Літаратура Сярэднявечча

Развіццё культуры ў гэты час праходзіла ў цеснай сувязі з працэсам фарміравання дзяржаўнасці на Беларусі. Магутны штуршок для з'яўлення культуры новага тыпу і культурнага ўздыму на беларускіх зямлях дало прыняцце хрысціянства.
Ускладненне грамадскай і гаспадарчай дзейнасці разам з прыняццем хрысціянства абумовілі развіццё з канца Х ст. пісьменства. Матэрыялам для пісьма служыў пергамент, пакрытыя воскам дошчачкі і бяроста, на якіх стылямі (пісаламі) надрапвалі надпісы.
Надпісы рабілі таксама на камянях, цэгле, металічных пячатках, званах, прасліцах, касцяных вырабах і інш.

Самым старажытным помнікам пісьменства на Беларусі і першым датаваным надпісам на ўсёй тэрыторыі Усходняй Еўропы з'яўляецца надпіс на пячатцы полацкага князя Ізяслава (канец Х ст.).

Пісьменства на Беларусі прадстаўлена таксама надпісамі на так званых Барысавых камянях; берасцянымі граматамі, знойдзенымі ў Віцебску і Мсціславе; на крыжы Ефрасінні Полацкай, на цаглінах полацкага Сафійскага сабора (адзначаны імёны яго будаўнікоў) і г.д.

Барысавы камні
Барысавы камяні — манументальныя помнікі эпіграфікі ХІІ ст. ў Беларусі: 7 вялікіх валуноў з высечанамі на іх 6-канцовымі крыжамі і надпісамі «Господи помози…».
Назву атрымалі ад імя князя полацкага Рагвалода Усяславіча — у хрышчэнні Барыса.

Рагвалодаў камень
Фотаздымак 1896 года. Рагвалодаў камень змешчаны ў існаваўшай у той час царкве святых Барыса і Глеба.
РАГВАЛОДАЎ КАМЕНЬ
Прымыкае да вышэйзгаданых камянёў і знаходзіўся каля в. Дзятлаўка Аршанскага раёна.
Камень меў выяву шасціканцовага крыжа на двухступеньчатай Галгофе і кругавы надпіс, які можна прачытаць як:

Рагвалодаў камень не захаваўся да нашага часу. Было прынята рашэнне аднавіць страчаную гісторыка-культурную каштоўнасць .
І 6 верасня 1998 года падчас святкавання Дня беларускага пісьменства каля Музея гісторыі і культуры г.Оршы адбылося ўрачыстае адкрыццё копіі Рагвалодава камня.

Тураўскае Евангелле

У ХІ-ХІІ стст. на тэрыторыі сучаснай Беларусі пачалося перапісванне кніг. Гэтым займаліся ў майстэрнях - скрыпторыях, якія ствараліся пры манастырах. Самая старажытная рукапісная кніга – Тураўскае Евангелле (ХІ ст.).

Тураўскае Евангелле («Тураўскія лісткі») — рукапіснае Евангелле, створанае ў XI стагоддзі, тэкст напісаны кірыліцай. Захоўваецца ў бібліятэцы Акадэміі навук Літвы. Тураўскае Евангелле з'яўляецца адным з найстаражытнейшых помнікаў славянскай пісьменнасці.

Ад рукапісу захавалася толькі 10 лістоў. Яны былі знойдзены ў Тураве ў 1865 годзе ў скрыні з-пад вугля.

Рукапіс напісаны ўставам на пергаменце каштанавымі чарніламі. Выкарыстаны лісты памерам каля 22,2 см у даўжыню і 17,8 см у шырыню, разлінееныя на
17-18 радкоў.
На двух аркушах
захаваліся два
ўкладныя запісы
пачатку XVI ст.
(1508 і 1513 гадоў) на
землі тураўскай
Праабражэнскай царквы,
дараваныя ёй князем Канстанцінам Астрожскім. Азначаныя ўклады былі пацверджаны ў 1731 і ў 1790 гадах, пра што на палях таксама былі зроблены запісы.