TR_Eko_Hafta-2

Türkiye Ekonomisi
1923-1932
1932-1938
Savaş Dönemi

İzmir İktisat Kongresi
17 Şubat 4 Mart 1923 tarihleri arasında yapılmıştır.Kongreye 4 farklı sınıftan kişiler çağrılmıştır.
Bunlar sanayiciler,çiftçiler,işçiler ve tüccarlardır.
Bunları yöneten delegeler ise toprak ağaları, subaylar, burjuvazi ve bazı sivil yetkililerdi.
Kongreden en karlı çıkan grup tüccarlar olmuşlardır.
Kongrede milli ekonomi üzerinde durulmuştur.Gelişmede sanayi sektörünün önemi belirtilmiş, özel sektör teşvik edilmiştir.Özel sektörün sanayide yapamayacağı yatırımları ise devletin yapacağı belirtilmiştir.

İzmir İktisat Kongresi II
Yabancıların yatırımlarının az olmasından yanadır.Yerli sanayiciye yönelik olarak milli koruma kanunu düzenlenmiştir.Korumacı ve ikameci bir politika anlayışı hakimdir.
Bu dönemde hükümet sıkı bütçe politikaları uygulayıp denk bütçeyi sağlamaya çalışmaktadır.
Kongrede toplumun zayıf kesiminin korunmasını da içeren zayıf bir liberal kapitalist sistem esas alınmaktadır.

İzmir İktisat Kongresi III
İzmir İktisat Kongresinde alınan kararlar temenni niyetini geçmemiştir.
Yerli burjuvazi oluşturulmak istense de yerli kapitalist sınıf ortaya çıkarma girişimleri iki sebepten başarısız olmuştur.
1)Lozan antlaşması nedeniyle kapitülasyonlar 1929’da kalkacaktır bu yüzden yeterince korumacı yaklaşım söz konusu değildir
2) 1929 buhranından önemli bir şekilde etkilenilmiş ve devlet gelirleri azalmıştır

İzmir İktisat Kongresi

Liberal Ekonomi Dönemi
1923-1932
1923’te Türkiye Cumhuriyeti bağımsızlığını kazandıktan sonra Cumhuriyeti kuran çekirdek kadronun ilk işi milli şerefimize leke düşüren Duyun’u Umumiye’nin kaldırılması ve gelirlerin tamamıyla Türk devleti tarafından toplanması olmuştur.
Batının siyasi, askeri, ekonomik gücünün tamamıyla kapitalizmden doğduğuna inanıldığı için iktisadi gelişmenin yolu sanayileşme ile aranılacaktı.
Tüm kesimlere önem verilmekle birlikte iktisadi gelişme olarak anılan sanayileşme ana hedef olarak ele alınmaktaydı.
Nüfusun % 80’nini oluşturan tarım kesimi de desteklenmekteydi.Sanayideki gelişmeye yol açacak sektör olarak tarım sektörü çağrılmaktaydı.
Ankara Fişek Fabrikası , Kayseri tayyare Fab. Uşak-Alpullu Şeker Fab. Kırıkkale Mühimat Fab
Sanayi ve Maadin Bankası – Türkiye İş Bankası

Devletçi Dönem
1930-1938
Türkiye bir tarım ülkesidir inancı vardır ve cumhuriyetin başında seçilen liberal politika ile istenilen ekonomik gelişme sağlanamamıştır.Ekonomik kalkınmanın sadece özel sektörle olmayacağına inanıldığından liberal politikalar terk edilmiştir.
Devlet özel sektörün tek başına yapamayacağı yatırımları yapıp, özel sektöre de yol gösterir hale gelmiştir.
Sümerbank- Etibank
Eskişehir Şeker Fabrikası, Turhal Şeker Fabrikası, Konya Ereğli Bez Fabrikası,Bakırköy Bez Fabrikası, Bursa Süt Fabrikası, İzmit Paşabahçe Şişe Cam Fabrikası, Zonguldak Antrasit Fabrikası, Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası, Keçiborlu Kükürt Fabrikası, Isparta Gülyağı Fabrikası, Ankara, Konya, Eskişehir, Sivas Buğday Siloları, Kayseri Bez Fabrikası kuruldu.

Devletçi Dönem II
1932-1938
Devletçi Dönemin İç Sebepleri;
Yeterli sermaye birikiminin olmaması,
23-32 sürecinde ekonominin istenilen seviyeye gelmemesi,
Yabancı yatırımların ülkeye gelmemesi,
Türk parasının değer kaybetmesi ve Lozan’ın istenilen gümrük politikalarını uygulatmaması gelmektedir.

Devletçi Dönem III
1932-1938
Devletçi Dönemin Dış Sebepleri
29 buhranı sebebiyle ihraç malının fiyatının önemli olarak düşmesi ,
Yöneticilerin liberal politikaların başarılı olacağına yönelik inançlarını kaybetmesi gelmektedir.
Dış Konjonktür olarak ise;
Türkiye sanayileşmemiş olmakla birlikte henüz kendisi için zorunlu olan maddeleri(un, şeker v.b.) bile ithal etmektedir ve meydana gelen buhran sonucunda Türkiye’de ihracata yönelik egemen sınıflar bunalıma girmiştir.Bunları üstlenecek bir sanayi sermayesinin olmaması Devletin müdahalesini zorunlu kılmıştır.

Su Nerede Fabrika Orada

1. 5 Yıllık Sanayi Planı
1932 ‘de hazırlama çalışmaları başlamıştır.
1934-1938 yıllarını kapsamaktadır.
SSCB desteği altında yapılmıştır.
SSCB’den sonra ilk planlı kalkınma girişiminde bulunan ülke olunmuştur.
Rapor 3 bölümdür
1.Pamuk 2. Kendir-Kenevir elyaf 3.Kimya veDemir
%16 ‘lık kısmı SSCB’den borç yolu ile finanse edilir

1. 5 Yıllık Sanayi Planı
Hedefleri
1. Türkiye’de ki mevcut hammaddelere önem vermek
2.Tüketim araçlarına öncelik vermek
3.Kurulacak fabrikaları dengeli bir biçimde ülke geneline dağıtmak
(Pamuklu mensucat- kendir- yün – iplik – kağıt – seramik – çimento – cam – demir – bakır – kimyasal maddeler – demir çelik

1. 5 Yıllık Sanayi Planı
Gerçekleşme Oranı
1. Ödenen dış borç ve faiz alınanın iki katına çıkmıştır.
2. Anadolu da yeni fabrikalar kurulmuştur.
3. Kalkınma ile paralel sanayi de hızlanmıştır.

Savaş Öncesi Ekonomik Durum
1. Planın başarılı olmasından dolayı 2.plan çalışmaları 1936’da başlamıştır. 1938’de uygulamaya başlaması düşünülmüştür.
İngiliz teknik desteği vardır.
Uygulamaya girememiştir.
Enflasyon 1938’de 100brm
1947’de 500brm

Savaş Öncesi Ekonomik Durum
1940 Milli Koruma Kanunu
1. Hükümet hangi tesis de hangi mal üretileceğine karar verebilecektir.
2. Gerektiğinde tazminatı ile el koyabilecektir.
3. Tarım da ne ekileceğine devlet karar verecektir. 500 hektarın üzerini tazminat vererek işletebilecektir.
Özel sektör yatırımları izne tabidir.
İç ve Dış ticaret fiyat kontrolü gelmiştir.
Varlık Vergisi’de bu dönemde gelmiştir. 1944’de silindi
Aşırı kazancın bir kısmına el koymak amaçlanmıştır.

Savaş Yıllarındaki Ekonomik Gelişmeler
Milli Gelirdeki Değişmeler
----1930-1939 Döneminde Milli Gelir % 6 oranın da artmıştır.Bu dönemde tarımsal üretim artışı %11’dir.
----Ancak 1939 da savaşın başlamasıyla birlikte Türkiye savaşın içinde olmamasına rağmen yaklaşık 900.000 kişiyi silah altında tutmuştur bu savunma masraflarını çok ciddi, oranda arttırmıştır.
----Tarımsal katma değerdeki azalış 1945’te 39’a göre %60 oranında azalmıştır.
----Yine savaş döneminde Milli Gelir’de % 6.9 oranında küçülmüştür.
----Sanayi alanında yeterli hammaddenin ithal edilememesinden ve ara malı girdisi sıkıntılarından ötürü Sanayide önemli oranda gerilemiştir.
----Savaş nedeniyle Gsmh’ da ki azalma 1939’a göre 1950’ye gelindiğinde dahi giderilememişti.
----Savaş zamanında devletçilik daha katı bir şekilde uygulanarak denetim arttırılmıştır.

Savaş Yıllarındaki Ekonomik Gelişmeler II
Fiyat Artışları
----Türkiye ilk kez 2.Dünya Savaşı zamanında enflasyonist bir durumla karşı karşıya gelmiştir. Devletin gelirleri savunma harcamalarını karşılamaya yeterli gelmemiştir.
---- Arz talep dengesizliği nedeniyle 38’de bonoların toplamı 30 milyon iken 45’te 614 milyon tl ye yükselmiştir.
----38-45 döneminde enflasyon %400 civarında artış göstermiştir. Türkiye’de enflasyon savaşan çoğu ülkeden fazla seviyedeydi.
----Savaş döneminde karaborsacılık olmuş ve savaş zenginleri ortaya çıkmıştır.

SAVAŞ YILLARINDAKİ ENFLASYONUN BAŞLICA NEDENLERİ
1)Üretimin Azalması: İş gücünün büyük kısmının işten uzaklaşmaları nedeniyle Arzın azalması ve buna karşılık talebinse yükselmesi nedeniyle enflasyon ortaya çıkmıştır. “Milli Koruma kanunu” ile büyük toprak sahiplerine muafiyet yapılmalarına rağmen üretim artışı yine sağlanamamıştır.
2)Emisyon Hacminin Artması: Merkez Bankası hükümet harcamalarını karşılamak için emisyonu arttırmıştır 38’de emisyon 100 iken 45’te 480’e çıkmıştır. Emisyonun artması da F.G.S.’i yükseltmiştir.
3) Askeri Harcamalar: Bu dönemde üretime yönelik yatırımlar durmuştur. Savunma harcamaları emisyon yoluyla karşılanmak istemiştir.Bu da enflasyonu yükseltmiştir. Varlık vergisi ve Milli koruma kanunu dönemin meşhur vergilerdir
4) Dış Ticaret: Milli koruma kanunu nedeniyle doğan kısıtlamalardan ötürü ithalat azalmıştır.İhraç malına olan talep ise bu dönemde artmıştır.

Savaş Yıllarındaki Ekonomik Gelişmeler III
DIŞ TİCARETTEKİ GELİŞMELER
----Dış ticaret politikasının başlıca amacı Dış Ticaret açığından kaçınmaktır.Dış ticaret genellikle ikili anlaşmalarla yapılmıştır.Dış ticaret fazlası vermek amaçlanmıştır. Başarılsa da ihracat istenilen seviyede olmamıştır.
---- 1930’lu yıllardaki dış ticaret açığını savaş döneminde önlemek için ikili “kliring” anlaşmaları yapılmıştır. Milli koruma kanunuyla da ithalatı kısıtlaması başarılmıştır. Savaş zamanında D.T. Fazlası verilmiştir.
---- Bu dönemde uygulanan kambiyo politikası Dış ticaret fazlası ve ihracat artışı politikalarıyla bağdaşmamaktadır. Kambiyo politikası nedeniyle Türk lirası yabancı paralar karşısında aşırı değerli olmuştur.
---- 2. Dünya savaşı zamanında ithalatın hem hacmi hem de değeri hızlı bir şekilde düşmüş takip edilen yıllardaysa yeniden yükselişe geçmiştir

SAVAŞ DÖNEMİNİN SONUÇLARI
----Savaş dönemindeki Dış ticaret fazlalarıyla toplam 347 milyon dolar D.T.F. verilmiştir.
----Savaş şartların kara borsacılık ve vurgun nedeniyle yeni bir zengin kitle oluşmuştur. Bu kapitalizmin gelişmesi için gerekli sermaye birikimini oluşturmuştur.
---- Savaş döneminde istenilen sanayileşme amacına ise ulaşılamamıştır.