1. Asosiy tushunchalar. HTML tili 1(1)

Internet
Internet – dunyo bo'ylab joylashgan va yagona tarmoqqa birlashtirilgan minglab kompyuter tarmoqlarining majmuidir.
QODIRBEK MAXAROV

Internet service provider
Internet-provayder (ISP) - bu foydalanuvchiga odatda haq evaziga Internetga kirishni ta'minlaydigan kompaniya.
QODIRBEK MAXAROV

Internet service provider
QODIRBEK MAXAROV

Internet service provider
QODIRBEK MAXAROV
‘Network Access Points’
Metropolitan Area Exchange (MAE) privately owned
Internet Service Providers (ISP)
NAP
NAP
NAP
NAP
Regional
ISP
Regional
ISP
Regional
ISP
Regional
ISP
MAE
Local
ISP
Local
ISP
Local
ISP
Local
ISP
Local
ISP
Local
ISP
‘Regional ISP’
‘Local ISP’
Internet Backbone

ISP xizmatlari
QODIRBEK MAXAROV

World Wide Web - WWW
QODIRBEK MAXAROV
WWW – Internet tarmog'iga ulangan turli kompyuterlarda (qurilmalarda) joylashgan o'zaro bog'liq xujjatlarga kirishni ta'minlovchi taqsimlangan tizim.
Web-serverlar tashkil qiladi
Resurslarining katta qismi gipermatn texnologiyasiga asoslangan
Web sahifa - gipermatnli hujjat
Web sayt – umumiy mavzu asosida birlashtirilgan bir nechta web sahifalar (odatda bitta web-serverda, bitta domenda joylashgan bo'ladi)
Brauzer – web sahifalarni ko'rish va yuklash uchun maxsus dastur
Ixtirochisi Tim Berners Li (shuningdek, HTTP, URI/URL, HTML)

Wikipedia namunasi
QODIRBEK MAXAROV

Server
Qurilma: xizmat ko'rsatuvchi dasturiy ta'minot ishlashi uchun alohida ajratilgan, maxsus kompyuter.
Dasturiy ta'minot: mizoj so'roviga ko'ra xizmat ko'rsatuvchi funksiyalarni bajaruvchi, ma'lum bir resurslar va xizmatlarga huquq beruvchi, hisoblash tizimining dasturiy komponenti.
QODIRBEK MAXAROV

Server turlari
QODIRBEK MAXAROV

Web server
QODIRBEK MAXAROV
Web server – mijozlardan (odatda brauzer) HTTP so'rovlarni qabul qiluvchi va HTTP javoblarni (HTML sahifa, rasm, fayl, media va boshqalar bilan) qaytaruvchi server.

Web server
QODIRBEK MAXAROV
Web serverning qo'shimcha funksiyalari:
web sahifalar ishlashini avtomatlashtirish;
resurslarga foydalanuvchilar murojaatlarini jurnalini yuritish;
foydalanuvchilarni autentifikatsiya va avtorizatsiyadan o'tkazish;
dinamik yaratiluvchi sahifalarni qo'llash;
mijozlar bilan himoyalangan aloqalarni o'rnatishda HTTPSni qo'llash.
Web serverlar – Apache, IIS, nginx, lighttpd, Google Web Server, Resin, Openserver va h.k.

Domen nomi
QODIRBEK MAXAROV
Domen nomi – Internet tarmog'idagi avtonom administrativ birligi hisoblangan "qismlar"ni identifikatsiya qilish uchun ishlatiladigan simvolli nom. Har bir qismi domen deyiladi.
. (nuqta) – nolinchi daraja (asos)
org – birinchi (yuqori) daraja
wikipedia – ikkinchi daraja
en – uchinchi daraja

Domen nomi
QODIRBEK MAXAROV
.com (commercial) — tijorat organizatsiyalari uchun
.net (networks) — tarmoq bilan ishlovchi kompaniyalar uchun
.org (organizations)— notijorat organizatsiyalar uchun
.info (information) — barcha uchun ochiq bo'lgan domen
.name (personal) — personal saytlar uchun
.pro (professionals) — ma'lum bir soha mutaxassislari uchun
.int — xalqaro organizatsiyalar uchun
.eco — ekologiya bilan bog'liq internet resurslar uchun
.mobi — mobil telefonlar bilan ishlashga mo'ljallangan
saytlar va xizmatlar uchun
.museum — muzeylar uchun
.travel — turistik soha uchun
.gov (US Government) — AQSH hukumati uchun
edu (educational) — AQSH OTMlari va ta'lim bilan bog'liq loyihalar uchun
Domen nomlari va IP manzillarni boshqaruvchi korporatsiya (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers)

Yuqori darajali milliy domen
country code Top-Level Domain, ccTLD https://cctld.uz
QODIRBEK MAXAROV

DNS (Domain Name System)
QODIRBEK MAXAROV

IP manzil
IP manzil (Internet Protocol address) – aloqa uchun Internet protokolidan foydalanadigan, kompyuter tarmog'iga ulangan har bir qurilmaga tayinlangan raqamli metka.
IPv4 IPv6
QODIRBEK MAXAROV

OSI modeli
QODIRBEK MAXAROV
Tarmoq - bu ikki yoki undan ortiq qurilmalarni bog'lanishidan hosil bo'ladigan aloqadir.
Tarmoqning ishlashi uchun OSI modeli va TCP/IP steki zarur hisoblanadi.
OSI (Open System Interconnection) modeli 7ta pog'onadan iborat.

OSI modeli
QODIRBEK MAXAROV

Web dasturchi uchun zarur protokollar
HyperText Transfer Protocol (HTTP)
Telnet
File Transfer Protocol (FTP)
Hypertext Transfer Protocol Secure (HTTPS)
IP Security (IPSec)
QODIRBEK MAXAROV

Brauzer
QODIRBEK MAXAROV
Brauzer – web hujjatlar, kompyuter fayllari va kataloglarni o'zida saqlovchi sahifalarni ko'rishga, web ilovalarni boshqarishga va boshqa masalalarni yechishga mo'ljallangan dastur.

URI, URL, URN
Uniform Resource Identifier (URI)
Uniform Resource Name (URN)
Uniform Resource Locator (URL)
QODIRBEK MAXAROV

Web sayt, web sahifa
QODIRBEK MAXAROV
Web sayt – o'zaro mantiqan bog'langan bir nechta web sahifalar.
Birinchi web sayt - info.cern.ch (Tim Berners-Li, 1991 yil 6 avgustda ishga tushgan)

Web dizayn (UX/UI)
UX (User Experience) – foydalanuvchi malakasi, ya'ni foydalanuvchi interfeys bilan ishlaganda qanday malaka (taasurot) olishi. O'z maqsadiga erisha oldimi va bu qanchalik oson / qiyin bo'ldi.
UI (User Interface) – foydalanuvchi interfeysi, ya'ni interfeys qanday ko'rinishi, ranglarning o'zaro mosligi, foydalanuvchiga biror tugmani bosish qulaymi, undagi matnni o'qish osonmi va h.k.
QODIRBEK MAXAROV

Web dizayn (UX/UI)
QODIRBEK MAXAROV

Web dasturchilar rollari
QODIRBEK MAXAROV

Web dasturchilar rollari
QODIRBEK MAXAROV

Boshqa rollar
QODIRBEK MAXAROV

Dasturchilar darajasi
QODIRBEK MAXAROV

HTML tili
HTML tili (HyperText Markup Language, Gipermatnli belgilash tili) britaniyalik olim Tim Berners-Li tomonidan taxminan 1989-1991-yillarda yaratilgan.
HTML 2.0 – 1995-yil 22-sentabrda standart sifatida ma’qullangan;
HTML 3.2 – 14.01.1997 yil;
HTML 4.0 – 18.12.1997 yil;
HTML 4.01 (sezilarli o‘zgartirishlar kiritilgan) – 24.12.1999 yil;
ISO/IEC 15445:2000 (ISO HTML nomlanadi) – 15.05.2000 yil.
HTML 5 – 28.10.2014 yil.
HTML 5.1 – 01.11.2016 yil
HTML 5.2 – 14.12.2017 yil.
HTML formatidagi hujjatlar .html yoki .htm kengaytmasiga ega.
www.w3.org - World Wide Web Consortium (W3C) web sayti (WWW uchun xalqaro standartlar organizatsiyasi)
QODIRBEK MAXAROV

HTML tili
QODIRBEK MAXAROV

Kod yozish uchun
HTML, CSS, JS da kod yozish uchun oddiy matn muharriri kifoya. Lekin maxsus kod muharrirlaridan foydalanish qo'shimcha imkoniyatlar taqdim etadi, masalan, rangli kod, kod qismlariga ko'ra avtomatik to'ldirish, teglarni avtomatik yopish, xatolarni aniqlash va h.k.
Ko'p qo'llaniladigan kod muharrirlari:
Visual Studio Code (https://code.visualstudio.com/)
Sublime Text (https://www.sublimetext.com/)
Atom (https://atom.io/)
Brackets (http://brackets.io/)
CodeKit (https://codekitapp.com/; Mac only)
Adobe Dreamweaver (https://www.adobe.com/products/dreamweaver.html)
Coda (https://panic.com/coda/)
Webstorm (https://www.jetbrains.com/webstorm/)
QODIRBEK MAXAROV

Code muharrirlari
QODIRBEK MAXAROV

Nomlashdagi qoidalar
Fayllar uchun to'g'ri kengaytma tanlash kerak, .html yoki .htm. Rasmlar uchun odatda .gif, .png, .jpg (.jpeg) yoki .svg formatlari ishlatilishi maqsadga muvofiq;
Fayl nomlarida ' ' (probel) belgisini umuman ishlatmang! Uning o'rniga '-' yoki '_' (tire, tag chiziq) belgilarini ishlating, masalan: birinchi-kurs.html yoki birinchi_kurs.html;
Maxsus belgilarni ishlatishdan qoching. Masalan, ? % # / : ; , . Shuningdek, xalqaro belgilarni ishlatishdan ham qoching, masalan, å ü va h.k.;
Fayl nomlari belgilar registriga sezuvchan bo'lishi mumkin (operatsion tizimga bog'liq). Shuning uchun fayl nomlarida kichik registrli harflarni ishlatish maqsadga muvofiq;
Fayl nomlari qisqa bo'lishi maqsadga muvofiq;
Fayllarni nomlashni oldindan kelishiv olish, masalan, doim kichik harflar va tireni ishlatish va h.k.
QODIRBEK MAXAROV

HTML tilida soda web sahifa
This is a title
Hello world!
QODIRBEK MAXAROV

Brauzer e'tibor bermaydi:
Bir nechta probellar
Yangi qatorlar
Tablar
Aniqlanmagan belgilar (teglar)
Izohlardagi matn
Izohlar maxsus "
"-->" teglar orasida yoziladi.
QODIRBEK MAXAROV "-->" teglar orasida yoziladi.
QODIRBEK MAXAROV

Teg
Teg – HTML tili asosi. Teglar sahifadagi elementlarni aniqlashda ishlatiladi
QODIRBEK MAXAROV

Atribut
Atribut – elementning turli xossalariga qiymat yuklash uchun ishlatiladi. Sintaksisi quyidagicha:
attributename="value" attributename
Elementlarning ochiluvchi teglarida probel bilan ajratilgan holda ishlatiladi:
Content
Element bir nechta atributga ega bo'lishi mumkin:
QODIRBEK MAXAROV

Meta teg
tegi orqali HTML hujjatning metama'lumotlari (metadata) aniqlanadi. Metadata – sahifa haqida brauzer va qidiruv tizimlari uchun ma'lumot.
Atributlari:
charset – hujjat kodirovkasini aniqlaydi;
name – metateg nomi, shuningdek uning maqsadini belgilaydi
http-equiv – metategni HTTP sarlavhaga aylantirish uchun ishlatiladi
content – name yoki http-equiv yordamida aniqlangan atribut qiymatini o'rnatadi
QODIRBEK MAXAROV

Meta teg
name atributi qiymatlari:
application-name – sahifa taqdim etayotgan web-ilova nomi
author – hujjat muallifi
description – joriy hujjat ta'rifi
generator – sahifani yaratgan dasturiy ta'minot
keywords – joriy hujjat uchun kalit so'zlar
viewport – foydalanuvchining ko'rish sohasini aniqlaydi
QODIRBEK MAXAROV

Meta teg – name=viewport
viewport siz viewport bilan
QODIRBEK MAXAROV