Ааҕыы уруога

ОЛОНХО
Олонхо- саха фольклорун саамай үрдүкү жанра. Олонхоҕо былыргы сахалар олохторун туһунан кэпсэнэр, бухатыырдар мүччүргэннээх сырыыларын туһунан кэпсэнэр. Олонхо хас да күн толоруллар.

ДЬУЛУРУЙАР НЬУРГУН БООТУР
Саха саамай чулуу олонхотунан П.А.Ойуунускай суруйбут олонхото Дьулуруйар Ньургун Боотур буолар. 2005 сыллаахха Юнеско быһаарыытынан «шедевр устного нематериального наследия человечества» буолбут. В.В.Державин тылбааһынан тахсыбыт. Дьулуруйар Ньургун Боотур олонхо английскай, французскай омук тылларыгар тылбаастанан тахсыбыт.

ВЛАДИМИР МИХАЙЛОВИЧ НОВИКОВ-КҮННҮК УУРАСТРАП (1907-1990)
Саха республикатын народнай поэта Владимир Михайлович Новиков- Күннүк Уурастыырап 1907 с. Ыам ыйын 9 күнүгэр Амма улууһугар төрөөбүтэ Аатырбыт олоҥхоһут Чээбий (Т.В.Захаров) сабыдыалынан саха тылынан уус-уран айымньытын эйгэтигэр үөскээбитэ. Ол кэлин кини “Тойон Дьаҕарыма” олоҥхону суруйарыгар буолбута.
Бастакы хоһооно «Соҕотох хахыйах» «Чолбон» сурунаалга 1927 с. Бэчээттэммитэ.
Бастакы кинигэтэ «Уһуктубут кыраайга» 1932 с. Тахсыбыта. Ол кинигэҕэ киирбит хоһооннор норуот ырыалара буолбуттара. Кини сахалыы, нууччалыы 30-тан тахса кинигэни бэчээттэппитэ.

НУОҔАЛДЬЫН КУГАС АТТААХ
ТОЙОН ДЬАҔАРЫМА БУХАТЫЫР
Урсун- ыраахтан эбэтэр хараҥаҕа чуолкайа суох көстөр ыраах.
Толомон- бөдөҥ, талыы.
Оҥкумал-сүөһү бүлгүнүттэн саннын уҥуоҕар диэри.
Боскуйа- кэбиһиилээх кыра от.
Тааҕылаах- дьүдьэйбит.
Оноҕос-ох.
Чаачар-булт сэбин чааһа.
Бүрэ- киһи хараҕар быраҕыллыбат, көрүҥэ суох.