Kurrizorët - karaktristikat e përgjithshme

Kurrizorët
Karakteristikat e përgjithshme të kurrizorëve:
- Janë shtazë të cilat kanë kurriz ( shtyllë kurrizore ) e cila u shërben si mbështetëse e trupit nga e kan marr emrin Kurrizorë.
- Për kurrizi janë të kapur ehtrat e kokës, brinjët dhe eshtrat e gjymtëve.
- Jetojnë në të gjitha mjediset jetësore: në ujë, në tokë dhe në ajër.
- Kurrizi është i ndërtuar nga një numër i madh i unazave, të cilat trupin e bëjnë elastik dhe të lakueshëm.
- Janë të shumëllojshëm dhe kanë ndërtim të ndërlikuar.
Shtylla kurrizore – mështetëse e eshtrave të trupit

Klasifikimi ( ndarja ):
I ndajmë në pesë grupe: Peshqit, Ujëtokësorët, Zvarranikët, Shpendët dhe Gjitarët ( ose Sisorët ).
Peshqit
Ujëtokësorët
Zvarranikët
Shpendët
Gjitarët
(sisorët)

Peshqit – karakteristikat e përgjithshme:
- Lëkura është e mbuluar me luspa.
- Jetojnë në mjedisin ujor ( ujëra të ëmbël dhe të kripur )
- Notojnë me flatrat e barkut, kraharorit dhe pendën bishtore.
- Marrin frymë me verëza.
- Kanë trup hidrodinamik që mundëson sa më lehtë të nëtojnë në ujë.
- Shumohen në mënyrë seksuale ( pllenim të jashtëm ).
- Kanë rëndësi të madhe ekonomike, mishi përdoret për ushqim dhe nga vezët bëhet kavijari.
- I klasifikojmë në: peshqi kërcorë ( kanë skelet kërcor – peshkaqenët dhe rajat ), peshqi
dyfrymësorë ( marrin frymë në dy mënyra ) dhe peshqit e lartë ( mburojëmbajtësit, eshtrorët,
dhe fletëshuplakët ).

Ujëtokësorët - karakteristikat e përgjithshme:
- Jetojnë në ujë dhe në tokë nga e kanë marr edhe emrin.
- Lëkura është lakuriqe e pasur me gjëndrra.
- Marrin frymë me mushkëri dhe lëkurë dhe me verëza ( në gjendje larvore ).
- Shumohen në mënyrë seksuale dhe zhvillimi është me metamorfozë ( transformim )
- Lëvizin me këmbët e përparme dhe të prapëme.
- I klasifikojmë në ujëtokësorë pa bishtë ( bretkosat ) dhe ujëtokësorë me bishtë ( picrraku,
tritoni dhe proteusi ).
Bretkosa
Picrraku
Tritoni
Proteusi

Zvarranikët - karakteristikat e përgjithshme:
- Gjatë ecjes me pjesën e poshtëme të trupit zvarriten për toke nga e kanë marr edhe emrin.
- Janë të përshtatura të jetojnë në vende të thata dhe rajone shkretinore.
- Lëkura është e thatë e mbuluar me luspa, pllakëza dhe mburojë.
- Shumica kanë dy palë gjymtyrë: të përparmet dhe të prapëmet, kurse te disa mungojnë.
- Marrin frymë me mushkëri.
- Në këtë grup bëjnë pjesë: Hardhucat, Gjarpërinjtë, Breshkat dhe Krokodilët.
Hardhuca
Gjarpëri
Breshka
Krokodili

Shpendët - karakteristikat e përgjithshme:
- Janë kurrizor ajror, jetojnë në rreth ujërave, në tokë dhe në ajër.
- Lëkura është e thatë pa gjëndërra dhe e mbuluar me pupla dhe pendëla.
- Kanë dy palë gjymtyrë: të përparmet të shëndrruara në krah që u shërbejnë për fluturim
dhe të prapëmet këmbët që u shërbejnë për qëndrim dhe ecje.
- Nofullat i kanë të zgjatura që paraqesin sqepin pa dhëmbë i mbuluar me këllëf briror.
- Trupi është aerodinamik dhe vezak në formë të lundrës.
- Kanë temperaturë konstante ( të qëndrueshme ose homeoterme ).
- Në këmbë kanë gishtërinj me këthetra.
- I ndajmë në: shpendë rendës, fluturues dhe notues.
Pamja e jashtme e shpendëve
Shpendët rendës- Makushët...
Shpend fluturues- Shqiponja.....
Shpend notues-Pinguini.....

Gjitarët - karakteristikat e përgjithshme:
- Janë kurrizorë më të përhapur dhe më të përsosur në natyrë.
- Jetojnë në ujë, tokë dhe ajër.
- Lëkura është e pasur me gjëndërra dhe e mbuluar me qime.
- Emrin e kanë marrë për shkak të gjirit në të cilat mblidhet qumshti, me të cilin i ushqejnë
të vegjëlit e tyre.
- Gjitarët janë gjallëpjellës me përjashtim të sqeporëve të cilët pjellin vezë.
- Në nofulla kanë dhëmbë të fortë me formë dhe madhësi të ndryshme varësisht nga lloji
i ushqimit me të cilin ushqehen dhe i ndajmë në 4 grupe: dhëmbët prerës, coptues,
paradhëmballat dhe dhëmballat.
- Te këto egziston muskuli i madh i cili ndan zgavrën e barkut nga e kraharorit – diafragma.
- Në bazë të asaj se si zhvillohet embrioni i ndajmë: gjitarë pa placentë (sqeporët dhe strajcorët)
dhe gjitarë me placentë (insektëngrënësit, brejtësit, bishat, thundrorët, gjitarët e ujit
dhe primatët.
Lepuri – përfaqësues i gjitarëve

SHUMËLLOJSHMËRIA E GJITARËVE