آسیب شناسی روانی

(آسیب شناسی روانی)
استاد مربوطه:دکتر فلور خیاطان
موضوع:اختلال اضطرابی
عناوین دومقاله:1-مدرسه هراسی ومدرسه گریزی در کودکان ونوجوانان 2-عوامل اجتماعی موثر بر مدرسه هراسی دانش آموزان
اعضای گروه:1-طاهره شهریاری2-علی شریف3-عادل محمدی مصیری
زمستان 99

اصطلاح مدرسه هراسی بعد از اجباری شدن نظام آموزش و پرورش از قرن 19 به وجود آمده است،که به اشکال متفاوت مانند :غیبت بدون اجازه از مدرسه،مدرسه گریزی،افت تحصیلی و اختلالت شخصیتی آشکار می شود که دلایل آن را باید بیشتر در خانواده ها،فرهنگ،جامعه،نظام آموزشی،معلم،کادر اجرایی،محتوای کتاب های درسی و ویژگی های فردی دانش آموزان جست جو کرد.

«هراس از مدرسه»«گریزاز مدرسه»و«رویگردانی از مدرسه»معنای یکسانی ندارند،به طوری که در مدرسه گریزی دانش آموز به طور متناوب غیبت می کند و به مدرسه نمی رود وخانواده ها نیز غالبا از این موضوع اطلاعی ندارندو معمولا به علت تنبلی و برخورد نامنساب مدرسه است. ولی رویگردانی از مدرسه،کودک به طورپیوسته و به صورت مستمر به مدرسه نمی رود خانواده از نرفتن او به مدرسه آگاهی دارند و رویگردانی از مدرسه به سبب ناتوانی کودک

به علل عاطفی درون خودش پیش می آید وعوامل خارجی و اجتماعی و روابط خانوادگی و مدرسه در آن مدنظرنیست.
اما هراس از مدرسه موضوع تازه ای نیست و صرفا علل روانی و فردی ندارد،بلکه علاوه بر ویژگی های فردی،رفتاری و شخصیتی،بیشتر عوامل اجتماعی دارد که از طریق یادگیری و تجربه در آن حاصل می شود.

یکی از مهم ترین سرمایه های آتی کشور،تربیت نیروی انسانی ماهر و کار آزموده از طریق نظام آموزش پرورش برای توسعه اقتصادی اجتماعی می باشد.
کودکان در دوره ابتدایی دارای ویژگی هایی هستند که انها را از دیگر دوره ها متمایز می کند. مهم ترین آن این است که این دوره فرصت درتعلیم وتربیت قلمداد می شود.
اهمیت موضوع

پژوهش های صورت گرفته عوامل ایجاد کننده مدرسه هراسی را در یک بعد از اختلالات رفتاری خانواده،انضباط شدید رفتار والدین،ناسازگاری اجتماعی،سبک های فرزند پروری،مقررات سخت گیرانه ی مدرسه،برنامه های درسی و کیفیت آموزشی بایکی از ابعاد روانشناسی مانند بی انگیزگی ، اضطراب شدید روان نژند،اختلالات اسکیزوفرنیک،آشفتگی ذهنی و عاطفی و هیجانی و روانی مورد بررسی قرار داده اند.

مدرسه هراسی
چنین کودکانی تمایل به مدرسه رفتن ندارند،ویا اگر بروند فرارکرده ،یک راست به خانه بر می گردند.آنها معمولا از وقوع یک سانحه یا مصیبت صحبت می کنند که ممکن است هنگام حضورشان در مدرسه،برای خانواده اتفاق بیفتد.به عبارت دیگرما نوعی آشفتگی عاطفی همراه با اضطراب شدید دارند که باعث غیبتشان می شود.

علل مدرسه هراسی
1-ترس ناشی از ترک خانه:
ریشه اختلال هراس از مدرسه این است که کودک می ترسد خانه را ترک کند ،واگر اورا وادار به این کار کنیم ،هراس مبدل به مدرسه هراسی خواهد شد.
2-اضطراب جدایی از مادر:
مادر وکودک به شدت به هم وابسته اند،وهمین وابستگی باعث می شود که کودک تصور کند در هنگام جدایی ،برای خود یا مادرش اتفاق می افتد ،در حالی که ماندن او در خانه نیازها و اضطرابهای کودک ومادر را ارضا میکند.

3-تغییرات متضاد در رفتار پدر ومادر:کودک تصور میکند که اگر درخانه نباشد ممکن است در رفتار مادر تغییراتی صورت گیرد که متضاد با رفتار قبلی وی باشد .یعنی ممکن است دیگر اورا دوست نداشته باشد.
4-تخیلات کودک :گاهی کودک تصور می کند که اگر از کنار مادر دور شود ،ممکن است یک حادثه ناگوار برای او پیش بیاید.مثلا مادر فوت کند یا بیمار شود.

5-تعارض در رفتار پدر یا مادر:
گاهی پدر یامادر در شخصیت خود تعارض دارند وآن را در ارتباط با کودک نشان می دهند.مثلا مادر می کوشد تا فرزندش را در مرحله کودکی نگهدارد،ونشانه ای که کودک از خود بروز می دهد فنوعی حس مادر را ارضا می کند.چنین مادرانی می خواهند کودک مستقل شود ،اما نمی توانند به او چنین اجازه ای بدهند .در این حالت مادر به فرزنش می گوید که به مدرسه برود ،اما به نوعی رفتار می کند که کودک به سخن مادر عمل نکند تا او به خواست نهایی خویش برسد.
6-فشارهای روانی :
گاهی کودک مدرسه هراس ،به دلیل مورد تمسخر واقع شدن ،از رفتن به مدرسه امتناع میکند ،زیرا اودارای مشکلات عضوی از قبیل نقایص شنوایی یا گویایی است.

7-وجود مادران مبتلا به نوروز:
گاهی مادران از این که بگذارند کودک به تنهایی به مدرسه برود ،وحشت دارند به همین دلیل خودشان او را به مدرسه مبرند و بر میگردانند.آنها دائم نگران این موضوع هستند که "نکند که کودک در مدرسه مریض شود"ویا "در راه اتفاق بدی بیفتد" .آنها نگرانی خود را به طور غیرمستقیم به کودکشان منتقل می کنند.مثلا با لرزش صدا می گویند که:"مدرسه که ترس ندارد."

8-محیط مدرسه :
گاهی کودک نسبت به مدرسه یا یکی از جنبه های ،نگرش منفی دارد .به عبارت بهتر او مدرسه را دوست نداشته ،آنجا را محیطی مغشوش می داند .گاهی نیز کودک از نظر سازگاری اجتماعی در مدرسه ،دچار اشکال است .یعنی او گوشه گیر بوده ،یا با معلم و دانش آموزان دیگر ،تماس نمی گیرد وبه طور کلی از بودن در مدرسه احساس شادی نمیکند.

9-کشمکش درون خانواده:
برخی از والدین از ارائه هرگونه راهنمایی به کودک خود کوتاهی می کنند ودر عین حال از او توقع دارند رفتاری در حد نابغه داشته باشند .وقتی کودک مطابق با این توقع در درس نمره نمی گیرد ،وی را تنبیه کرده ،به مدرسه نیز شکایت می کنند که چرا اورا مجبور به درس خواندن نکرده اند.بنابراین کودک از مدرسه رفتن هراس دارد.

عوامل موثر مدرسه هراسی، در دوران ابتدایی:
1-ناظم مدرسه که نسبت به کودکان خشونت نشان می دهد ومقررات انضباطی سختی در مدرسه حاکم می کند.
2-معلم کلاس که رابطه خشک وجدی با شاگردان دارد داز تنبیه استفاده کرده ،یا داد و فریاد می کند.
3-وجود دو گروه تنبل و زرنگ در کلاس ها دیده می شوند.شاگردان تنبل نسبت به خود دید منفی دارند و این خود کم بینی همراه با تمسخر شاگردان دیگر وباعث فرار از مدرسه می شود.

عوامل موثر در سطح متوسطه:
عواملی که در سطح متوسطه باعث تنش در نوجوانان می شود عبارت است از :
1-ترس از معلم خشک و سخت گیر که در کلاس سخنان طعنه آمیزبه زبان می آورد.
2-ترس از دانش اموزان قلدر که اورا اذیت کرده ،یا مسخره میکنند.
3-ترس از شکست در تحصیل
4-ترس از تنبیه شدن و طرد شدن از سوی والدین
5-تنفر از درس یا معلمی خاص

مدرسه هراسی در نوجوانان:
منشا درونی این هراس در دوران نوجوانی این است که،نوجوان میخواهد خود را از وابستگی به والین رها کرده ،بتدریج مسئولیتی در قباب اعمال وافکارش بپذیرد.به همین دلیل به محیطی نیاز دارد که امن باشد ،تا جنبه های مختلف شخصیت را آزمایش کند .این محیط امن می توتند "خانه و ودامان مادر "باشد .به همین دلیل به مادر متکی می شود وبا نرفتن به مدرسه می خواهد مسائل خویش را حل کند.

نظریات مربوط به مدرسه هراسی
1-نظریه روانکاوان :
روانکاوان علت اصلی را "اضطراب جدایی از مادر"می دانند.آنها معتقدند که مادران کودکان مبتلا به هراس مدرسه ،خودشان نیز به مادرانشان وابستگی داشته اند ،آنها با کودک خود احساس همدردی کرده ،به شدت مراقب او هستند .همچنین این قبیل مادران تمام نیازهای کودک را برآورده می کنند،و در برابر پرخاشجوییهای او تعارض های غیر معقول دارند ،که تربیت کودک را مشکل می سازد.
از سوی دیگر،روانکاوان معتقدند که کودکان یک سلسله تمایلات پرخاشجویانه نسبت به مادر خود دارتد که نمی توانند انها را نسبت به او ابراز کنند ،زیرا از طرف مادر طرد خواهند شد.به همین خاطر این تمایلات را نسبت به مدرسه ابراز کرده ،مدرسه هراس می شوند.

2
-نظریه رفتارگرایان:
رفتارگرایان اعتقاد دارند که کودکان این را آموخته اند که:"مدرسه مساوی است با از دست دادن مادر."به همین جهت از مدرسه می ترسند.
3-نظریه لونتال:
لونتال اعتقاد دارد که هراس از مدرسه به علت ترس واقعی از مدرسه می باشد وبه نظر او،کودکان مدرسه هراس در محیط خانه بسیار مورد تایید قرار می گیرند وبدین ترتیب خود بزرگ بین میشوند در حالی که در مدرسه اصلا این موقعیت را کسب نمی کنند .پس خود بزرگ بینی آنها مورد تهدید قرار می گیرد واز این رو دیگر تمایلی ندارند که به مدرسه بروند ،ودر نتیجه از مدرسه بیزار می شوند.

ملاک های تشخیصی مدرسه هراسی
کودکان مدرسه هراس را با ملاک های زیر می توان تشخیص داد :
1-والدین می کوشند تا کودک را به مدرسه بفرستند ،اما موفق نمی شوند.
2-کودک در زمینه های زیادی اضطراب نامعقول دارد ،که دیگران در آن زمینه ها این نوع اضطراب را ندارند.
3-اضطراب فوق با اطمینان دادن برطرف میشود.
4-اگر اضطراب برطرف شود به کانون دیگر توجه خواهد شد.

پیشنهادهای کاربردی
1.انتظارات اولیا نسبت به پیشرفت تحصیلی فرزندانشان اصلاح و تعدیل شود
2.انجمن اولیا و مربیان مرکز برای اولیا مدارس سیاست گذاری و برنامه ریزی مناسب را انجام دهد.
3. برگزاری برنامه های تفریحی و سرگرمی های جذاب بیشتر برای دانش آموزان، برای اینکه احساس صمیمیت با کادر اجرایی مدرسه (مدیر،معاون و معلم) داشته باشند،ماننداردوها،بازدیدهای علمی،فعالیتهای تربیتی،ورزشی و..

4.تعامل خانواده ها با مدرسه برای شناخت دانش آموزان و همکاری در رفع موانع مدرسه هراسی
5.افزایش تجربه کودکان با قرار گرفتن در محیطهای آموزشی، پیش از ورود به دوره دبستان مانند پیش دبستانی و جشن شکوفه ها همراه با والدین وداشتن برنامه های شاد و متنوع به منظورایجاد سازگاری کودک با محیط جدیدمدرسه برای کاهش استرس وکسب تجربه جدایی از والدین.

6.عدم مقایسه دانش آموزان با یکدیگربه طوری که نمره مبنای ارزیابی و مقایسه پیشرفت تحصیلی نباشد.
7.ایجادزمینه های تشویق و ترغیب به جای سرزنش و تنبیه در انجام دادن تکالیف از سوی خانواده ها و کادر مدرسه.
8.بهره گیری از اساتید مجرب درزمینۀآموزش خانواده ها و برگزاری کلاسهای ضمن خدمت برای همۀ کارکنان مدرسه ماننددوره های شناخت اهمیت ویژگی های اجتماعی و ذهنی دانش آموزان