Содержание

Слайд 2

// Домбровский К. Ай ла ракета керегинде. – Горно-Алтайск, 1963. – С.

// Домбровский К. Ай ла ракета керегинде. – Горно-Алтайск, 1963. – С. 3.
3.

Слайд 3

// Алтайдыҥ Чолмоны. – 1962. – 22, 23 май. – С. 4.

// Алтайдыҥ Чолмоны. – 1962. – 22, 23 май. – С. 4.

Слайд 4

// Опонгошева М. Алтай литературала методический шӱӱлтелер. – Горно-Алтайск, 1972. – С.

// Опонгошева М. Алтай литературала методический шӱӱлтелер. – Горно-Алтайск, 1972. – С. 32-33.
32-33.

Слайд 5

1961 jылда 12 апрельде…
Бу кÿнди ундыбай jÿр. Кöп jÿс jылдар öдöр, jе

1961 jылда 12 апрельде… Бу кÿнди ундыбай jÿр. Кöп jÿс jылдар öдöр,
улус бу кÿнди, тегин ле советский кижи Юрий Алексеевич Гагарин jер-телекей бÿткенинеҥ бери баштапкы ла катап космостыҥ учы-куйузы jок телкемине учуп чыккан кÿнди, качан да оморкоп сананып jÿрер.

Слайд 6

Теҥериниҥ баатырлары
1961 jылда 6 августта, московский öйлö 9 часта, Советский Союзта тапту

Теҥериниҥ баатырлары 1961 jылда 6 августта, московский öйлö 9 часта, Советский Союзта
узак öйгö учарына jердиҥ спутнигин – «Восток-2» деп керепти космический телкемге чыгарган. Ол керепте советский летчик-космонавт майор Титов Герман Степанович учуп jат – деп, бастырасоюзный радио jетирÿ эткенин бастыра кижилик кайкамчылу ла сÿÿнчилÿ уккан.
Герман Степанович 25 час 18 минуттыҥ туркунына jер-телекейди 17 катап эбире учуп, 7 августта 10 часта 18 минутта ойто jерге келип конгон. Космический телкемде оныҥ учужыныҥ ыраагы 700000 километрдеҥ ажыра, бийиги 257 километрге jетире болгон.
Герман Степанович космический телкемде невесомостьтыҥ айалгазында «Восток-2» керепле jоруктап, ондо ол иштеген де, ажанган да, амырап уйуктаган да…
// Салайман И. Билереер бе? .
– Горно-Алтайск, 1961. – С. 20-21.

Слайд 7

В. Терешкованыҥ куучыны аайынча…
«…16 июнь, 1963 jыл, воскресен. Öй он эки час

В. Терешкованыҥ куучыны аайынча… «…16 июнь, 1963 jыл, воскресен. Öй он эки
одус минут. Ракета араай кöдÿрилип чыкты. Jаан ийде-кÿчтÿ двигательдердиҥ кÿркÿрежинеҥ эбиреде не ле неме селеҥдеп турды. Учужын там ла тÿргендедип, ракета саҥ öрö шургуды. Кандый да ийде бастыра бойымды кучактай алала, отургышка jапшыра базып тура берди, бу тужында тыныжым буулды, оноҥ дезе сыным jеҥиле берди.
Мен тегерик иллюминаторго jÿзимле jапшынып, тöмöн алдымда ыраак-ыраакта jерди кöрÿп ийдим. Тургуза ла радиоло jетирдим: «Мен «Чайка. Санаам jарык, су-кадыгым сÿрекей jакшы!»
Бир частаҥ ас öйдиҥ туркунына тÿш караҥуй тÿнле солынды. Jарык ла болгон, бир секундтыҥ бажында кенете караҥуй боло берген. Иллюминаторлордыҥ тыш jанында бала тужынаҥ ала таныш jылдыстар кайкалап öтти. Айды кöрбöгöм, jе Айдыҥ jаркынына jарыткан, булуттарга бÿркеткен Jер чокум корÿнген.
Оноҥ кÿнниҥ чогы кабинаныҥ ичин ойто ло jарыдып ийген. Приборлордо «1» деген тоо кÿйÿп чыкты. Кереп планетаны бир катап айланып келтир…
// Кучияк Н.П. Тöрöл сöс: 2кл.
– Горно-Алтайск, 1976. – С. 111-113.

Слайд 8

КОСМОС –
сӧзликте

КОСМОС-
ӱлгерлерде

КОСМОНАВТТАР Алтайда

КОСМОС-
табышкактарда

КОСМОС –
кеп-куучындарда

КОСМОС – сӧзликте КОСМОС- ӱлгерлерде КОСМОНАВТТАР Алтайда КОСМОС- табышкактарда КОСМОС – кеп-куучындарда

Слайд 9

БАШТАПКЫ КОСМОНАВТКА МАК!

Ч. Чунижеков

Коммунизмге jолысты
Компартиябыс баштаган.
Совет jаҥныҥ колында
Наука, техника тыҥыган.
Болот канат

БАШТАПКЫ КОСМОНАВТКА МАК! Ч. Чунижеков Коммунизмге jолысты Компартиябыс баштаган. Совет jаҥныҥ колында
сулаган
Бистиҥ устар ийделÿ.
«Восток» кереп учурткан
Ойгор улус мактулу.

Космонавт Гагарин,
Космоско барып келдиҥ.
Тöрöлиҥе улу макты
Ӱргÿлjиге экелдиҥ.
Ак булуттыҥ ÿстиле
Учуп jÿрер jол таптыҥ.
Космостыҥ телкемин
Бактыратан öй ачтыҥ.

// Кучияк Н.П. Кычырар бичик: баштамы школдыҥ II классына. – Горно-Алтайск, 1968. – С. 198.

Слайд 10

СОВЕТ КОСМОНАВТТАР УЧКАН
…Слер учыгар, учыгар, бистиҥ космонавттар.
Ижигер, jÿрÿмеер ырысту болзын.
Бис jерде слерге

СОВЕТ КОСМОНАВТТАР УЧКАН …Слер учыгар, учыгар, бистиҥ космонавттар. Ижигер, jÿрÿмеер ырысту болзын.
сÿÿнедис.
Слердиҥ керектÿ ижигер бÿтсин.
Бистиҥ тöрöлис ийделÿ болзо,
Ончо кижилик ийделÿ болор.
Слердиҥ ижигер теҥериде бÿтсе,
Jерде биске ол сÿÿнчилÿ болор.
Учыгар, учыгар, совет космонавттар.
Бийиктеги ижигерде ырысту болыгар.
Алтай балдар слерге уткуулын ийет.
Ада-энелер, балдар слерди кöрÿп сÿÿнет.
// Самык П. Ак сÿмерлÿ Алтайдыҥ балдары.
– Горно-Алтайск, 1986. – С. 9.

Слайд 11

…Алтай космонавт Санай
Ракетазыныҥ парашюдин ачып,
Космостоҥ тöрöл jуртына «тÿжÿп jат».
Балдар jолдо
космонавтты

…Алтай космонавт Санай Ракетазыныҥ парашюдин ачып, Космостоҥ тöрöл jуртына «тÿжÿп jат». Балдар
уткыйт.
Ӧрö кöдÿрип, jайкаарга тургылайт.
Кем де космонавтка
чечек берди.

Алтай космонавт
Санай айтты:
– Бÿгÿн, балдар,
Мен jаҥыскан учкам.
Бу ченелтелÿ
учуш болгон.
Эртен мен слерди
Ончогорды учурарым,
Бис айга, планеталарга,
jылдыстарга барарыс…
// Самык П. Ак сÿмерлÿ
Алтайдыҥ балдары. –
Горно-Алтайск, 1986. – С. 10-12.

АЛТАЙ КОСМОНАВТ САНАЙ

Слайд 12

Эҥирги теҥериде
Муҥ чолмондор –
Jерди эбиреде
Тÿмен оттор!
Олордыҥ кезиги
Кенейте öчöт,
Кезиги дезе
Кайдаар да кöчöт!
Нениҥ учун
Jылдыстар

Эҥирги теҥериде Муҥ чолмондор – Jерди эбиреде Тÿмен оттор! Олордыҥ кезиги Кенейте
учат?
Недеҥ чочып,
Олор качат?
Учкан ла jылдыс –
Jылдыс деп пе?
Айса, ол jылдыс –
Спутник эмес пе!

Анайып орчылаҥ
Кереби де jылат.
Комета чылап,
Чийилип калат.
Оныҥ ичинде
Космонавт отурат,
Керебин ичкери
Ол апарат.
Кöп лö jылдыстар
Тöрöлистеҥ учкулайт,
Теҥеридеҥ биске
Эзенин ийгилейт…
// Кошев К. Туулар сайын туралар.
– Горно-Алтайск, 1976. – С. 3.

НЕНИҤ УЧУН JЫЛДЫСТАР УЧАТ?

Слайд 13

Мениҥ орооным,
Jайым Тöрöлим –
Телекейдиҥ jаркыны,
Амыр-энчÿниҥ куйагы.
Бÿгÿн база ла сениҥ
баатырларыҥ
Jер-энени эбире

Мениҥ орооным, Jайым Тöрöлим – Телекейдиҥ jаркыны, Амыр-энчÿниҥ куйагы. Бÿгÿн база ла
кайыйт.
«Слер ак-айаста!» –
Сÿÿнчилÿ базадым.

Jÿрегим кööрöйт:
«Кандый jакшы!»
Учарга тургамдый
Öкпööрип тынадым.
«Востоктор» кöптöзин –
Албатымныҥ ийдези.
Космонавттар öссин –
Коммунизм улузы.
// Табакова З. И. Тöрöл сöс: 3 кл.
– Горно-Алтайск, 1983. – С. 198.

КОСМОСТО JОРЫКТАЙТ

В. Бадакин

Слайд 14

Суркураган туу jадазын
Ойгор космонавттарга ийедим.
Ару суудый санаазын
Кожоҥдо чÿмдеп койодым.
Болот jÿректÿ

Суркураган туу jадазын Ойгор космонавттарга ийедим. Ару суудый санаазын Кожоҥдо чÿмдеп койодым.
карындаштар
Алтайга келзе, кÿндÿлеерим.
Jалтанбас ийделÿ баатырлар
Айылдаза баркы кöдÿрерим.
Мактап айткан кожоҥло
Карындаштык каҥза азарым.
Атту-чуулу jонымла
Аргымак артыгын сыйлаарым.
// Алтайдыҥ Чолмоны.
– 1962. – 7 апр. – С. 4.

КОСМОНАВТТАРГА
А.Саруева

Слайд 15

 СССР-де эткен планетага
Jÿрегимнеҥ келген кожоҥым.
Тöрöлим бÿдÿрген ракетага
Кÿнле кожо уткуулым!
Jердиҥ кадын октый öдÿп,
Айга

СССР-де эткен планетага Jÿрегимнеҥ келген кожоҥым. Тöрöлим бÿдÿрген ракетага Кÿнле кожо уткуулым!
jетти jылдызыбыс;
Айды шиҥдеп карап кöрÿп,
Кÿн jаар болды чолмоныс.
Тууган тöрöлине кÿлÿмзирейле,
Кейи jок кеенде ракетабыс!

Jерине амыр кÿÿнзейле,
Кÿн билезине кирди.
Бÿгÿн кеберкек Алтайым
Орооныла кожо сÿÿнет.
Коммунист иштÿ Алтайым
Ракета бÿдÿргендерди кÿндÿлейт.
Ойгор бистиҥ ученыйлар
Ӱргÿлjиге макталзын.
Омок бистиҥ ишмекчилерге
Чактаҥ-чакка мак болзын!
// Саруева А. Сырга. –
Горно-Алтайск, 1960. – С. 48-49.

«ПЛАНЕТАГА»

Слайд 16

Космосты бактырганыныҥ шылтуузында алтай албатыныҥ тилине табышкактар база кожулган.

Теҥериде темир jылдыс учат.

Космосты бактырганыныҥ шылтуузында алтай албатыныҥ тилине табышкактар база кожулган. Теҥериде темир jылдыс
(Спутник)

Тÿнде тöгÿлип калган аш jадат,
Эртен тура кöрÿп ийзеҥ –
Эш неме jок.
(Jылдыстар)

Алтын ээр кажыла,
Токым термезиле,
Болчок кара бууралу,
Тоолоп болбос торбокту,
Ээлеп болбос эҥкендÿ.
(Ай, кÿн, тÿн, jылдыстар, теҥери)

Jиги jок торко,
Тизÿзи jок jинjи.
(Теҥери ле jылдыстар)

Болчок карам jетпес jерге
Бойым эткен куш jетти.
(Кöс лö космический кереп)

Слайд 17

Мöҥÿн ат талайла маҥтады,
Буды оныҥ сууланбады.
(Ай ла теҥери)

Кöрзöм, кöрзöм – кöс jетпес,
Бассам,

Мöҥÿн ат талайла маҥтады, Буды оныҥ сууланбады. (Ай ла теҥери) Кöрзöм, кöрзöм
бассам – бут jетпес.
(Теҥери ле jер)

Тÿн болзо, кöзин jумат,
Тÿш болзо, кöзин ачат.
(Кÿн)

Бир мынчачак немечек
Ыраак jерде суркурайт.
(Jылдыс)

Тÿби де jок,
Учы да jок
Кöк талай.
(Теҥери)

Муҥ кой кабырган
Муҥулдай öбöгöн туру.
(Jылдыстар ла ай)

Слайд 19

// Алтай-орус-английский jурук сӧзлик = Алтайско-русско-английский картинный словарь. – Горно-Алтайск, 2006. –

// Алтай-орус-английский jурук сӧзлик = Алтайско-русско-английский картинный словарь. – Горно-Алтайск, 2006. – С. 7-10.
С. 7-10.

Слайд 20

// Алтайдыҥ Чолмоны. – 1962.
– 12 апр. – С. 1.

// Алтайдыҥ Чолмоны. – 1962. – 12 апр. – С. 1.

Слайд 21

Рябчиков Е. Гагарин // Тӧрӧл jер: Класста эмес кычырарына керектӱ бичик. –

Рябчиков Е. Гагарин // Тӧрӧл jер: Класста эмес кычырарына керектӱ бичик. –
Горно-Алтайск, 1972. – С. 47-48.

Слайд 23

// Кычырар бичик: 3-чи класска. – Горно-Алтайск, 1988. – С. 97-100.

// Кычырар бичик: 3-чи класска. – Горно-Алтайск, 1988. – С. 97-100.

Слайд 24

// Кычырар бичик: 2-чи класска. – Горно-Алтайск, 1993. – С. 84-86.

// Кычырар бичик: 2-чи класска. – Горно-Алтайск, 1993. – С. 84-86.

Слайд 26

// Салайман И. Билереер бе? –
Горно-Алтайск, 1961. – С. 19-22.

// Салайман И. Билереер бе? – Горно-Алтайск, 1961. – С. 19-22.

Слайд 27

// Тӧрӧл сӧс: 2-чи класска. – Горно-Алтайск, 1976. – С. 111-113.

// Тӧрӧл сӧс: 2-чи класска. – Горно-Алтайск, 1976. – С. 111-113.

Слайд 31

// Сооjыҥдар ла кеп-куучындар. – Горно-Алтайск, 2007. – С. 67-68, 70-71, 116-117.

// Сооjыҥдар ла кеп-куучындар. – Горно-Алтайск, 2007. – С. 67-68, 70-71, 116-117.

Слайд 33

// Алтай кеп-куучындар. – Горно-Алтайск, 1994. – С. 59-61.

// Алтай кеп-куучындар. – Горно-Алтайск, 1994. – С. 59-61.

Слайд 34

// Мой Алтай. – 2011. - №2(3). – С. 36-37.

// Мой Алтай. – 2011. - №2(3). – С. 36-37.

Слайд 35

Слева: Алушкин Б.К., В.И. Чаптынов, в центре космонавт В.Г. Лазарев, Л.

Слева: Алушкин Б.К., В.И. Чаптынов, в центре космонавт В.Г. Лазарев, Л. Лазарева
Лазарева и А.В. Жуганов – секретарь ЦК ВЛКСМ

Слайд 36

Встреча с космонавтом В.Г. Лазаревым

Встреча с космонавтом В.Г. Лазаревым

Слайд 37

Космонавт В.Г. Лазарев и В.И. Чаптынов

Космонавт В.Г. Лазарев и В.И. Чаптынов

Слайд 38

Автограф космонавта Г.С. Титова

Автограф космонавта Г.С. Титова

Слайд 39

Г.С. Титов с женой в аэропорту с. Кош-Агач

Г.С. Титов с женой в аэропорту с. Кош-Агач

Слайд 40

Космонавт Ю. Лебедев в Горно-Алтайске, на мемориале «Славы»

Космонавт Ю. Лебедев в Горно-Алтайске, на мемориале «Славы»
Имя файла: Kosmos.pptx
Количество просмотров: 32
Количество скачиваний: 0