badiiy syujet

1. Syujet haqida tushuncha va uning ta’rifi
2. “Yasama”, “Tayyor”, “Sayyor” syujetlar
3. Syujet tiplari
4. Syujetning tarkibiy qismlari
5. Tur va janrlarda syujet

Syujet(fr.Sujet-predmet, tema) deb yuritish–ijodiyjarayonning qonuniyatlaridan biridir.syujet deganda, asar qahramonlari hayotidagi voqealar va ana shu jarayondagi aloqalar, munosabatlar, to’qnashuvlar, o’sish-o’zgarishlar tushuniladi

“Adabiyotning uchinchi elementi syujetdir, ya’ni odamlarning o’zaro aloqalari, ular o’rtasidagi qarama-qarshiliklar, simpatiya (yoqtirish) va antisimpatiyalar (yoqtirmaslik), umuman kishilar o’rtasidagi munosabatlar – u yoki bu xarakterning, tipning tarixiy rivojlanishi, tashkil topib borishidir”(M. Gorkiy).

“Asarning syujetli bo’lishi uning estetik qimmatining eng muhim shartlaridan biridir. Syujetsizlik badiiysizlikka olib keladi” (N.Chernыshevskiy)

“Yasama” syujet
“Hayotiy” syujet
“Sayyor” syujet

muqaddimada yozuvchining niyati va maqsadi yoki tasvirlamoqchi bo’lgan voqealarining qisqacha, siqiq tarzdagi izhori beriladi.
dastlabki holatda asarda yuz beruvchi voqealarning o’rni, joyi, asar qahramonlarining harakatlariga turtki beruvchi dastlabki voqealar tasvirlanadi
badiiy asardagi harakatning boshlanishi, konfliktning “urug’i”. U ilk tarzda, “urug’” shaklida ko’ringan qarama-qarshilikni kuchaytiradi
Tugundan boshlab to kulminasion cho’qqigacha tasvirini topgan voqealar – voqea rivoji hisoblanadi.

Bu “cho’qqi”dan turib qarasak, asarda ishtirok etuvchi hamma obrazlarning qismati aniq ko’rinadi: ular xarakteri to’la-to’kis ochiladi.A
asar syujetidagi voqea va qahramonlar taqdiri hal qilinadi. Tugun yechiladi. Kurash xotima topadi. “Oqilona hayot” o’zining adolatli hukmini chiqaradi.
xotima syujetning asosiy voqealari tamom bo’lsa-da, hamon taqdiri aniq bo’lmagan ba’zi qahramonlarning qismati xotima topadi.

“Modomiki, biz yangi davrga oyoq qo’ydik, bas, biz har bir yo’sunda ham shu yangi davrning yangiliklari ketidan ergashamiz va shunga o’xshash dostonchiliq, ro’monchiliq va hikoyachiliqlarda ham yangarishg’a, xalqimizni shu zamonning “Tohir-Zuhra”lari, “Chor darvesh”lari, “Farhod-Shirin” va “Bahromgo’r”lari bilan tanishtirishga o’zimizda majburiyat his etamiz.
“O’TKAN kunlar”dagi konfliktning “urug’i” Otabek bilan homid o’rtasida sodir bo’ladi. ular uylanish haqida bahslashadilar. Otabek “Oladurg’on xotiningiz sizga muvofiq bo’lishi barobarida er ham xoting’a muvofiquttab’ bo’lsin,” – desa, homid “Xoting’a muvofiq bo’lish va bo’lmasliqni unga keragi yo’q, xotinlarg’a “ er” degan ismning o’zi kifoya...” – deydi.
“1264-nchi hijriya, dalv oyining 17-nchisi, qishki kunlarning biri, quyosh botqan, tevarakda shom azoni eshitiladur...
Darbozasi sharqi-janubiga qaratib qurilg’an bu dongdor saroyni Toshkand, Samarqand va Buxoro savdogarlari egallaganlar, saroydagi bir-ikki hujrani istisno qilish bilan boshqalari musofirlar ila to’la.
“O’TKAN KUNLAR”

Otabek Kumushga uylanadi. Kumushdan benasib qolgan homid tuhmat uyushtiradi: uning chaqimchiligi natijasida Otabek va Qutidor qamoqqa olinib, dorga osishga hukm qilinadilar. Gunohsizligi oshkor bo’lib, dor yonidan qaytadilar. O’zbek oyim tazyiqi (to’g’rirog’i orzusi) tufayli Otabek Zaynabga uylanadi. homid Otabek nomidan “taloq xati”ni uyushtiradi.
Otabek bilan homidning hayot-mamot kurashining yakuni, ya’ni Kumushni o’g’irlashga urinish kechasi Otabek tomonidan avval Mutal polvonni, so’ng Sodiq tomtesharni, keyin homid xotinbozni o’ldirilishi – kulminasiya sanaladi.
“O’TKAN kunlar”da homid va uning hamtovoqlarining ayanchli o’limi, Kumushning vafoti, Otabekning shahid bo’lishi – yechimga dalolatdir
“O’TKAN KUNLAR”