Қарым – қатынас

Жеке адамдар мен топтар күнделікті өмірде
басқа да әр түрлі топтармен, адамдармен істес болып, өзара тығыз қарым – қатынас жасайды.
Шартты және байланысты топтар – әлеуметтік – психологиялық
топтың екі түрі. Шартты топқа жататындарды зерттеуші олардың белгілі бір
тұрақты қасиетіне орай ажыратады. Бұл топтарға адамдардың, мәселен жас
ерекшеліктеріне, жынысына, ұлттық белгісіне не мамандығына, т.б. сәйкес
бөлінуі мүмкін.

Байланысты топ – белгілі кеңістік пен мерзім арасында мақсат мүдделерінің бірлігіне сәйкес біріккен адамдар тобы. Мысалы, бір сыныптағы оқушылар, мектептегі ұстаздар мен тәрбиешілер ұжымы,жұмысшылар бригадасы, әскери бөлімдер, отбасының құрамы – мұның бәрі байланысты топтар деп аталады. Ұжымдық топ. Адамдар топтасуының ұйымдасқан түрі – ұжым. Ұжымның түпкі мақсаты – адамдардың игілікті мұрат – мүдделеріне сәйкес істерді атқарып, қоғамның дамуына өз үлесін қосу.

Психология пәні адамдар арасындағы жанама қатынастардың түрлі өзгерістерге ұшырайтынын ерекше атап көрсетіп, оларды мынадай деңгейлерде ұалыптасып отыратындығына мән береді:
А) диффузиялық топты аралас топ деп те атайды, мұндай топтағы адамдардың өзара қарым – қатынасы топтың негізгі іс – әрекетіне байланыссыз-ақ жүзеге асады.;
Ә) ассоциация – күрделі топ, топтың іс – әрекеті әрбір адамның мүддесіне сай келетін болғандықтан, топтар ішіндегі қарым – қатынас жандана бермек;
Б) корпорация, мұнда жеке мүдделерге сәйкес қатынас ассоциациялық негізде дами бермек;
В) ұжым – топтың ең жоғарғы деңгейде ұйымдасқан формасы, мұнда топ ішіндегі қарым – қатынас жалпы мақсатты іс – әрекеттер арқылы жүзеге асып, әрбір адамның қоғамдық мақсат – мүддесімен ұштасып жатады.

Топтағы адамдардың өзара қарым – қатынас түрлері
Адамдар қарым – қатынасының сыр – сипаты қоғамдық өмірде, әсіресе өндірістік істердегі әрекетінен айқын байқалады. Топ ішіндегі адамдардың бір – біріне тәуелділігі, бағынуы, бірлесіп атқаратын істері, өзара көмектесуі – олардың нағыз топтық тіршілігінің заңды түрде қалыптасуын көрсететін сипаттар. Адамдар арасындағы тікелей қарым – қатынас бір – бірін ұнатып, қолдау нәтижесінде өрістесе, ал жанама қарым – қатынас олардың бағалы заттардың өзара алмасуы мен істерін бағалау нәтижесінде қалыптасады.
Ұжымдық қарым – қатынас жасаудың негізгі объектісі – адамдардың ұйымшылдығы мен бірлігі, топтағы психологиялық ахуал, әрбір ұжым мүшесінің көңіл – күйі, сергектігі, болашақ мақсат – мүддесі әлеуметтік психологияда өзекті жайт ретінде дербес қарастырылады. Бұл мәселелердің бәрі ұжымдық мүдде деп саналады.

Ұжымдық топ. Адамдар топтасуының ұйымдасқан түрі – ұжым. Ұжымның түпкі мақсаты – адамдардың игілікті мұрат – мүдделеріне сәйкес істерді атқарып, қоғамның дамуына өз үлесін қосу.
Психология пәні адамдар арасындағы жанама қатынастардың түрлі өзгерістерге ұшырайтынын ерекше атап көрсетіп, оларды мынадай деңгейлерде ұалыптасып отыратындығына мән береді:
А) диффузиялық топты аралас топ деп те атайды, мұндай топтағы адамдардың өзара қарым – қатынасы топтың негізгі іс – әрекетіне байланыссыз-ақ жүзеге асады.;

Адамдар қарым – қатынасының сыр – сипаты қоғамдық өмірде, әсіресе өндірістік істердегі әрекетінен айқын байқалады. Топ ішіндегі адамдардың бір – біріне тәуелділігі, бағынуы, бірлесіп атқаратын істері, өзара көмектесуі – олардың нағыз топтық тіршілігінің заңды түрде қалыптасуын көрсететін сипаттар. Адамдар арасындағы тікелей қарым – қатынас бір – бірін ұнатып, қолдау нәтижесінде өрістесе, ал жанама қарым – қатынас олардың бағалы заттардың өзара алмасуы мен істерін бағалау нәтижесінде қалыптасады.
Ұжымдық қарым – қатынас жасаудың негізгі объектісі – адамдардың ұйымшылдығы мен бірлігі, топтағы психологиялық ахуал, әрбір ұжым мүшесінің көңіл – күйі, сергектігі, болашақ мақсат – мүддесі әлеуметтік психологияда өзекті жайт ретінде дербес қарастырылады. Бұл мәселелердің бәрі ұжымдық мүдде деп саналады.

Жеке адамдар мен топтар күнделікті өмірде басқа да әр түрлі топтармен, адамдармен істес болып, өзара тығыз қарым – қатынас жасайды.
Шартты және байланысты топтар – әлеуметтік – психологиялық топтың екі түрі. Шартты топқа жататындарды зерттеуші олардың белгілі бір тұрақты қасиетіне орай ажыратады. Бұл топтарға адамдардың, мәселен жас ерекшеліктеріне, жынысына, ұлттық белгісіне не мамандығына, т.б. сәйкес бөлінуі мүмкін. Байланысты топ – белгілі кеңістік пен мерзім арасында мақсат мүдделерінің бірлігіне сәйкес біріккен адамдар тобы. Мысалы, бір сыныптағы оқушылар, мектептегі ұстаздар мен тәрбиешілер ұжымы, жұмысшылар бригадасы, әскери бөлімдер, отбасының құрамы – мұның бәрі байланысты топтар деп аталады.