Гиподинамия

Қозғалыстардың жеткiлiксiздiгi барлық жүйелер нормалы жұмысты бұзады ерекше күйлер пайда болады, ол — гипокинезия және гиподинамия (қимыл аздығы). Гипокинезия — жұмыс істеу сипатының салдарынан ерікті қозғалыстың көлемінің азаюы; аз қозғалу, жеткiлiксiз қимыл белсендiлiгi.

Гиподинамия (қозғалыстың төмендеуі, грек тілінен күш жетіспеушілігі) — организм функцияларының бұзылуы (тiрек-қимыл аппараты, қан айналулар, тыныс, ас қорыту) қимыл белсендiлiгiнiң шектеуiнде, төмендету бұлшық еттердiң қысқартуының күштерi. Қимыл аздығының көп таралғандығы урбанизациямен өседi, автоматтандыру және коммуникацияның құралдарының рөлi еңбектiң механикаландыруы, үлкеюмен байланысты.

Қимыл аздығы дене еңбегiнен адамның босауы, ол әсерi болып табылады кейде өркениеттiң ауруларын деп атайды. Жүйеге жүрек-қолқаға қимыл аздығы әсiресе ықпал етедi — жүректiң қысқартуларын күштi әлсiрейдi, еңбек ете алушылықты азаяды, қан тамырлардың тонусы төмендейдi. Негативтi ықпал және зат алмасу және энергияда, кездемелердiң қан жабдықтауы азаяды екен. Нәрлi заттармен және оттекпен жабдықтау — қанның майлануы нәтижеде әзер ыдырауы «майланған» және «жалқау» қан тамырлары бойынша ағатын болып қалыптасады. Қимыл аздықтары салдармен семiру және атеросклероз бола алады.

Гиподинамияның пайда болу себептері:
- Кәсiби ерекшелiктерге байланысты бұлшық ет жұмысын шектеу;
- Рационалды емес күн тәртiбi;
- Ұзақ уақыт бойы организмнің дұрыс функционалдық жұмысын орындамауына байланысты (жарақат, ауру) төсек режимі.
Негізгі белгілері (симптом):
- Әлсіреу;
- Жүрек соғысының және пульстің тез соғуы;
- Қан қысымының жоғары болуы;
- Қажығыштығу, тiптi ептеген жүктемелерде;
- Эмоционалдық тұрақсыздық, күйгелектік.

Ағзаға әсері:
- Тонустың және бұлшық еттердiң күш беретiн көрсеткiшiнiң төмендетуi;
- Сүйек ұлпасынның құрамында және минералды зат алмасуды кальцидiң мөлшер деңгейінiң төмендеуi;
- Май iркiлген кейiнге қалдыруларын жоғарылату және артық салмақтың пайда болуы;
- Капилляр жүйесiнiң жұмысын бұзады, яғни жұмыс iстейтiн капиллярларды саны, күре тамыр және тамыр бөлiмшелерi қысқарады.

ГИПОДИНАМИИЯНЫҢ АЛДЫН АЛУ

Компьютермен жұмыс істеу кезінде, интернет спецификасымен бейтаныс әрі жұмыс істемеген мамандардың сауалдарына сүйене отырып, әр сағат сайын қайта – қайта тұрып жаттығулардың комплексін орындау мүмкін емес. Мағынасы және оған деген ықылас жоқ, ал кейде өте жиі үзіліс жасауға мүмкіндік болмайды.
Қозғалыс белсенділігін арттыру тәсілінің ең тиімдісі – спорт и белсенді (активті) демалыс. Аптасына үш рет спортзалға барып шынығу. Демалыс күндерінді, мүмкіндікке орай және арнайы түрде, қала сыртына серуенге шығып дам алу.
Белсенді қозғалыстың болуының кепілі – иттің бар болуы. Амалсыздан күніне бін немесе екі рет далаға шығуға тура келеді. Сонымен қоса жүруге, қажет болса жүгіруге мәжбүр боласыз
Серуендеуге кеткен уақытты аяманыз, себебі ол үлкенiрек жұмысқа қабiлеттiлiкпен орның толтырылады және жақсы көңiлмен, күрделi мәселені қысқа мерзiмдерден шешу мүмкiндiкпен қамтамасыз етіледі.

Жарайды, өзiн спортпен шұғылдануға көндiре, алмасаныз, техникалық себептер бойынша иттi алып жүруге мүмкіндік және қажеттілік болмайды делік. Онда далаға жай шыққында аздап жаттығу жасаған дұрыс болар еді.
Тамақты тек қана ас үйде қабылдау қажет. Ешқандай жағдайда майға қуырылған картопты ( чипсы ) монитор алдында жей салу, диван алдында ешқандай үстелдің орналасуы сияқты іс әрекеттер мен жағдайларға жол бермеу. Ортымыздан тұрып үзіліс жасаймыз. Нанға азықтың жылытуы, жағдайды өзгерте алаңдаймыз. Айтпақшы, әйелдер - қимыл аздығымен едәуiр сиректеу бейнет тартады Өйткенi үй iстерiне күнi бойылар бөлiнедi — компьютерден түскi тамақты даярлап, тағы басқалар да жинастыруға жұмыстарды орындайды.
Гиподинамия (қимыл аздығы) - қазiргi заманғы техногендi белгi емесі де, өркениет құлы да емес. Бұл — ұйымдаспай ойламаған өмiр нәтижесi.

Дене тәрбиесі жаттығуларын гиподинамияның әсерінен пайда болған көптеген аурулардың профилактикасы ретінде қарастыруға болады. Адамның денсаулығының тез жақсаруы мен еңбек қабілеттілігін қалпына келтіру кезінде дене шынықтыру жаттығуларын емдік шара ретінде қолдану өте дұрыс.
Сергіту қызметі (жалпы тонустың жоғарылауы) дене шынықтырудың барлық түрінде кездеседі және негізі болып табылады. Бұл кезде ОЖЖ-дегі жүйкелік процестердің артуы, ішкі бездердің қызметтерінің белсенділігі жоғарылауы, зат алмасу, тыныс жүйесі және жүрек-тамыр жүйесі қызметінің артуы болады. Дұрыс қолданылған дене жаттығулары ағзаны сергітіп, жақсы әсер береді.
Трофикалық қызметі тіндер қызметінің бұзылысында көрініс табады. Бұл кезде тіндер мен жасушалардағы қан айналысы жақсарады және олар қоректік заттармен қамтамасыз етіледі.
Компенсаторлық (қалпына келтіру механизмі) – бүлініске ұшыраған ағзалардың қызметін уақытша немесе толық қалпына келтіру. Реабилитациялық қызметі – денсаулықты жақсарту және еңбек қабілетін қалпына келтіру мақсатында қолданылатын психологиялық, педагогикалық, әлеуметтік шаралардан тұратын кешенді емдік тәсілдері.

Гиподинамия салдарынан болатын аурулардың алдын алу мақсатында әрбір адам қазіргі кезеңдегі қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуына орын алып отырған қиындықтарға қарамастан өз денсаулығына аса мұқияттылықпен қарағаны дұрыс. Адамзаттың данасы Аристотельдің «жанды дене қозмалмаса өледі» деген қағидасын әр адам күнделікті тіршілігінің бағдарламасы деп түсінуі керек.
Дені сау адам өзі үшін де, ол өмір сүріп жатқан қоғам үшін де керек. Қоғамдағы не бір жұмысты да сол денсаулық иесі ғана атқара алады.
Шопенгауердің «Дені сау кедей – ауру корольден бақытты»,- деген қанатты сөзі өте орынды айтылған. Ал денсаулықты сақтаудың тиімді жолдарының бірі, біз жоғары да айтып өткендей салауатты өмір салтын ұстану және күнделікті өмір тұрмысына дене шынықтыру жаттығуларын енгізу.