Лекция.pdf

Жоспар:
Тәрбие үрдiсiнiң мақсаттылығы, мiндеттері, мазмұнының жеке тұлғаны жан-жақты дамытудағы диалектикалық байланысы
Тәрбие үрдiсiнiң өзiндiк ерекшелiктерi.
Тәрбие көп факторлы, екi жақты және белсендi үрдiс.
Оқушы жастарды өз өмiрiн құруға даярлау.
Тұлғаны әлеуметтендiру

Тәрбие үрдiсiнiң мақсаттылығы, мiндеттерi, мазмұнының жеке тұлғаны қалыптастырып дамытудағы диалектикалық байланысы.
Тәрбие
Тәрбие үрдісінің мақсаттылығы нақты өмір талабына сай белгіленсе ғана өз нәтижесін береді. Оны тәрбиешілер өз қалауымен анықтай алмайды. Себебі тәрбие мақсаты қоғамның саяси-экономикалық, мәдени даму деңгейімен тығыз байланысты.
Тәрбиенің мәдени құбылыс ретіндегі міндеттері: ақыл-ой , адамгершілік, еңбек, эти- калық, эстетикалық, экономикалық, экологиялық, құқықтық, саяси мәдениет түрлерін мектеп қабырғасынан қалыптастыру. Мәдениетті кешенді түрде қалыптастыруды жүзеге асыру, жеке тұлғаның сапалық қасиетін арттырады. Тәрбиенің мазмұнына бүкіл мәдениет жетістіктері қамтылады. Тәрбие мазмұны тәрбие міндеттерін толықтай жүзеге асыруды қарастырады. Сөйтіп, тәрбие мақсаты, міндеттері, мазмұны тығыз байланыста оқушылардың жас және жеке, дара ерекшеліктеріне қарай ұйымдастырады.

Тәрбие процесiнiң өзiндiк ерекшелiктерi
Тәрбие - қоғамдық құбылыс. Адам қоғамнан тысқары өмір сүре алмайды. Қоғамның дамып өркендеуіне байланысты, тәрбиенің мақсаты жаңа жағдайға байланысты толығып отырады.
Тәрбие - біртұтас процесс. Тұлғаның кісілік қасиеттерін қалыптастыру бірыңғай жағдайда, бір уақытта іске асырылады. Тұлға жеке адам ретінде тәрбиеленеді.
Тәрбие - ұзақ, әрі күрделі процесс. Адам туып, есею барысында тәрбиенің ықпалында болады. Онан кейінгі уақытта өзін-өзі тәрбиелеу процесімен жетіледі. Тәрбие мақсатының нәтижесіне дереу қол жеткізуге болмайды. Мектепте әр оқу сатысындағы оқушылардың тәрбиелік деңгейіне талаптар қойылып, соған қол жеткізу көзделеді. Тәрбиеге іштей және сырттай ықпал жасалады.
Тәрбие - көпжақты процесс. Мектеп оқушыларын тұлға етіп тәрбиелеу, қалыптастыру, дамыту, оларды қоғамдық өмірге даярлау барлық қоғам азаматтарының міндеті. Қоғамның тәрбиелік әрекетін бірыңғай бағытта ұйымдастырып, оқушының тұлғалық қасиетін қалыптастыруды жүзеге асыратын мектептегі ұстаздар ұжымы мен отбасы

Тәрбие - жеке тұлғаны қалыптастыру процесі. Ол білім беру орындарында жүргізіледі. Мектепте педагогикалық процесті сауатты ұйымдастырумен бірге, оқушылардың жан-жақты қызмет әрекетін тиімді ұйымдастыру, жеке тұлға дамуының шарты болып табылады.
Адамның жеке тұлға болып қалыптасуына сөйлеу, ойлау, тік жүру секілді адамға тән бейімділіктердің дамуы үшін қоғам мен орта қажет. Адамның мейілінше дамуына әсер ететін әлеуметтік орта, әсіресе, қазіргі уақыттағы экономиканың өзгеруі, қала мен ауылдағы өмір жағдайлары, миграциялық және демографиялық процестер, сәбилердің дүниеге келуіндегі, өмірінің ұзақтығындағы өзгерістер жатады.
Тәрбие көп факторлы, екi жақты және белсендi үрдiс
Тәрбие - жеке тұлғаның қалыптасуының ең басты факторы. Тұқым қуалаушылық, орта және тәрбие жеке тұлғаның дамуы мен қалыптасуының негізгі обьективті факторлары болып табылады. Биологиялық фактор, тұқымқуалаушылық пен адамға тән қасиеттер: іс-әрекеттің кез келген түріне бейімділігі жатады. Адамның биологиялық жетілуі мен өзгеру процесі оның мінез-құлқына әсер етеді.
.

Субьектінің әрекеті – жеке тұлға дамуының факторы
Белсенділік адамның табиғи қасиеттерінің бірі болып табылады. Психологияда белсенділікті іс-әрекет деп атайды. Жеке тұлғаның белсенділігі оның қажеттіліктерінен (материа- лдық, рухани, қоғамдық) туады.
. Қарым-қатынас бала белсенділігінің ең алғашқы белгісі. Ол түрлі қатынасқа түсу арқылы өзінің ең маңызды жақтарын дамытады. Бала өскен сайын оның танымдық белсенділігі тереңдей түседі. “Бұл не? Бұл кім? Қалай аталады?” деген сұрақтарға жауап іздей бастайды
Оқушының белсенділіктері іс-әрекеттің алуан түрінде көрінеді. Өмірдегі қарым- қатынас, таным, өзін-өзі жетілдіру, айналаны өзгерту және түрлі белсенділіктері дамиды.

Оқушы жастарды өз өмiрiн құруға даярлау.
Тұлғаны әлеуметтендiру.
Қоғамдағы күрделі өзгерістер мектеп қабырғасынан шығатын оқушылардың тұлғалық сипатына мынадай талаптар қояды:
өз денсаулығын сақтап нығайтуда салауатты өмір салтын өмірлік ұстанымның құрамдас бөлігі ретінде тануы тиіс;
өз құқығын қорғай білуі, түрлі өмірлік қиындықтарды жеңе білуі қажет; өмір сүру қағидасы мен оның ұстанымдарын білуі шарт;
өмірінің мәнін, өзінің өмірлік ұстанымын, өзінің өмірмен байланысын анықтуы қажет;
әр адамның қоғам алдындағы жауапкершілігі, өз сезімінің басқалардың өміріне ықпалын түсініп, белгілі қоғамдық тәжірибені игеруі тиіс.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
Тәрбие үрдiсiнiң мақсаттылығы деген не?
Тәрбие міндеттері мен мазмұнының жеке тұлғаны жан-жақты дамытудағы диалектиаклық байланысын қалай түсінесіз?.
Тәрбие үрдiсiнiң өзiндiк ерекшелiктерiн атаңыз.
Тәрбиенің жеке тұлғаны қалыптастыруға қандай ықпалы бар?
Жеке тұлғаның дамуының сыртқы және ішкі факторларын атаңыз.
Тәрбиенің екi жақты сипаты деген не?
Әлеуметтік белсенділік қалай қалыптасады?
Белсенді әрекет түрлерін атаңыз
Оқушы жастарға өз өмірін құру үшін қандай тұлғалық сапалар маңызды?