Zberthyesit. Zinxhiri ushqimor

Zinxhiri ushqimor
Zinxhiri ushqimor eshte varg i organizmave te gjalle te cilet ushqehen me njeri-tjetrin.
Ne nje varg ushqimore , dallojme prodhuesit dhe konsumatoret.
Prodhues jane bimet autotrofe te cilat jane te afta te krijojne vet ushqim me ane te fotosintezes.
Konsumatore jane shtazet bimengrenese dhe mishngrenese.

Shembull
Vargu ushqimor fillon me nje bime, vazhdon me bimengres dhe perfundon me mishngrenes.
Autotrof
Konsumator
Heterotrof

Cka ndodh kur ndonje antar I zinxhiri ushqimor vdes?
Te gjitha organizmat e vdekura perfundojne ne toke si kufoma.
Ato zberthehen nga mikroorganizmat tokesore qe fitojne energji duke I zberthyer materiet organike te tyre.
Zberthyes jane edhe:
-skrrajat e shiut
-kerpudhat
-myshqet dhe
-disa larva te insekteve.

Zberthimi i materies
Zberthimin e materieve organike , zberthyesit e bejne me ane te enzimeve.
Pasi qe te vdesin organizmat bakteriet dhe zberthyesit e tjere i thjeshtojne komponimet e karbonit dhe ato komponime te thjeshtuara pastaj kalojne ne nafte,qymyr dhe gaz natyror.

Bakteret zberthyese, mundesojne qe nga zberthimi i kufomave te krijohet azot, i cili me avullim kalon nga toka ne ajer.

Kerpudhat si zberthyes
Molekulat e vogla te krijuara(sheqernat) I thithin hifet dhe I shfrytezojne te krijojne energji.

Skrraja e shiut si zberthyes
Skrraja e shiut per dallim nga bakteret dhe kerpudhat ka system te organeve te tretjes.aty prodhon enzima te cilat I zberthejne copezat nga kufomat.Ky ushqim shndrohet ne molekula te vogla qe perthithen nga zorret e skrajes, nga aty kalojne ne gjak dhe shkojne deri te cdo qelize.

Rendesia e zberthyesve
Zberthyesit mundesojne qe kufomat te mos shnderohen ne masa mbeturinash mbi toke.
Ato mundesojne qe me ane te zberthimit ta qarkullojne materien ne natyre. E pasurojne token me karbon, ajrin me azot dhe e pasurojne token me materie mineralore, krijohet humus.
Me zberthyes ushqehen shtaze te tjera , por edhe nga produktet e kufomave rriten bime te reja, kjo mundeson qe te qarkulloj material dhe energjia ne natyre dhe asgje te mos shkoj dem.

Shembuj

Hulumtim
Per fotografite e slajdit te meparshem do te hulumtoni ne internet se cilet jane zberthyesit qe kane shkaktuar kalbjen apo prishjen e tyre.