Komunikacja interpersonalna

DEFINICJA KOMUNIKACJI:
Komunikacja to wymiana informacji między jej uczestnikami.
Nośnikami danych mogą być słowa (komunikacja werbalna), gesty, teksty, obrazy, dźwięki czy też sygnały elektryczne albo fale radiowe.
Ważne jest, aby były one zrozumiałe dla nadawcy i odbiorcy.

KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA:
to psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą.
Jest to proces, który zachodzi nieustannie, bowiem przez cały czas swoją postawą ciała, mimiką, gestykulacją, no i wreszcie słowami przekazujemy określone informacje.
Efektywna komunikacja: treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu.

Model komunikacji dwustronnej:

Kodowanie:
następuje w momencie przekształcenia treści pisanej na wiele gestów i symboli.
Proces ten jest konieczny, gdyż komunikat przekazuje często jedna osoba, która stara się być zrozumiana dobrze przez swoich słuchaczy.

Odkodowanie:
następuje w momencie przekształcenia komunikatu przez słuchacza, który stara się go zrozumieć.
Odbywa się ono w dwu etapach:
w pierwszym odbiorca otrzymuje komunikat,
w drugim zaczyna go przetwarzać.
Wpływ na to ma własna ocena użytych symboli oraz doświadczenie /ludzie słyszą to, co chcą usłyszeć/.

Proces odkodowywania:
1. Treść: słowa przy wykorzystaniu określonych reguł gramatycznych łączone w semantyczne frazy, budowanie wypowiedzi i jej interpretacja.
2. Kontekst wypowiedzi: ton głosu, kontakt wzrokowy, mowa ciała, czyli ekspresja niewerbalna.
Na ogólną ocenę wypowiedzi wpływ mają:
słowa w 7%,
przekaz zawarty w tonie głosu w 38%,
przekaz zawarty w mimice twarzy w 55%.

Sprzężenie zwrotne:
jest to odwrócenie komunikacji, w którym to wyrażamy reakcję na komunikat nadawcy.
Możemy wyróżnić dwa typy sprzężeń zwrotnych:
pierwszy to bezpośrednie wyrażenie np.: potakiwanie głową,
drugie pośrednie owocujące np.: wzrostem efektywności pracy.
W momencie, gdy sprzężenie zwrotne jest silniejsze to proces komunikowania się jest lepszy.

Warunki aktu komunikacyjnego:
informacja zostanie przekazana w języku zrozumiałym dla obu komunikujących się stron,
zaistnieje skuteczny nośnik tej informacji,
przekaz pozostanie czysty od zniekształceń przez czynniki zewnętrzne (tzw. szum),
przekaz spotka się z odbiorem,
informacja w założeniu będzie przeznaczona dla danego odbiorcy.

Bariery komunikacyjne:
Czynniki, które utrudniają zrozumienie przekazu zawartego w wypowiedzi (o charakterze fizycznym i psychologicznym):
utrudnienia percepcyjne,
wybiórczość uwagi,
brak umiejętności decentracji (przyjęcie perspektywy rozmówcy),
różnice kulturowe,
stereotypy (chętniej słuchamy osób o wysokim statusie społecznym),
samopoczucie,
komunikacja równoległa - rozmówcy prowadzą równocześnie dwa wątki rozmowy, nie słuchając siebie nawzajem.

Bariery utrudniające słuchanie:
1. filtrowanie – słuchamy wybiórczo, filtrujemy informacje
2. porównywanie – oceniamy czy porównujemy siebie z rozmówcą
3. skojarzenia – treść wypowiedzi rozmówcy wywołuje skojarzenie, w które
się zagłębiamy
4. przygotowywanie odpowiedzi – myślimy, co za chwilę odpowiedzieć
choć staramy się wyglądać na zainteresowanych
5. domyślanie się – usiłujemy zgadnąć, co rozmówca ma "naprawdę" na
myśli
6. osądzanie – w trakcie rozmowy osądzamy i reagujemy schematycznie
7. utożsamienie się – cokolwiek mówi rozmówca, odnosimy do własnego
życia i osądzamy w kontekście własnych doświadczeń
8. udzielanie rad – słuchamy tylko początku, szukając rady dla rozmówcy,
uciekanie od cudzych problemów

9. sprzeciwianie się:
a. gaszenie – wygłaszamy sarkastyczne uwagi, które zniechęcają rozmówcę do kontynuowania rozmowy
b. dyskontowanie – słyszymy komplement i wyliczamy wszystko co może obniżyć jego wartość
10. przekonanie o swojej racji – podnosimy głos, atakujemy, by obronić własne stanowisko; przejawia się w tym niezdolność do przyjmowania krytyki, i brak zgody na inny punkt widzenia
11. zmiana toru – obracamy wypowiedź rozmówcy w żart lub zmieniamy temat
12. zjednywanie – słuchamy na tyle by nie zgubić wątku, ale tak naprawdę w ogóle się nie angażujemy
13. decydowanie za innych.

Zakłócenia komunikacji:
1. Zaprzeczenia:
Przykład: Nie obchodzi mnie to. Kto się złości? Ja?
2. Usunięcia– usuwamy część komunikatu:
Przykład: Nigdy tego nie naprawię! zamiast: Nie widzisz jak się męczę? Wyraź współczucie i domyśl się, że napiłbym się kawy.
3. Ekspresja zastępcza.
4. Niespójny komunikat – różnica w komunikacie werbalnym, niewerbalnym i tym, co rzeczywiście mamy do powiedzenia

Cztery kroki skutecznego słuchania:
1. Aktywne słuchanie:
parafrazowanie (definiowanie) swoimi słowami tego, co druga osoba do nas mówi,
precyzowanie przez zadawanie pytań,
informacja zwrotna – dzielenie się odczuciami i doświadczeniami bez osądzania (natychmiast, szczerze i wspierająco).
2. Słuchanie empatyczne – słuchanie z nastawieniem na zrozumienie emocji rozmówcy.
3. Słuchanie otwarte – nie ocenia się rozmówcy, by osądy nie zasłaniały nam naszego rozmówcy.
4. Słuchanie świadome – zwracanie uwagi na integrację słów i emocji.

Proces komunikacji interpersonalnej odbywa się w formie:
komunikacji werbalnej (słownej),
komunikacji niewerbalnej (bezsłownej).

KOMUNIKACJA WERBALNA
Komunikacja werbalna: oparta na słowie, przekazując komunikaty używamy słów.
Rodzaje wg kierunku przesyłanych komunikatów:
pionowa: przekazania informacji i poleceń, a także zasygnalizowania spraw wymagających szczególnej uwagi lub rozwiązania problemu – komunikacja skierowana ku dołowi, skierowana ku górze: informacja o swoich osiągnięciach, stopniu wykonanych zadań, problemach itp.
pozioma: przebiega ona między członkami tej samej grupy lub pracownikami pełniącymi funkcje na tym samym poziomie, może mieć charakter formalny jak i nieformalny.

Komunikacja werbalna - skuteczność:
1. Pytania.
2. Parafraza.
Umiejętność zadawania pytań - umożliwiają one uzyskanie takich informacji, które są niezbędne do zrozumienia komunikatu.
Parafraza – swobodna przeróbka tekstu, która rozwija i modyfikuje treść oryginału, zachowując jednak jego zasadniczy sens.

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA
Komunikacja niewerbalna: dotyczy przekazu bezsłownego, kanały ekspresji niewerbalnej:
ruchy ciała (mimika, kinezjetyka, prajęzyk, kontakt wzrokowy, gesty),
zależności przestrzenne (proksemika).

Mimika twarzy:
Stanowi źródło informacji na temat stanów emocjonalnych i postaw, takich jak sympatia czy wrogość. Naukowcy stwierdzili, że istnieje sześć głównych rodzajów mimiki odpowiadających następującym emocjom: szczęście, zdziwienie, strach, smutek, gniew, pogarda.
Kinezjetyka:
Analizuje postawy ciała, gesty i inne ruchy ciała. Intencjonalnie lub nieintencjonalnie ciało stale wysyła sygnały poprzez postawę, pochylenie, rozluźnienie, napięcie, gesty.
Prajęzyk:
Źródłem informacji są cechy głosu- wysokość, natężenie, tempo mówienia, wahania i inne zakłócenia płynności mowy.

Kontakt wzrokowy:
Oczy stanowią najważniejszy obszar wizualnej uwagi - w czasie rozmowy uwaga koncentruje się na oczach przez ok. 43% czasu.
Funkcje kontaktu wzrokowego:
przekazywanie komunikatów relacyjnych, przejaw pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na zainteresowanie,
redukowanie rozproszenia, w celu zwiększenia koncentracji uwagi, ograniczamy ilość odbieranych bodźców. Kanał wzrokowy jest jedną z dróg dostarczania bodźców, a zatem koncentrując myśli na pewnym zdarzeniu, przypominając sobie jakieś szczegóły, zastanawiając się nad odpowiedzią ograniczamy kontakt wzrokowy.

Ekspresja oczu:
Wyraża się nie tylko poprzez spoglądanie, ale również:
zmianę wielkości źrenic (2-8 mm),
wskaźnik mrugania (zwykle co 3-10 sek.),
stopień otwarcia oczu (od szeroko otwartych do przymkniętych powiek),
wyraz oczu - tzw. maślane oczy, mordercze spojrzenie
Efekt pierwszego wrażenia: 15 sekund do 3 minut kontaktu z nowopoznanym człowiekiem

Gesty:
Poruszanie rękami, głową, ciałem podczas mówienia, ruchy skoordynowane z mową stanowią część całościowego procesu komunikowania się.
Kiwanie głowa jako specyficzny gest odgrywa dwie funkcje:
działa jako wzmocnienie, nagroda i zachęta dla rozmówcy do kontynuowania wypowiedzi,
służy synchronizacji interakcji - kilkakrotne kiwnięcie głowa (seria) oznacza brak zgody i chęć zabrania głosu.

Zależności przestrzenne, dystans:
Bliskość przestrzenna, cztery strefy używane nieświadomie podczas kontaktów i interakcji w kontaktach społecznych:
strefa intymna (0-45cm),
strefa osobista (45-120 cm),
strefa społeczna (1,2-3,6 m),
strefa publiczna (3,6-6m).