسب و بهترين شيوه مشكل خود را حل كنند يا كاهش دهند.
9.توانايي ايجاد ارتباط يكي از مهم ترين مهارتهاي مددكاران اجتماعي ايجاد ارتباط است.اين ارتباط هم با مراجعان و هم باساير نهادها يا سازمانهاست.

11.مهربان بودن.يكي از ويژگيهاي مددكار اجتماعي كه در بدو ورود مراجعان بيشترين تاثير را بر آنها مي گذارد،نحوه برخورد مددكار اجتماعي با آنهاست.مددكاري كه دلسرد و بي روح باشد در ايجاد ارتباط با مراجعان دچار مشكل خواهد شد.
12.شناخت گروههاي هدف.مددكار اجتماعي بايد گروههاي هدف خود را به خوبي بشناسد و در واقع بر موضوع كار خود تسلط داشته باشد.اين امر موجب مي شود كه اولا در فرايند جمع آوري اطلاعات و مصاحبه با مراجعان پرسش هاي مرتبط را مطرح و اطلاعات بهتري جمع آوري كند؛ثانيا موجب مي شود مراجعان( بدليل تسلط مددكاران اجتماعي) به آنها اعتماد كند و قبولشان داشته باشند.به همين دليل، مددكاران اجتماعي بايد از نظر اطلاعات علمي و شناخت خدماتي كه به گروههاي هدف عرضه مي شود هميشه به روز باشند.

13.شناخت فرهنگ گروههاي هدف.از ديگر ويژگيهاي مددكار اجتماعي است.رعايت آداب و رسوم وتوجه به فرهنگ مردم هر منطقه كه مددكار اجتماعي در آنجا كار مي كند زمينه ايجاد ارتباط و اعتماد را فراهم مي كند.
14.پيش داوري نكردن.
15.توانايي كنترل احساسات.براي مددكار اجتماعي بسيار ضروري است كه بتواند احساسات خود را در مقابل مسايلي كه بين او و مراجع اتفاق مي افتد كنترل كند.

مراجعي كه گريه كنان از مسايل زندگي خود و سختي هايي كه تحمل كرده صحبت مي كند وقتي ببيند كه مددكار اجتماعي نيز با او شروع به گريه مي كند به سختي مي پذيرد كه مددكار اجتماعي مي تواند به او كمك كند؛حتي گاهي به علت ضعف مددكار اجتماعي در كنترل احساسات خود جاي مددكار اجتماعي و مراجع عوض مي شود.همچنين اگر مددكار اجتماعي در قبال گفته هاي مراجع يا رفتار او در گذشته و حال شادي يا ناراحتي و عصبانيت بيش از حد نشان دهد،ممكن است رفتار ظاهري و تصنعي و اغراق آميز را در مراجع تقويت كند.و باعث شود كه او از بيان مسايل واقعي پرهيز كند.

16.توجه به خود در كنار توجه به مراجع.يكي از اشتباهات مددكاران اجتماعي اين است كه در اثناي مددكاري ،خود و خانواده خود را فراموش مي كنند و بيش از حد غرق كار مي شوند.اين كار ممكن است خستگي و مشكلات زيادي براي آنها بوجود آورد.جدي بودن در كار بسيار خوب است،اما نبايد مشكل خاصي براي مددكار ايجاد كند.مددكار اجتماعي شاداب ئو سرحال و با نشاط بيشتر و بهتر مي تواند به مردم خدمت كند.

برامر در كتاب خود مي گويد: (( مددكاران حرفه اي اتفاق نظر دارند كه آنها،خود بايد نمونه اي انسان عاقل،تكامل يافته و درست كردار باشند.آنها بايد همان قدر كه به ديگران توجه مي كنند به خود نيز توجه كنند.جورارد و لندزم شخصيت سالم را برخوردار از احساساتي همچون شور و شعف،نشاط،مراقبت،قدرت ارتباط عميق و در عين حال لذت بردن از لحظات تنهايي مي دانند.اشخاصي كه داراي چنين ويژگيهايي هستند نتنها احساسات ديگران را درك مي نمايند بلكه در جهت علاج درد و از بين بردن بي عدالتي ها نيز گام بر مي دارند)).

17.اخلاص.يعني اينكه مددكار اجتماعي در قبال خدمتي كه انجام مي دهد نبايد توقعي از مراجعان داشته باشد يا خدمت خود را وسيله اي براي جاه طلبي و ترقي خود قرار دهد.(نبايد مراجعان را نردبان ترقي خود قرار دهد). او بايد پاك نيت باشد و حفظ حيثبت مراجعان برايش مهم باشد.
18.توانايي تحقيق.يكي از وظايف مهم مددكاران اجتماعي تحقيق و پژوهش متناسب با مشكلات يا نيازهاي گروههاي هدف است به همين دليل آشنايي با روش تحقيق علمي و عملي براي مددكاران اجتماعي بسيار ضروري است.

مثـــال:
مددكار اجتماعي را در نظر بگيريد كه در يك بيمارستان فعاليت مي كند و مراجعان زيادي كه سابقه اقدام به خودكشي دارند به آنجا مراجعه مي كنند در اين حالت،وهش بمنظور بررسي خصوصيات زيستي،رواني و اجتماعي آنان و عوامل موثر در اقدام به خودكشي بسيار مفيد است تا بتوان بر اساس يافته هاي آن برنامه هاي پيشگيري از خودكشي را كه مبتني بر واقعيت باشد تدوين كرد.اگر اين ويژگي در مددكاران اجتماعي وجود داشته باشد،در شناخت توانمنديهاي اين حرفه و كاربرد آنها تاثير به سزايي خواهد داشت.

19.اعتماد به نفس بسيار.
20.خلاقيت.از آنجا كه مراجعان به مددكار اجتماعي نيازهاي متعددي دارند،مددكار بايد براي كمك به آنها خلاقيت داشته باشد.
21.داشتن سلامت جسمي و رواني.در زمينه اين ويژگي نظرهاي متعددي وجود دارد.برخي از افراد معتقدند كه مددكار اجتماعي بايد از سلامت برخوردار باشد،يعني فردي ناشنوا يا نابينا يا كسي كه لكنت زبان دارد نمي تواند مددكار خوبي باشد؛چون گوش كردن(بعنوان مهارت) يا خوب ديدن(مشاهده حرفه اي) و يا مصاحبه به گوش سالم، و چشم سالم و زبان سالم نياز دارد.بعضي از افراد نيز اين ويژگي را ضروري نمي دانند و به اين ضرب المثل معروف استناد مي كنند كه: (( به دريا رفته مي داند مصيبت طوفان را )).

هرچند داشتن سلامت جسمي براي مددكاري بودن مهم است،دليل بر اين نيست كه افراد دچار مشكل جسمي نتوانند مددكاران خوبي باشند؛همان گونه كه همه افراد سالم كه در رشته مددكاري در دانشگاه فارق التحصيل مي شوند لزوما مددكاران موفقي نيستند.
آنچه در اين قسمت بيان شد فقط بخشي از ويژگيهاي مددكاران اجتماعي بود.به ويژگيهاي ديگر در قسمت اصول مددكاري اجتماعي مي پردازيم.

مــراجع (client)
امانوئل تروپ مراجع را فردي مي داند كه كمكهاي حرفه اي را جست و جو مي كند.شخصي كه از كمك ديگري يا از خدمات و كمك يك موسسه يا دفتر خدمات اجتماعي استفاده مي كند.

»مراجعي كه يك موسسه رفاه اجتماعي مراجعه مي كند مانند هر انسان ديگري است كه تا بحال شناخته ايم، اما تفاوتهايي نيز با ديگران دارد.در سطحي كلي او نظير انسانهاي ديگر و شبيه به آنهاست،در سطحي محدود تر شباهت هايي به افراد هم سن يا همزمان و يا همفكر خود دارد.با اين وجود،هر چه شناخت ما از او ژرف تر و درك ما زيادتر مي شود،در مي يابيم كه انسان با اينكه همانندي ها و ويژگيهاي مشتركي با ساير انسانها دارد،خصوصيت هاي مخصوص به خود نيز دارد و همانقدر كه اثر انگشت او يكتاست،شخصيتش هم داراي خصوصيات منحصربه فرد است».

(( شخصي كه به عنوان مراجع به يك موسسه رفاه اجتماعي مراجعه مي كند بدون شك همواره تحت نوعي فشار قرار گرفته است.ماهيت مشكل هر چه باشد-يعني در اثر شكست يا فشار محيط يا كشمكش يا ستيز دروني يا سرخوردگي در ادامه يك نقش با ارزش اجتماعي يا موانعي كه در راه هدفها يا او قرار گرفته اند و يا به هر علت ديگري كه باشد-مراجع را تحت فشار قرار داده است.اين ناراحتي و فشار دو جانبه يا دو طرفه است:يكي آنكه مراجع خود مشكل را بعنوان يك تحديد احساس مي كند (يعني تنها درك مشكل نيست بلكه احساس آن نيز خود مسئله اي است)،

برخي مراجع را فردي مي دانند كه صرفا در پي دريافت كمك است.
الن پينكس
مراجع شخصي است كه در پي دريافت كمك يك مددكار اجتماعي است و يا يك دفتر خدماتي كه كارمند آن يك مددكار اجتماعي است.زماني كه مددجو در جست و جوي كمك نباشد،به نظر مي رسد كه يكي از وظايف مددكار دخالت دادن مراجع در روابط مدد رساني است كه باعث مي شود مراجع دليل كمك هاي ارائه شده و معنا و مفهوم استفاده از آن كمك يا رد كردن آن را بشناسد.

بنابراين،مي توان گفت مراجع در مددكاري فردي:
شامل كليه افرادي است كه بر اثر عوامل مختلف اجتماعي،رواني،اقتصادي،فرهنگي،فردي و ... قابليت ها و توانايي هايشان كم شده يا اختلالاتي در آنها بوجود آمده است،به گونه اي كه امكان ادامه زندگي مستقل براي آنان فراهم نيست و نياز به حمايت و مداخله فرد متخصص براي حل يا كاهش مشكل دارند و يا نيازي دارند كه رفع آن رضايت خاطرشان را فراهم مي كند.

نكاتي چند در مورد مراجع:
1.هر انساني ممكن است مراجع باش؛يعني اينكه هميشه افرادي مشخص و ثابت مشكل ندارند،بلكه ممكن است هر كسي روزي دچار مشكل شود و نياز به حمايت داشته باشد.پس مي توان گفت مراجع ممكن است:
الف) از هر گروه سني باشد:پير،جوان،كودك.
ب) از هر گروه جنسي باشد:يعني پسر يا دختر.
ج) از هر قشري باشد:كارگر،كارمند،پرستار،پزشك و ...
د) از هر گروه تحصيلي باشد:باسواد،بي سواد،كم سوا د و داراي تحصيلات عالي.

ه) از هر طبقه اي باشد:مرفه،فقير و متوسط.
و) از هر منطقه اي باشد: شهر يا روستا.
ز) از هر قوم و نژادي باشد:لر،كرد،ترك،گيلك،مازندراني،بلوچ و ....
ح) از هر دين و مذهبي باشد: مسلمان،مسيحي،شيعه،سني و ...
ط) از هر مليتي باشد: ايراني،افغان،پاكستاني و ...

2.عوامل مختلفي ممكن است تاثير گذار باشند تا فردي براي كمك گرفتن به مددكار اجتماعي مراجعه كند:عوامل اجتماعي،فردي،اقتصادي و ... بعضي افراد ممكن است تحت تاثير يك عامل و بعضي ديگر تحت تاثير چند عامل قرار گرفته باشند.
3.تاثير عوامل مختلف اجتماعي بصورت كاهش قابليت ها و توانايي ها نمايان شده است؛يعني اينكه در آن زمان و مقطع تواناييهاي مراجع كم شده است و اين بدان معنا نيست كه نتواند آنها را افزايش داده و بهبود بخشد.

4.امكان ادامه زندگي مستقل بدون حمايت فرد متخصص فراهم نيست؛
يعني مراجع در وضعي قرار دارد كه براي رهايي از آن و براي ادامه زندگي عادي و سالم به حمايت فرد متخصص كه همان مددكار اجتماعي است نياز دارد تا بتواند به استقلال نسبي برسد.
5.مراجع ممكن است نيازي داشته باشد كه براي رضايت خاطر خود در پي رفع آن باشد.

نحوه پذيرش مراجع
در مددكاري فردي مراجعان به چند شيوه به مراكز مختلف اعم از موسسه دولتي يا غير دولتي مراجعه مي كنند تا بتوانند از خدمات مددكاري اجتماعي استفاده كنند:
1.خود معرف: يعني اينكه مراجع بدون هيچ گونه فشار يا نامه رسمي از طريق مراكز ديگر به موسسه مراجعه مي كند.
مراجعان خود معرف به سه دسته تقسيم مي شوند:
دسته اول: افرادي هستند كه خود از خدمات موسسات مطلع شده و مراجعه مي كنند.
دسته دوم: افرادي هستند كه از طريق دوستا،همسايگان و كساني كه قبلا از خدمات موسسات استفاده كرده اند با خدمات مددكاري آشنا مي شوند و مراجعه مي كنند.

دسته سوم: افرادي هستند كه از طريق موسسات ديگر ،اعم از دولتي يا غير دولتي،با خدمات مددكاري آشنا مي شوند و مراجعه مي كنند اما اجباري براي مراجعه ندارند.
2.ارجاعي. در اين شيوه مراجع براي دريافت خدمات مددكاري اجتماعي به شيوه هاي مختلف به صورت رسمي به موسسات ارجاع مي شود. اين افراد از چند طريق ممكن است ارجاع داده شوندكه بستگي به نوع مشكل آنها دارد:
الف) ازطريق مراكز قضايي و انتظامي. مثلا زندانيها يا كودكان بي سرپرست و بد سرپرست كه به مراكز شبانه روزي يا شيرخوارگاه معرفي مي شوند يا زنان آسيب ديده اجتماعي كه براي طي دوران بازپروري از طريق دادگاه ارجاع داده مي شوند.در اين شيوه،مراجع اختياري براي رجوع نكردن ندارد.

ب)از طريق موسسات ديگر.اين موسسات بسته به نوع مشكل مراجع مي توانند مراكز مشاوره،مراكز درماني،مراكز آموزشي ،مراكز نظامي،كارخانجات ،موسسات عرضه كننده خدمات رفاهي و حمايتي،ادارات و ... باشند.مراجع به دليل دريافت خدمات بهتر يا نبود خدمات در موسسه اوليه به موسسات ديگر معرفي مي شود.
مثال: كودكي كه بعد از شيرخوارگي از مركز شيرخوارگاه به مركز ديگر ارجاع داده مي شود.

ب)از طريق موسسات ديگر.اين موسسات بسته به نوع مشكل مراجع مي توانند مراكز مشاوره،مراكز درماني،مراكز آموزشي ،مراكز نظامي،كارخانجات ،موسسات عرضه كننده خدمات رفاهي و حمايتي،ادارات و ... باشند.مراجع به دليل دريافت خدمات بهتر يا نبود خدمات در موسسه اوليه به موسسات ديگر معرفي مي شود.
مثال: كودكي كه بعد از شيرخوارگي از مركز شيرخوارگاه به مركز ديگر ارجاع داده مي شود.

3.مراجعاني كه حل مشكل ديگران منوط به حضور آنان در واحد مددكاري اجتماعي است؛مثلا دانش آموزي را در نظر بگيريد كه داراي افت تحصيلي شديدي شده است و مددكار اجتماعي به منظور بررسي دقيق علت افت تحصيلي با نظر موافق دانش آموز،از دوست يا برادر يا پدر يا مادر او براي صحبت دعوت مي كنند.در اين شرايط آنها نه براي حل مشكل خود بلكه بر حسب ضرورت به مددكار مراجعه كرده اند.

روشهاي مددكاري اجتماعي
براي عرضه خدمات مددكاري متناسب با گروههاي هدف روشهاي مختلفي وجود دارد.اين روشها در يك دسته بندي كلي به 2 گروه تقسيم مي شوند:
1.روشهاي مستقيم.منظور اين است كه مددكار اجتماعي به طور مستقيم و چهره به چهره با مراجع سرو كار دارد و خدمات مددكاري را به طور مستقيم عرضه مي كند اين روشها خود در 3 گروه قرار مي گيرند:
الف)مددكاري فردي يا كار با فرد: براي مددكاري فردي تعاريف متعددي ارائه شده است كه به برخي از آنها اشاره مي شود:لينتون بي.سوئفت در زمينه تعريف مددكاري فردي مي نويسد: (( مددكاري فردي عبارت است از هنر كمك كردن به فرد به منظور پيشرفت و توسعه استعدادهاي نهفته وي و استفاده از آنها براي حل مسايل و مشكلاتي كه وي در محيط اجتماعي خويش با آنها روبه رو مي شود)).

باورز در كتاب خود تعريف ديگري در اين زمينه آورده است: (( مددكاري فردي هنري است كه دانش و معلومات مربوط به علم و روابط انساني و مهارت در ايجاد رابطه را بكار مي برد تا استعدادهاي نهفته و مكنون افراد را برانگيزاند و منابع اجتماعي متناسب و مرتبط را به حركت در آورد تا سازگاري بهتري بين مراجع و محيط وي ايجاد گردد)).
به طور كلي در مددكاري فردي،فرد يا خانواده مراجع محسوب مي شوند.
ب) مددكاري گروهي يا كار با گروه در اين روش،گروهي از افراد كه مشكل مشتركي دارند مراجع محسوب مي شوند.در تعريف اين روش چنين آمده است ((مددكاري گروهي يكي از روشهاي مددكاري است و هدف آن توانا كردن فرد و پيشرفت دادن نحوه انجام وظيفه و فونكسيون اجتماعي فرد است از طريق تجربه هاي آگاهانه و عمدي گروهي )).

در اين روشها نيز مشكل يا نياز ممكن است در زمينه هاي مختلف از جمله مشكلات اجتماعي،فرهنگي،اقتصادي و آموزشي باشد.مثل گروهي از والدين كه مشكل آنها فرار از فرزندانشان است.
ج) مددكاري جامعه اي يا كار با جامعه.در اين روش،مراجع فرد يا گروه مشخص نيست،بلكه مردم يك منطقه يا محله مراجع محسوب مي شوند.
مددكاري جامعه اي يكي از روشهاي مددكاري است كه در آن براي برطرف كردن نياز يا مشكل مشترك بيشتر مردم يك منطقه يا محله،كه بيش از اعضاي يك گروه هستند،با استفاده از توان مردم و امكانات موجود در جامعه خدمات مددكاري را با بهره گيري از فنون برنامه ريزي اجتماعي منطقه اي و محلي به مردم عرضه مي كنند.

در اين روشها نيز مشكل يا نياز ممكن است در زمينه هاي مختلف از جمله مشكلات اجتماعي،فرهنگي،اقتصادي و آموزشي باشد.مثل گروهي از والدين كه مشكل آنها فرار از فرزندانشان است.
ج) مددكاري جامعه اي يا كار با جامعه.در اين روش،مراجع فرد يا گروه مشخص نيست،بلكه مردم يك منطقه يا محله مراجع محسوب مي شوند.
مددكاري جامعه اي يكي از روشهاي مددكاري است كه در آن براي برطرف كردن نياز يا مشكل مشترك بيشتر مردم يك منطقه يا محله،كه بيش از اعضاي يك گروه هستند،با استفاده از توان مردم و امكانات موجود در جامعه خدمات مددكاري را با بهره گيري از فنون برنامه ريزي اجتماعي منطقه اي و محلي به مردم عرضه مي كنند.

در اين روشها نيز مشكل يا نياز ممكن است در زمينه هاي مختلف از جمله مشكلات اجتماعي،فرهنگي،اقتصادي و آموزشي باشد.مثل گروهي از والدين كه مشكل آنها فرار از فرزندانشان است.
ج) مددكاري جامعه اي يا كار با جامعه.در اين روش،مراجع فرد يا گروه مشخص نيست،بلكه مردم يك منطقه يا محله مراجع محسوب مي شوند.
مددكاري جامعه اي يكي از روشهاي مددكاري است كه در آن براي برطرف كردن نياز يا مشكل مشترك بيشتر مردم يك منطقه يا محله،كه بيش از اعضاي يك گروه هستند،با استفاده از توان مردم و امكانات موجود در جامعه خدمات مددكاري را با بهره گيري از فنون برنامه ريزي اجتماعي منطقه اي و محلي به مردم عرضه مي كنند.

ب)تحقيقات اجتماعي.در اين روش ،مددكار اجتماعي با پژوهش هاي مختلف به بهبود وضع مراجعان كمك مي كند .برخي از تحقيقاتي كه مددكاران اجتماعي مي توانندانجام دهند عبارت است از:
- بررسي ميزان رضايت مراجعان از خدمات.
- بررسي عوامل موثر در بروز مشكلاتي كه مراجعان موسسه براي حل آنها به مددكار اجتماعي يا موسسه مراجعه مي كنند.
مثال اول:مددكاري اجتماعي را در نظر بگيريد كه در يك مركز درماني كار مي كنند و تعداد زيادي از جوانان به علت ضرب و جرح به آنجا مراجعه مي كنند.

ب)تحقيقات اجتماعي.در اين روش ،مددكار اجتماعي با پژوهش هاي مختلف به بهبود وضع مراجعان كمك مي كند .برخي از تحقيقاتي كه مددكاران اجتماعي مي توانندانجام دهند عبارت است از:
- بررسي ميزان رضايت مراجعان از خدمات.
- بررسي عوامل موثر در بروز مشكلاتي كه مراجعان موسسه براي حل آنها به مددكار اجتماعي يا موسسه مراجعه مي كنند.
مثال اول:مددكاري اجتماعي را در نظر بگيريد كه در يك مركز درماني كار مي كنند و تعداد زيادي از جوانان به علت ضرب و جرح به آنجا مراجعه مي كنند.

ب)تحقيقات اجتماعي.در اين روش ،مددكار اجتماعي با پژوهش هاي مختلف به بهبود وضع مراجعان كمك مي كند .برخي از تحقيقاتي كه مددكاران اجتماعي مي توانندانجام دهند عبارت است از:
- بررسي ميزان رضايت مراجعان از خدمات.
- بررسي عوامل موثر در بروز مشكلاتي كه مراجعان موسسه براي حل آنها به مددكار اجتماعي يا موسسه مراجعه مي كنند.
مثال اول:مددكاري اجتماعي را در نظر بگيريد كه در يك مركز درماني كار مي كنند و تعداد زيادي از جوانان به علت ضرب و جرح به آنجا مراجعه مي كنند.

- در يك مركز سالمندان ،پژوهش درباره علل سپردن سالمندان به مركز يا بررسي چگونگي استفاده از اطلاعات و تجربه سالمندان در آموزش كودكان و ... مفيد به نظر مي رسد.
ذكر اين نكته ضروري است كه انتخاب موضوعات پژوهش بر اساس گروههاي هدف و شرايط موسسات متفاوت است و آنچه تا كنون ذكر شد فقط نمونه هايي از آنها بود.
ج) اقدام اجتماعي.يكي از روشهاي غير مستقيم مددكاري (( اقدام اجتماعي)) است.منظور از آن اين است كه مددكار اجتماعي يافته هاي خود را كه درباره مشكلات يا نيازهاي گروههاي هدف است از طريق تصويب قوانين،تدوين برنامه هاي اجرايي در سطح كلان جامعه و ايجاد تسهيلات جديد به آنها ارائه كند.

نكاتي كه در پايان قسمت روشهاي مددكاري بايد به آنها اشاره كرد عبارتند: (نكاتي چند در مورد روش هاي مددكاري)
1.مددكاري اجتماعي حرفه اي علاوه بر كار فردي،در صورت مناسب بودن شرايط مي تواند از روشهاي ديگر از جمله گروهي و جامعه اي نيز بهره گيرد و لزوما نبايد از يك روش براي عرضه خدمات استفاده كند؛ مانند مددكار اجتماعي يك موسسه آموزشي كودكان استثنايي كه علاوه بر عرضه خدمات فردي به دانش آموزان،تشكيل گروه نيز مي دهد و هم زمان با توجه به شناختي كه از اين موضوع بدست آورده است در جهت پيش گيري از معلوليتها اقدام مي كند يا آنكه براي تدوين برنامه پيش گيري از معلوليت ها سازمانهاي مسئول را به ياري مي طلبد.

2.مددكار اجتماعي حرفه اي در كنار استفاده از روشهاي مستقيم مددكاري اجتماعي مي تواند از روشهاي غير مستقيم نيز استفاده كند؛براي مثال، در حين عرضه خدمات فردي يا گروهي ،تحقيق نيز انجام دهد.
ارزشهاي اساسي در مددكاري اجتماعي
از آنجا كه در قسمت ويژگيهاي مددكار اجتماعي و اصول مددكاري به بخش بزرگي از اين ارزشها اشاره شده است،در اين قسمت به برخي از ارزشها و صفات كلي اشاره مي شود:
1.توجه به شان و منزلت و كرامت مراجعان؛
2.توجه به فرد،خانواده و جامعه،نه فقط فرد‌(در سطوح مختلف عرضه خدمات)؛
3.توجه به سه سطح پيش گيري عبارت است از :
- سطح يك: آگاه سازي و اطلاع رساني؛
- سطح دو: عرضه خدمات به افراد مشمول؛
سطح سه: توانمندسازي،قادر سازي و توانبخشي؛

4.توجه به ابعاد زيستي-رواني-اجتماعي مراجعان،
5.بهره گيري از امكانات موجود در خانواده و جامعه و ايجاد ارتباط با آنها (امكانات جامعه ممكن است دولتي يا غير دولتي باشد)؛
6.توجه جدي به مشاركت مراجعان در فرايند كار؛
7.توجه به انجام دادن كار گروهي در مددكاري اجتماعي،چون مددكار اجتماعي همه اطلاعات لازم را براي تشخيص درمان و ساير اقدامات ندارد؛
8.ارتقاء سطح آگهي علمي خود به منظور به روز شدن؛
9.توجه جدي به آموزش مراجعان بعنوان كليدي ترين واژه‌( در صورتي كه شرايط بهره مندي از آموزش را داشته باشند).اين آموزشها ممكن است شامل مواردي باشد كه در پي مي آيد:

الف)آموزش رسمي در مدارس روزانه و شبانه و ديگر آموزشگاههاي رسمي يا آموزش از طريق نهضت سواد آموزي؛
ب)آموزش مهارتهاي زندگي و مقابله با مشكلات و پيش گيري از آسيب هاي اجتماعي؛
ج)آموزش مهارتهاي فني و حرفه اي؛
10.حساس بودن در قبال مشكلات و نيازهاي گروههاي هدف؛
11.شناخت قوانين،بخشنامه هاي موجود در زمينه گروههاي هدف؛
12. شناخت برنامه هاي ارائه شده در كشورهاي ديگر درباره گروههاي هدف براي استفاده از آنها در كشور مناسب با شرايط فرهنگي جامعه؛

13. فراهم كردن زمينه گروههاي خودياري از گروههاي هدف مثل گروه هميار زنان سرپرست خانوار يا گروه خودياري معلولان يا انجمن معتادان گمنام يا جمعيت آفتاب و ...
14. توجه به اصول اخلاقي در همه مراحل مددكاري
15.حساس كردن مسئولان به مسايل و نيازهاي گروههاي هدف از راههاي مختلف

خلاصه (جمع بندي)
1.مددكاري اجتماعي حرفه اي است مبتني بر دانش،اصول،مهارت و روشهايي كه هدف از آن كمك به افراد،گروهها و جامعه است تا بتوانند با تكيه بر تواناييها و امكانات موجود،براي حل مشكلات و يا رفع نياز خود اقدام كنند و به استقلال نسبي و رضايت خاطر فردي دست يابند.
2.رفاه اجتماعي مجموعه شرايط و كيفيتهايي است كه نياز هاي فردي(جسمي،رواني)و اجتماعي آحاد جامعه را در حد قابل قبول تامين مي كند و همه مردم از زندگي در آن شرايط احساس امنيت زيستي،رواني،اجتماعي،اقتصادي و سياسي دارند.
3.تامين اجتماعي يكي از قلمروهاي رفاه اجتماعي است و آن عبارت است از مجموعه برنامه هايي كه طبق مقررات دولتي و عمدتا از طريق خدمات بيمه اي از افراد در برابر كاهش درآمد محافظت مي كند و به آنها در مورد برخي از هزينه هاي خاص و بروز بحرانهاي اقتصادي امنيت خاطر مي بخشد.

4.خدمات اجتماعي يكي از قلمروهاي رفاه اجتماعي است كه شامل فعاليتهايي مثل مراقبت از كودكان و زنان در خطر،سالمندان ،معلولان،بيماران رواني،بي خانمانها،آسيب ديدگان اجتماعي،مهاجران و پناهندگان مي شود.
5.برخي از ويژگيهاي مددكاري اجتماعي عبارت است از:تمايل به انجام دادن كار خير،در اختيار داشتن دانش تخصصي مددكاري اجتماعي،خودشناسي،پايبندي به اصول اخلاقي،صداقت،رازداري و محقق بودن
6.مراجع شامل كليه افرادي است كه بر اثر عوامل مختلف رواني،اجتماعي، اقتصادي،فرهنگي و فردي و غيره قابليتها و تواناييهايشان كم شده يا اختلالاتي در آنها به وجود آمده است،به گونه اي كه امكان ادامه زندگي مستقل براي آنان فراهم نيست و نياز به حمايت و مداخله فرد متخصص دارند يا نيازي دارند كه رفع آن رضايت خاطرشان را فراهم مي كند.

4.خدمات اجتماعي يكي از قلمروهاي رفاه اجتماعي است كه شامل فعاليتهايي مثل مراقبت از كودكان و زنان در خطر،سالمندان ،معلولان،بيماران رواني،بي خانمانها،آسيب ديدگان اجتماعي،مهاجران و پناهندگان مي شود.
5.برخي از ويژگيهاي مددكاري اجتماعي عبارت است از:تمايل به انجام دادن كار خير،در اختيار داشتن دانش تخصصي مددكاري اجتماعي،خودشناسي،پايبندي به اصول اخلاقي،صداقت،رازداري و محقق بودن
6.مراجع شامل كليه افرادي است كه بر اثر عوامل مختلف رواني،اجتماعي، اقتصادي،فرهنگي و فردي و غيره قابليتها و تواناييهايشان كم شده يا اختلالاتي در آنها به وجود آمده است،به گونه اي كه امكان ادامه زندگي مستقل براي آنان فراهم نيست و نياز به حمايت و مداخله فرد متخصص دارند يا نيازي دارند كه رفع آن رضايت خاطرشان را فراهم مي كند.

فصـل سـوم

مددكاري اجتماعي و ساير علوم
مددكاري اجتماعي و ساير علوم
ميان رشته ها و حرفه هايي كه در حوزه علوم اجتماعي و انساني قرار دارند بدليل پرداختن به انسان بعنوان موضوع اصلي ارتباط وجود دارد.در اين ميان،ارتباط بعضي رشته ها با بقيه قوي تر است.از جمله اين حرفه ها و رشته ها مددكاري اجتماعي است.همان گونه كه در فصل اول آمده،مددكاري اجتماعي حرفه اي است كه ارتباط آن با بعضي از دانشها از جمله روانشناسي،جامعه شناسي و انسان شناسي در خور توجه است.شناخت زمينه هاي اين ارتباط و استفاده از اطلاعات اين رشته ها به افزايش شناخت مددكار اجتماعي تاثير بسزايي دارد؛ضمن اينكه مددكار در كمك به مراجعان مي تواند از متخصصان اين رشته ها نيز كمك بگيرد.

در اين فصل برآنيم تا ارتباط مددكاري اجتماعي را با انسان شناسي،جامعه شناسي،جمعيت شناسي،روانشناسي،مشاوره و راهنمايي،روانشناسي اجتماعي،حقوق و ساير علوم بشناسانيم.البته،قصد ما بيشتر آن است كه زمينه هاي مشترك مددكاري و علوم ديگر را مطرح كنيم و به هيچ رويه نمي گوييم كه مددكار اجتماعي بايد از اين علوم همين قدر اطلاع داشته باشد كه متخصصان آن رشته ها دارند،بلكه حتي شناخت زمينه هاي همكاري نيز براي مددكارا ن اجتماعي در بسياري مواقع كفايت مي كند.

مددكاري اجتماعي و انسان شناسي
انسان شناسي(آنتروپولوژي)يكي از علومي است كه مددكاري اجتماعي با آن ارتباط دارد.
آلن بيرو درباره ريشه واژه آنتروپولوژي مي نويسد:
(( از ريشه هاي يوناني به معناي(( گفتار)) و ((انسان)) گرفته شده است.با توجه به ريشه واژه ،انسان شناسي را بايد دانشي دانست كه انسان يا انسانيت را به طور كلي مورد مطالعه قرار مي دهد)).
در كتاب زمينه انسان شناسي نيز چنين آمده است: (( انسان شناسي علمي است كه موضوعش مطالعه و شناخت علمي انسان است،انساني كه بر درياهاي بي آرام ،رودهاي پر قدرت،نور آفتاب و ستارگان ديده حيرت مي گشايد،قافل از اينكه خود عجيب ترين راز هستي را در بر دارد.حيرت انگيزه بودن او در قدرت بازوان يا زيبايي قامتش نيست،بلكه در نيروي آفرينندگي اش نهفته است)).

دنيل بيتس و فرد پلاگ نيز هدف اين علم را چنين بيان كرده اند: (( هدف انسان شناسي توصيف و تبين يك پديده طبيعي خاص است كه همان انسان هوشمند يا نوع بشر است.بيشتر آنچه را كه انسان شناسان در پژوهش هاي نوع بشر مورد بررسي قرار مي دهند به فرهنگ مربوط است)).
پس مي توان گفت كه موضوع اصلي دانش انسان شناسي انسان است؛انساني كه در مطالعه ارزش ها،عقايد و باورها آداب اجتماعي،هنجارهاي اجتماعي،دين و نحوه زندگي و رفتارش در اين دانش جايگاه ويژه اي دارد.

در مورد چگونگي ارتباط مددكاري اجتماعي با انسان شناسي بايد گفت كه:
1.موضوع مطالعه هر دو انسان است،اما در مددكاري اجتماعي انسان به عنوان فردي كه نياز يا مشكلي دارد مطرح است كه براي رفع نيازش يا حل مشكلش احتياج به كمك دارد،در حالي كه در انسان شناسي انسان به عنوان موجودي اجتماعي صرف نظر از اينكه مشكل يا نيازي داشته باشد مطرح است چون قصد انسان شناسان فقط مطالعه رفتار انسان است.
2.مطالعه و شناخت باورهاي اجتماعي مردم،كه در انسان شناسي مهم است،در مددكاري اجتماعي نيز از اين نظر مهم و اساسي است كه اين شناخت در ايجاد رابطه و پذيرش مناسب نقش موثري دارد.

3.شناخت آداب اجتماعي مردم نيز در مددكاري اجتماعي مثل انسان شناسي مهم است؛چون اطلاع از رفتارهايي كه مردم بر طبق عرف و عادت از خود بروز مي دهند موجب مي شود كه مددكار در شناخت مشكل يا تدوين برنامه كمكي و ديگر اقدامات از اين شناخت خود استفاده كند.
4.ارزشهاي اجتماعي حاكم در جامعه تعيين كننده بسياري از رفتارهاي انسان است.شناخت اين ارزشها در مددكاري اجتماعي ضروري است تا با احترام به آنها زمينه ايجاد رابطه حرفه اي و احترام به مراجعه را فراهم آورد؛زيرا:

(( ارزشهاي اجتماعي را مدلهاي كلي رفتار،احكام جمعي و هنجارهاي كرداري كه مورد پذيرش عمومي قرار گرفته اند،تشكيل مي دهند)).
مددكار اجتماعي نمي تواند به اين ارزشها بي اعتنا باشد يا رفتاري مقاير آن داشته باشد؛چون در ايجاد رابطه حرفه اي تاثير منفي خواهد گذاشت و مشاركت و همكاري مراجعه را در پي نخواهد داشت؛به خصوص هنگامي كه مددكار اجتماعي به قصد انجام دادن كار جامعه اي به تحقيق و مطالعه در محل يا روستايي نياز داشته باشد،بي احترامي يا بي توجهي به اين ارزشهاي اجتماعي مانع همكاري مردم و يا پذيرش او مي شود.
5.آشنايي با زبان گروههاي هدف در مددكاري اجتماعي بسيار مهم است؛چون در انتقال مفاهيم و درك متقابل تاثير زيادي دارد.

6.شناخت دين و مذهب و اعتقادات ديني و مذهبي گروههاي هدف در مددكاري اجتماعي،در احترام و جلب مشاركت آنان و ايجاد رابطه حرفه اي تاثير به سزايي دارد كه در انسان شناسي نيز به طور جدي به اين موضوع پرداخته مي شود.
7.در انسان شناسي اجتماعي كه يكي از شاخه هاي مردم نگاري در شاخه انسان شناسي فرهنگي است،بخشي از فرهنگ و نه فرهنگ به عنوان كل مطالعه مي شود.
تحقيقات اين رشته بيشتر در زمينه ساخت اجتماعي و رفتار اجتماعي متمركز است.در واقع،مي توان گفت: ((روابط انسان با انسان را مطالعه مي كند)). در مددكاري اجتماعي نيز مطالعه نحوه روابط مراجعه با اعضاي خانواده يا جامعه محلي خود و ديگران بسيار مهم است؛چون مشكلات به چگونگي ارتباط افراد با يكديگر بستگي دارد.

8.استفاده از روش تك نگاري در انسانشناسي مرسوم است.در كتاب در آمدي بر انسانشناسي مي خوانيم: (( پذيرش شيوه تك نگاري به ويژه از زماني تقويت شد كه انستيتوي سلطنتي انسان شناسي در نوشته اي با عنوان ((يادداشتها و تحقيق در انسانشناسي)) الگويي عرضه كرد كه بنابر آن در يك طرح پژوهشي مجموعه نهادها و ويژگيهاي فرهنگي يك جامعه شامل محيط طبيعي،زبان،مسكن،اقتصاد،سازمان اجتماعي،سازمان سياسي،قوانين دين تغييرات اجتماعي به صورت منظم پوشش داده شود)).
اين روش در مددكاري اجتماعي نيز بسيار معمول است.تهيه مونوگرافي از يك روستا يا منطقه،در كار جامعه اي امري معمول است و در مددكاري كار با فرد يا گروه نيز در اختيار داشتن اطلاعاتي كه از اين طريق بدست مي آيد در شناخت فرهنگ گروههاي هدف تاثير زيادي دارد.

اين روش در مددكاري اجتماعي نيز بسيار معمول است.تهيه مونوگرافي از يك روستا يا منطقه،در كار جامعه اي امري معمول است و در مددكاري كار با فرد يا گروه نيز در اختيار داشتن اطلاعاتي كه از اين طريق بدست مي آيد در شناخت فرهنگ گروههاي هدف تاثير زيادي دارد.
9.استفاده از روش مشاهده مشاركتي يكي از روشهاي جمع آوري اطلاعات در انسانشناسي است كه در مددكاري اجتماعي نيز معمول است.
10. استفاده از مردم نگاري و مردن شناسي،كه از زير شاخه هاي انسانشناسي فرهنگي هستند،نيز در مددكاري معمول است.

11.در كتاب زمينه انسان شناسي چنين آمده است:
(( مردم نگاري صرفا جنبه توصيفي داشته و فقط اطلاعاتي را ،به گونه عكس برداري از فرهنگ ها بدون هر نوع تفسيري ارائه ميكند.مردم شناسي اطلاعات بدست آمده را طبقه بندي مي كند و از ديدگاه انسان شناسي كه مبتني بر جريان تكامل انسان و رفتار انساني است،به عنوان فرضيه ارائه مي دهد و به تحليل داده ها مي پردازد تا صحت و سقم فرضيه را كه بيانگر روابط و كاركرد عوامل مختلف آن فرهنگ ويژه است،بدست دهد)).

11.در كتاب زمينه انسان شناسي چنين آمده است:
(( مردم نگاري صرفا جنبه توصيفي داشته و فقط اطلاعاتي را ،به گونه عكس برداري از فرهنگ ها بدون هر نوع تفسيري ارائه ميكند.مردم شناسي اطلاعات بدست آمده را طبقه بندي مي كند و از ديدگاه انسان شناسي كه مبتني بر جريان تكامل انسان و رفتار انساني است،به عنوان فرضيه ارائه مي دهد و به تحليل داده ها مي پردازد تا صحت و سقم فرضيه را كه بيانگر روابط و كاركرد عوامل مختلف آن فرهنگ ويژه است،بدست دهد)).

براي نمونه به شرح فعاليت موسسه اي غير دولتي در هند مي پردازيم:
در شهر بمبئي شمار كودكان خياباني زياد است و موسسات مختلفي براي عرضه خدمات به آنها فعاليت دارند كه بيشتر آنها غير دولتي هستند.يكي از اين موسسات ((سرپناه دن بسكو)) است.
((سرپناه دن بسكو در بمبئي يا سازمان غير دولتي وابسته به گروه دن بسكوست كه در كشورهاي مختلف جهان فعال است.اين سرپناه از يكي از آسيب پذيرترين گروه كودكان يعني كودكان خياباني كه از خانواده،خانه و هر گونه سرپناهي محرومند حمايت مي كند.هدف اصلي اين سرپناه فراهم كردن نوعي خانواده براي كودكاني است كه از اين نعمات محروم مانده اند)).

يكي از فعاليتهاي اين سرپناه پژوهش در زمينه شناخت مشكلات و نيازهاي واقعي و اساسي اين كودكان است تا بتوانند خدمات مناسبي به آنان عرضه كنند.به همين منظور،در اين موسسه واحد پژوهش راه اندازي شده است و پژوهشگران با اين افراد بي سرپناه ارتباط مستمر دارند و روزها و شبها با آنان در سرپناه زندگي مي كنند تا به اين شناخت برسند.
به طور كلي ،مي توان گفت كه مددكار اجتماعي مي تواند از يافته هاي انسانشناسي بهره گيرد؛ضمن اينكه در موضوعات و زمينه هاي كار نيز اين دو رشته اشتراك دارند.

مددكاري اجتماعي و جامعه شناسي
جامعه شناسي يكي از علوم است كه ارتباط زيادي با مددكاري اجتماعي دارد و به همين دليل است كه در مقطع كارشناسي در دانشگاه،قسمت عمده دروس رشته مددكاري اجتماعي،درسهاي مربوط به جامعه شناسي اند.در اينجا،ابتدا چند تعريف از جامعه شناسي ارائه مي شود و سپس زمينه هاي ارتباط مددكاري و جامعه شناسي را ذكر مي كنيم.
هر جامعه شناسي با توجه به مكتبي كه پذيرفته و در آن رشد كرده تعريفي از جامعه شناسي ارائه كرده است.
اگوست كنت جامعه شناسي را علم تجزيه و تحليل مظاهر حيات اجتماعي مي داند و در جايي ديگر از آن به عنوان ((علم فهم)) ياد مي كند: (( به عقيده اگوست كنت،جامعه شناسي علم فهم است.انسان تنها در صورتي مي تواند ذهن بشري را بشناسد كه فعاليت و آثار آن را در خلال تاريخ و در جامعه مشاهده كند و ... اين علم حقيقتي فهم،همان است كه ما امروز جامعه شناسي شناخت مي ناميم...

جامعه شناسي همچنين از آن رو علم فهم است كه شيوه انديشيدن و فعاليت ذهن در هر لحظه به شرايط اجتماعي بستگي دارد)).
ابن خلدون جامعه شناسي را علم عمران بشري مي داند: (( عبارت از آنچه كه در اجتماع بشر روي مي دهد مانند عادات و رسوم اجتماع در كشور و پيشه ها و دانشها و هنرها مي باشد)).
ماكس وبر جامعه شناسي را علمي مي داند كه قصد دارد با تشريح مفاهيم ذاتي رفتار اجتماعي به شناخت آن برسد و موفق به تبيين علمي آن شود.
در كتاب درآمدي بر دائره المعارف علوم اجتماعي نيز در تعريف جامعه شناسي چنين آمده است ((دانشي در خانواده علم انسان كه هدف از آن شناخت علمي ابعاد اجتماعي پديده هاي حيات است)).

ژرژگورويچ نيز معتقد است: (( جامعه شناسي علمي است كه پديده هاي كامل و كلي را در همه سطوح و با در نظر گرفتن تحولات آن،گروه بنديهاي كوچك و جامعه هاي بزرگ را در نظر گرفتن تحولات آن،گروه بنديهاي كوچك و جامعه هاي بزرگ را از نظر تكويني و انهدام آنها مطالعه مي كند)).
آلن بيرو در كتاب فرهنگ علوم اجتماعي خود در تعريف جامعه شناسي مي گويد: (( جامعه شناسي يك دانش مشاهده اي است كه به طور دقيق مجموع پديده ها،ساختها،نهادها،گروهها،قدرتها،ارتباط بين نيروها،روابط،كردار و رفتاري را كه با زندگي انسان در جامعه پديدار مي شود به مطالعه مي نهد)).
دكتر تنهايي نيز در تعريف جامعه شناسي چنين مي نويسد: (( عبارت از آن رشته از معرفت بشري است كه با روش علمي،اعيان با موضوعات جامعه شناسي را مورد مطالعه قرار مي دهد)).

پس از تعاريف ارائه شده به چگونگي ارتباط مددكاري اجتماعي با جامعه شناسي اشاره مي شود.توضيح اين نكته ضروري است كه چون بين جامعه شناسي و انسان شناسي نيز ارتباط وجود دارد و بعضي از مسائل در قسمت رابطه مددكاري با انسانشناسي توضيح داده شد در اين قسمت به طور خلاصه به آنها اشاره مي شود.
1.موضوع دو علم انسان است.
2.مطالعه و شناخت زندگي مردم در هر دو رشته مهم است.
3.شناخت ارزشهاي اجتماعي،باورها،اعتقادات،دين وآداب و رسوم و ... در جامعه شناسي و مددكاري جايگاه خاصي دارد.
4.مطالعه روابط متقابل ميان افراد در هر دو علم مورد توجه است.
5.مطالعه و شناخت ساخت و كاركرد خانواده و نقش آن در اجتماعي كردن افراد و رفع نيازها و مشكلات در هر دو علم مد نظر است.

6.رفتارها و يافته ها و روابط در هر دو علم تحليل مي شود؛بنابراين،استفاده از نظريات جامعه شناسي در تحليل براي مددكاران اجتماعي كاربرد فراوان دارد.
7.بررسي متغييرهايي چون ازدواج،طلاق،مهاجرت و نظاير آنها در هر دو علم جايگاه خاصي دارد.
8.شناخت آسيبهاي اجتماعي،عوامل موثر در بروز آنها و چگونگي كاهش و كنترل آنها در هر دو علم مهم است.
9.استفاده از روشهاي علمي در يافتن اطلاعات از ديگر وجوه اشتراك مددكاري و جامعه شناسي است و مدكاري مي تواند از يافته هاي پژوهشي جامعه شناسان استفاده مناسب كند.
10.استفاده از مشاهده،مصاحبه،پرسشنامه،اسناد ومدارك و نظاير آنها در هر دو علم وجود دارد.

11.استفاده از يافته هاي جامعه شناسي روستايي در كار با روستاييان يا كار در روستا براي مددكاران اجتماعي كاربرد بسياري دارد.
12.مددكار اجتماعي از اطلاعات شاخه هاي مختلف جامعه شناسي در كار با گروههاي هدف مي تواند بهره گيرد.برخي از اين شاخه شناسي در كار با گروههاي هدف مي تواند بهره گيرد.برخي از اين شاخه ها عبارتند از:جامعه شناسي آموزش و پرورش،كار و شغل،پزشكي،حقوق،خانواده،اوقات فراغت،روستايي،شهري،ورزش و انحرافات.

مددكاري اجتماعي و روانشناسي
روانشناسي يكي از رشته هايي است كه با مددكاري اجتماعي ارتباط زيادي دارد.برخي روانشناسي را مطالعه منظم،هدف همه جانبه و علم پديده هاي رواني مي دانند.برخي نيز آن را مطالعه رفتار مي دانند و نتيجه مي گيرند كه مطالعه فعاليتهايي كه از انسان سر ميزند موضوع اصلي روانشناسي مي توان گفت:
1.مددكار اجتماعي كه با كودك سروكار دارد نياز به اطلاعاتي در خصوص روانشناسي كودك دارد.
2.مددكاري كه با نوجوان و جوان كار مي كند نياز به اطلاعات روانشناسي نوجواني و جواني دارد.
3.در كار با زنان،استفاده از اطلاعات روانشناسي زن براي مددكاران اجتماعي ضروري است.
4.شناخت روانشناسي سالمندي يا پيري نيز براي مددكاران مهم است.

5.شناخت روانشناسي بلوغ براي مددكاران اجتماعي كه با نوجوانان و جوانان سروكار دارند بسيار مفيد است.
6.شناخت بيماريهاي رواني و اختلالات رفتاري براي مددكاران اجتماعي كارساز است(شناخت روانشناسي مرضي)
7.مددكار اجتماعي براي عرضه خدمات به معلولان ذهني و طبق بندي آنان به روانشناسان نياز دارد.
8.براي شناخت تيپ شخصيتي مراجعان مددكار اجتماعي به اطلاعات روانشناسان نياز مبرم دارد.
9.براي مددكاران شاغل در صنايع و محيطهاي كارگري شناخت روانشناسي كار يا روانشناسي صنعتي مهم است.

10.در روان درماني،معنا درماني،خانواده درماني،روانشناسان كمك موثري براي مددكاران خواهند بود.
11.براي عرضه خدمات به افرادي كه اقدام به خودكشي كرده اند ،استفاده از خدمات روانشناسي براي مددكاران بسيار ضروري است.
12.براي ايجاد آرامش در مراجعان دچار استرس،روانشناسان با اجراي مهارتهاي ايجاد آرامش كمك بزرگي به مددكاران اجتماعي مي كنند.
13.در درمان معتادان،خدمات روانشناسي بسيار موثر خواهد بود.
14.مددكار اجتماعي براي بررسي خصوصيات رواني گروههاي هدف به روانشناسان نياز مبرم دارد.

10.در روان درماني،معنا درماني،خانواده درماني،روانشناسان كمك موثري براي مددكاران خواهند بود.
11.براي عرضه خدمات به افرادي كه اقدام به خودكشي كرده اند ،استفاده از خدمات روانشناسي براي مددكاران بسيار ضروري است.
12.براي ايجاد آرامش در مراجعان دچار استرس،روانشناسان با اجراي مهارتهاي ايجاد آرامش كمك بزرگي به مددكاران اجتماعي مي كنند.
13.در درمان معتادان،خدمات روانشناسي بسيار موثر خواهد بود.
14.مددكار اجتماعي براي بررسي خصوصيات رواني گروههاي هدف به روانشناسان نياز مبرم دارد.

مددكاري اجتماعي و جمعيت شناسي
يكي ديگر از علومي كه مددكاري اجتماعي از يافته هاي آن استفاده مي كندجمعيت شناسي است.پس از ذكر چند تعريف از جمعيت شناسي به زمينه هاي خاص آن كه مددكاران اجتماعي به آنها نياز دارند اشاره مي كنيم.
تعريف نخستين: (( جمعيت شناسي عبارت است از مطالعه علمي و توصيف و تحليل آماري ساخت و حركات جمعيتهاي انساني،بررسي سياستهاي جمعيتي و روابط متقابلي كه ميان پديده هاي جمعيتي و عوامل اقتصادي-اجتماعي و زيستي وجود دارد.به نظر بعضي از جمعيت شناسان،جمعيت شناسي نوعي حسابداري دقيق انسانها و وقايع تولد،ازدواج،طلاق و مرگ آنهاست)).

تعريف دوم: فرهنگ چند زباني جمعيت شناسي از انتشارات سازمان ملل،جمعيت شناسي را چنين تعريف كرده است: (( مطالعه علمي جمعيتهاي انساني است،ترجيحا با توجه به حجم،ساخت و رشد آنان)).
تعريف سوم:گيلارد در سال 1855 نخستين بار واژه جمعيت شناسي را به كار برد و آن را چنين تعريف كرد: (( تاريخ طبيعي و اجتماعي نوعي بشر و يا به معناي محدودتر،مطالعه رياضي جمعيتها،حركتهاي عمومي آنها و مطالعه اوضاع و احوال جسماني،مدني،ذهني و اخلاقي آنها)).
تعريف چهارم: (( جمعيت شناسي علمي است كه موضوع آن مطالعه جمعيت انساني است.اين علم ابعاد،ساخت،تحول و صفات عمومي جمعيت انساني را از نظر كمي مورد بررسي قرار مي دهد)).

تعريف دوم: فرهنگ چند زباني جمعيت شناسي از انتشارات سازمان ملل،جمعيت شناسي را چنين تعريف كرده است: (( مطالعه علمي جمعيتهاي انساني است،ترجيحا با توجه به حجم،ساخت و رشد آنان)).
تعريف سوم:گيلارد در سال 1855 نخستين بار واژه جمعيت شناسي را به كار برد و آن را چنين تعريف كرد: (( تاريخ طبيعي و اجتماعي نوعي بشر و يا به معناي محدودتر،مطالعه رياضي جمعيتها،حركتهاي عمومي آنها و مطالعه اوضاع و احوال جسماني،مدني،ذهني و اخلاقي آنها)).
تعريف چهارم: (( جمعيت شناسي علمي است كه موضوع آن مطالعه جمعيت انساني است.اين علم ابعاد،ساخت،تحول و صفات عمومي جمعيت انساني را از نظر كمي مورد بررسي قرار مي دهد)).

2.توصيف كامل گذشته جمعيت در يك منطقه و توزيع آن در بخشهاي مختلف؛
3.پژوهش در روندهاي جمعيت و روابط آن با جنبه هاي مختلف سازمان اجتماعي يك منطقه؛
4.آينده نگري جمعيت و پيامدهاي اجتماعي آن
با اين توضيحات،مي توان گفت كه مددكاران اجتماعي در موارد زير به اطلاعات جمعيت شناسي و متخصصان اين علم نياز مبرم دارد:
يكي از اطلاعات مورد نياز مددكاران اجتماعي ويژگيهاي جمعيت شناختي از نظر سن،جنس و ... است تا به آمار گروه هدف خود نيز دسترسي داشته باشند و بر اساس آن بتوانند برنامه ريزي كنند.

براي مددكار اجتماعي كه در يك مركز حمايت از خانواده(مجتمع حمايتي) با زنان سرپرست خانوار كار مي كند،در اختيار داشتن آمار كلي زنان سرپرست خانوار،تركيب سني،تحصيلي و شغلي آنان و اطلاعاتي از اين دست مفيد است؛همچنين مددكار اجتماعي كه با معلولان كار مي كند از آمار جمعيتي معلولان منطقه يا شهر يا استان محل كار بهره فراوان مي برد و براي مددكار اجتماعي نيز كه در مركز مشاوره يا مركز مداخله در بحران فردي،خانوادگي و اجتماعي ) اورژانس اجتماعي) مشغول فعاليت است،در اختيار داشتن آمار ازدواج و طلاق هم در كار با فرد و هم در كار با جامعه (مددكاري جامعه اي) مفيد واقع مي شود؛ضمن اينكه اطلاع از روند تغييرات ازدواج و طلاق براي او بسيار ضروري است.

جدول1-3 آمار ازدواج و طلاق ايران را از سال 1376 لغايت 1380 نشان مي دهد.جدول 1-3

جدول 2-3

1.آمار سالهاي اميد به زندگي به تفكيك جنس در كشور به شرح زير است:

مددكاري اجتماعي و مشاوره و راهنمايي
يكي ديگر از رشته هايي كه با مددكاري اجتماعي ارتباط دارد مشاوره و راهنمايي است كه يكي از شاخه هاي روانشناسي مي باشد.
(( راهنمايي كه معني لغوي آن هدايت و ارشاد و ارائه كردن است مفهوم گسترده اي دارد... .راهنمايي بصيرت فرد را در زمينه اي افزايش مي دهد و موجب شناخت فرد و نيل به درجات بالاتري از كمال و معرفت مي گردد)).
در تعريف ديگري از راهنمايي چنين آمده است: (( راهنمايي عبارت است از جريان ياري كردن فرد تا خويشتن و جهان خارج را بشناسد)).
دكتر شفيع آبادي در اين زمينه چنين آورده است: (( به طور كلي مي توان گفت كه راهنمايي جريان بررسي و همه جانبه فرد با استفاده از ابزار و فنون گوناگون است كه نهايتا فرد را ياري مي دهد تا توانايي ها و محدوديتهايش را بشناسد و بر اساس چنين شناختي تصميمات مناسب و منطقي را براي تامين نيازهاي فردي و اجتماعي اتخاذ كند و به كمال و خود- رهبري برسد.راهنمايي فعاليتي جمعي است و براي احراز موفقيت در آن،همكاري والدين،مددكار اجتماعي،پزشك،روانپزشك و سايرين ضرورت تام دارد)).

حال به موضوع (( مشاوره)) مي پردازيم:
پترسون مشاوره را چنين توصيف مي كند: (( جريان ياري دهنده اي است كه به ارتباط خاص بين دو نفر نياز دارد.يكي از اين دو نفر،يعني مراجع،معمولا با مشكل رواني و عاطفي مواجه است و ديگري ،يعني مشاور كه در حل مشكلات رواني مهارت دارد،از طريق ايجاد ارتباط خاص مشاوره اي به مراجع كمك مي كند تا راه حلي براي مشكلش بيابد. ... پند و اندرز دادن ،تلقين افكار و عقايد به ديگران را هيچ گاه نمي توان مشاوره دانست.رابطه حسنه بين مراجع و مشاوره داراي اثرات روان درماني مهمي است،بطوري كه اگر مشاور نتواند چنين رابطه مطلوبي را ايجاد كند،مشكل مراجع در حد مطلوب و مقبولي حل نخواهد شد )).

در جلد اول كتاب روانشناسي عمومي هيلگارد در قسمت روشهاي روانشناسي،اتكينسون مشاوره را در كنار روانشناسي باليني ذكر كرده است: (( در كشور آمريكا بيشترين شمار روانشناسان را روانشناسان باليني تشكيل مي دهند.اين متخصصان سروكارشان با كاربرد اصول روانشناختي در امر تشخيص و درمان مشكلات هيجاني و رفتاري از قبيل بيماري رواني،اعتياد دارويي،تعارض هاي زناشويي و خانوادگي است. ... روانشناسان مشاوره وظايفي مشابه روانشناسان باليني دارند،هر چند معمولا سرو كارشان با مشكلات خفيف تر است ... )).

با توجه به توضيحات فوق مي توان گفت كه مددكار اجتماعي در بسياري از مواقع براي كمك به مراجعان خود نياز به متخصص مشاوره و راهنمايي دارد و شناخت توانمندي هاي اين رشته مي تواند به مددكاران اجتماعي كمك كند تا در اوضاع خاص و به هنگام نياز مراجعان از همكاري مشاوران استفاده كنند.در مشاوره و راهنمايي نيز همچون مددكاري اجتماعي اين موارد وجود دارد:

-احترام به مراجع و شخصيت او؛
-سمت گيري به جانب همكاري و نه اجبار؛
-افزايش مهارتهاي افراد در جهت كمك گرفتن؛
-توجه به فرد مراجع و خانواده؛
-بهره گيري از متخصصان ساير رشته ها و حرفه ها؛
-بهره گيري از منابع موجود در جامعه؛

-مهم بودن مشاركت مراجعه در فرايند كار؛
-كمك به شناخت توانايي ها و استعدادهاي مراجع؛
-استفاده از فنون مشاهده،خوب گوش كردن،مصاحبه،پرسشنامه و ... براي جمع آوري اطلاعات.
(( مشاور براي موفقيت در حرفه مشاوره بايد فنون گوناگون مشاوره در زمينه آغاز و ادامه و پايان دادن به جلسه مشاوره را بياموزد.فنون گوش دادن،انعكاس،سازمان دادن،رهبري،تشويق،شكستن سكوت،مواجه با مقاومت،و پايان دادن به جلسه مشاوره از فنون مشاوره هستند)).
با اين توضيحات مي توان گفت كه مددكار اجتماعي براي مشاوره شغلي،تحصيلي،ازدواج،مشاوره خانواده و ... مي تواند از كارشناسان راهنمايي و مشاوره نيز براي كمك به مراجعان خود متناسب با مشكلات يا نيازهايشان كمك بگيرد.

مددكاري اجتماعي و روانشناسي اجتماعي
روانشناسي اجتماعي يكي از دانش هايي است كه با مددكاري اجتماعي ارتباط زيادي دارد.براي روانشناسي اجتماعي تعاريف زيادي ارائه شده است كه به برخي از آنها اشاره مي شود.
اتوكلين برگ در كتاب معروف خود به نام روانشناسي اجتماعي اين علم را چنين تعريف كرده است: (( روانشناسي اجتماعي مي تواند به عنوان يك علم به مطالعه فعاليتهاي فرد،جدا از تاثير افراد ديگر بپردازد ... .))

وي ضمن مشخص كردن روانشناسي اجتماعي مي افزايد: (( اين (( ديگران)) مي توانند يا بطور مستقيم،صرفا با حضور خود در پيرامون فرد و از نزديك يا به صورت غير مستقيم و از طريق شيوه هاي رفتاري كه متد اول است ،فرد را حتي در خلوت متاثر سازند.در اين جا،ديدگاه روانشناسي اجتماعي گسترش مي يابد،زيرا اين تنها ديگران نيستند كه به فرد تاثير دارند،بلكه جامعه نيز بطور كامل،با كنش هايش بر فرد تاثير مي گذارد و از طريق الگوهاي جمعي،هنجارها و ارزشهاي اجتماعي،به رفتار فرد شكل مي دهد...)).

در تعريف اليوت ارونسون از روانشناسي اجتماعي آمده است‌ (( تعريف ما از روانشناسي اجتماعي عبارت است از نفوذي كه مردم بر عقايد و رفتار يكديگر دارند تعريف ديگر روانشناسي اجتماعي را آلپورت ارائه كرده است: (( روانشناسي اجتماعي درباره روابط واقعي افراد،تخيلات و نيز رقابتهاي فردي،از فرد در يك بافت اجتماعي كه فرد در آن دخالت دارد مي پردازد)).

در واقع،اين تعريف نه به فرد توجه خاص دارد و نه به جامعه بلكه به هر دو توجه دارد.اين تعريف بدون هيچ گونه مشكلي در سطح روابط افراد با يكديگر باقي مي ماند.اين روابط در حوزه خاص روانشناسي اجتماعي قرار دارد و از اين رو روانشناسي اجتماعي را از روانشناسي،كه پايه و محور آن فرد است،جدا مي سازد و با جامعه شناسي هم كه به بافت اين روابط،يعني چهارچوب اجتماعي و نهادي آن توجه دارد،متفاوت است.

در فرهنگ علوم اجتماعي نيز اين علم چنين تعريف شده است: (( روانشناسي اجتماعي،مطالعه روانشناسي افراد انساني است،از اين جهت كه در ارتباط با ديگرانند خواه بر آن اثر نهند،خواه تحت تاثير آنان قرار گيرند)).
با توجه به تعاريف ارائه شده و زمينه ها و قلمرو اين علم مي توان گفت كه مددكاري اجتماعي در اين موارد به اطلاعات و يافته هاي اين علم و متخصصان آن نياز دارد:
1.براي رعايت اصل فرديت و توجه به تفاوتهاي افراد با يكديگر صرف نظر از مشكلات و ويژگيهاي مشتركشان؛
2.براي بررسي چگونگي اجتماعي شدن افراد و مراجعان؛

3.براي كار با آسيب ديدگان اجتماعي و بزهكاران و بررسي عوامل موثر در گرايش افراد به بزهكاري؛
4.براي بررسي و شناخت روابط و كنش متقابل اجتماعي بين افراد و مراجعان و گروهها؛
5.براي شناخت مسايل روانشناسي جمعي از قبيل انبوه خلق و توده ها؛
6.در خصوص تاثير الگوها بر افراد و مراجعان ( الگو پذيري)؛
7.در خصوص تاثير همرنگي مراجعان با جماعت يعني:
(( تغيير رفتار يا عقايد شخص در نتيجه اعمال فشار داخلي يا خيالي از طرف فرد ديگر يا گروهي از مردم))؛
8.در خصوص تاثير پاداش و تنبيه بر رفتار اجتماعي مراجعان

3.براي كار با آسيب ديدگان اجتماعي و بزهكاران و بررسي عوامل موثر در گرايش افراد به بزهكاري؛
4.براي بررسي و شناخت روابط و كنش متقابل اجتماعي بين افراد و مراجعان و گروهها؛
5.براي شناخت مسايل روانشناسي جمعي از قبيل انبوه خلق و توده ها؛
6.در خصوص تاثير الگوها بر افراد و مراجعان ( الگو پذيري)؛
7.در خصوص تاثير همرنگي مراجعان با جماعت يعني:
(( تغيير رفتار يا عقايد شخص در نتيجه اعمال فشار داخلي يا خيالي از طرف فرد ديگر يا گروهي از مردم))؛
8.در خصوص تاثير پاداش و تنبيه بر رفتار اجتماعي مراجعان

مددكاري اجتماعي كه با گروههاي منفي مثل رپ يا بزهكاران سرو كار دارد.براي شناخت عوامل تاثير گذار بر گرايش فرد به اين گروهها بايد به ارزشها و نگرشهاي فرد توجه كند.
10.براي تشكيل گروهها و يا كار جامعه اي.
در بسياري از زمينه هاي ديگر نيز مددكاري اجتماعي با روانشناسي اجتماعي ارتباط دارد و از آن مي تواند بهره گيرد؛ضمن اينكه نظرياتي كه در اين علم در تحليل مسايل و رفتار مراجعان كاربرد دارند در مددكاري نيز مي تواند كاربرد داشته باشد؛از جمله: نظريات يادگيري ،نظريه برچسب،نظريه نقش،نظريه تقويت،نظريه گشتالت و ... .

مددكاري اجتماعي و حقوق
مددكار اجتماعي هنگامي كه در موسسه اي مشغول فعاليت هستند با مسايل حقوقي مختلف سرو كار دارند.ما در ابتدا،به تعريف حقوق و جرم شناسي مي پردازيم و سپس به چگونگي ارتباط مددكاري با اين دانش اشاره مي كنيم.
از حقوق تعاريف متعددي ارائه شده است.ژان ره درباره حقوق مدني فرانسه مي گويد: (( هر نظام حقوقي بيش از هر چيز يك نظام فكري است)).
برخي ديگر نيز در تعريف حقوق آورده اند: (( بقا و قوام جامعه محتاج قواعدي است كه مجموع آن را حقوق گويند)).
ديوي در اين زمينه گفته است: (( حقوق،نظام ارزشهاست،ارزشهايي كه آرماني و ايده آل شده اند)).

هانري لوي برول معتقد است: (( حقوق يك امر اجتماعي است و بيش از مذهب و زبان و هنر،سرشت نهاني گروههاي اجتماعي را نشان مي دهد.قواعد قضايي يك كشور آئينه تمايلات و آرزوها و روابطي است كه ميان نيروهاي اجتماعي وجود دارد)).
يكي از مفاهيمي كه در بحث حقوق بايد به آن پرداخته شود و با مددكاري اجتماعي نيز ارتباط دارد جرم شناسي است.
(( جرم شناسي با بزه شناسي رشته اي است از علوم جنايي كه درباره عوامل جرم زا و كيفيات و امور و مقتضيات و شرايط فردي و محيطي و اجتماعي موثر در بروز رفتار جنايي يا علل وقوع جرم و صور گوناگون بزه و جنبه هاي كمي و كيفي آن و از پيدايش حالت خطر ناك در انسان يا انسانهاي تبهكار و معماي تشكيل گروههاي جامعه ستيز در ميان جوامع انساني با روش عيني و علمي يا مشاهده و آزمون و مقايسه و استقراء كافي به بررسي و تحقيق مداوم مي پردازد تا مگر با استمداد و استفاضه از تمام تخصصهاي علمي،بر طرق پيشگيري مستقيم يا غير مستقيم از حدوث جرايم و روشهاي درمان و اصلاح و تربيت بزهكاران يا كساني كه در اثر عوامل جرم زاي فردي (تن و روان) و محيط طبيعي و اجتماعي بدي را برگزيده اند و از خود روي برتافته و از انسانيت گريخته اند و پرورش دوباره و از نو سازگار ساختن آنان با جامعه و نظام اجتماعي دست يابد)).

برخي جرم شناسي را دانش مقدس مي دانند؛زيرا در پي تحقق عدالت واقعي است.
(( جرم شناسي از اين رو دانش مقدسي است كه مي كوشد تا راهي بيايد كه انسان ناكافي كه با خودش قهر كرده و از خويش گريخته و از جامعه رو برتافته و سر ناسازگاري در پيش گرفته است با خودش آشتي كند و راه مهر ورزيدن بياموزد،با جامعه نيز در صلح و صفا و يكرنگي به سر برد،گم گشتگان را به راه آورد،رقابت و جنگ و ستيز را به تعاون و محبت و داد تبديل كند،شقاوت را به سعادت،سقوط را به اعتلا ،بدي را به نيكي،زشتي را به زيبايي،نفرت را به محبت،خصومت را به دوستي،كفر را به ايمن و ناپاكي را به پاكي بدل سازد.خلاصه در نو سازي انسان و جامعه مي كوشد،بدون اينكه بخواهد از پيشرفت مادي او و رشد آن چشم بپوشد.
سعي دارد از او انساني برتر و والاتر براي زندگي بهتر و انساني تر همگان با معنويات و سطوح عالي اخلاقي بسازد)).
حال در اين قسمت،به قلمرو و همكاري مددكاري اجتماعي با حقوق اشاره مي كنيم.

ارتباط مددكاري اجتماعي و حقوق به معناي عام آن را مي توان شامل اين موارد دانست:
1.شناخت قانون اساسي كشور و بهره گيري از مفاد آن براي حمايت از گروههاي هدف؛
2.استفاده از قوانين و مقررات مربوط به ازدواج و طلاق در حمايت از گروههاي هدف مربوط از جمله موارد ذيل:
در نكاح و طلاق،احلال عقد نكاح،اولاد،ولايت قهري پدر و جد پدر،خانواده،الزام به انفاق و در هضانت و قيم؛
3.استفاده از قوانين و مقررات مدني در حمايت از گروههاي هدف در صورت لزوم؛
4.آشنايي با حقوق كودكان؛

5.آشنايي با حقوق و مقررات بين المللي و مفاد آنها و استفاده از آنها در جهت كمك به گروههاي هدف از جمله: منشور سازمان ملل،اعلاميه جهاني حقوق بشر،اعلاميه رفع تبعيض عليه زنان،پيمان نامه حقوق جهاني معلولان،پيمان نامه حمايت از آوارگان و پناهندگان وپيمان نامه حقوق كودك؛
6.همكاري مددكار با مشاوران حقوقي در گروههاي تخصصي؛
7.استفاده از وكلا در حمايت از گروههاي هدف؛
8.استفاده از مجازات هاي جايگزين؛

9.آشنايي با قراردادهاي بين المللي مرتبط با گروههاي هدف در مددكاري اجتماعي از جمله در زمينه: امداد،القاي كار اجباري،خريد و فروش زنان و كودكان و بيانيه سالامانكا در خصوص آموزش معلولان.

علاوه بر موارد فوق بايد گفت كه اين موضوعات نيز در هر دو دانش مهم است:
1.تاكيد بر حفظ حيثيت و شخصيت افراد؛
2.فراهم كردن زمينه بازگشت مجرمان و بزهكاران به جامعه و كسب استقلال نسبي؛
3.شناخت عوامل زمينه ساز در بروز مشكلات؛
4.تبعيض قائل نشدن بين افراد؛
5. بررسي همه جانبه مجرمان و آسيب ديدگان اجتماعي و بزهكاران؛

6.توجه به پيگيري از وقوع جرم و آسيب هاي اجتماعي؛
7.بررسي كاربرد قوانين موجود بر پيشنهاد قوانين جديد و اصلاحات قوانين قديم.
آنچه بيان شد فقط بخش محدودي از حوزه ارتباط مددكاري با حقوق بود.

سـاير علوم
برخي از علوم و دانش هاي ديگر كه مددكار اجتماعي به تناسب گروههاي هدف با آنها سرو كار دارد عبارتند از:روانپزشكي،پزشكي قانوني،پزشكي و علوم توانبخشي.
توضيح اين نكته ضروري است كه پرداختن به علومي كه مددكاران اجتماعي براي حمايت از گروههاي هدف با آنها سرو كار دارند ،خود موضوع يك كتاب است كه در اين جا مجال پرداختن كامل به آنها نيست.

خلاصه (جمع بندي)
1.مددكاري اجتماعي بدليل بين رشته اي بودن با علوم مختلف از جمله روانشناسي،انشان شناسي،جامعه شناسي و جمعيت شناسي ارتباط دارد.
2.مددكاري با انسان شناسي در زمينه هاي مختلف ازجمله شناخت باورهاي اجتماعي و ارزشهاي اجتماعي ارتباط دارد.
3.مطالعه روابط متقابل ميان افراد،بررسي و شناخت آسيب هاي اجتماعي،استفاده از روشهاي مشاهده،مصاحبه و ... براي جمع آوري اطلاعات و ديگر اقدامات در مددكاري اجتماعي و جامعه شناسي صورت مي گيرد.
4.مددكار اجتماعي با استفاده از آمار جمعيت،ترتيب سني و جنسي،حركات جمعيتي و ... مي تواند به برنامه ريزي و تحليل وضع موجود گروه هاي هدف اقدام كند.
5.در مشاوره و راهنمايي همچون مددكاري اجتماعي احترام به مراجع،توجه به فرد و خانواده و توجه به مشاركت مراجع مهم هستند.
6.روانشناسي اجتماعي در زمينه هايي چون رعايت اصل فرديت ، چگونگي اجتماعي شدن افراد، شناخت عوامل موثر در گرايش افراد به آسيبهاي اجتماعي با مددكاري ارتباط دارد.

با تشکر
از صبر و حوصله شما