Билял Мамбетнинъ терджимейиалы ве бала эсерлери

Иджады гизли фельсефе иле суварылгъан, назик дуйгъулы шаир – Билял Мамбет

Меним акъранларымнынъ балалыкъ девири къувгъунлыкъта –
гъам-къасевет, Ветан асретлиги, ёкъсуллыкъ,
акъсыз акъаретленювлер-ашаланувлар вазиетинде кечти…
Билял Мамбет

Шаир, публицист, журналист Билял Мамбет (Билял Бекир огълу Мамбет) Къырымнынъ Сувдагъ районы, Къоз коюнде догъду, 1935 сенеси, февраль 2-де.
О Самаркъанд веляети, Къарадарья районы, Каттаминг колхозында (Озьбекстан) ерлешкен орта мектепте, сонъра Самаркъанд Кооператив институтында тасиль алды.

Билял Мамбет озюнинъ бутюн омюрини эдебияткъа – иджадкъа багъышлады. Билял Мамбет «Ленин байрагъы» газетасында, къыскъа бир муддет девамында къырым миллий оюн ве йыр «Хайтарма» ансамбилинде (Ташкент), «Къырым» («Достлукъ») газетасында (Акъмесджид) фаалиет косьтерди.

Билял Мамбет яраткъан назм эсерлер, шаирнинъ «Япракъ устюнде тамчылар», «Анамнынъ тюркюси», «Ягъмур», «Тылсымлы сандыкъ», «Меним истегим», «Дагъ лялеси», «Тёпемизде кунеш», «Али ве аюв», «Папий голю», «Къоз эфсанеси»… киби серлева астындаки назмиет джыйынтыкъларындан ер алды.

Билял Мамбетнинъ шиирлерине тюрлю композиторлар тарафындан дюльбер йырлар яратылды ве олар Къырым бульбули Сабрие Эреджепованынъ эм де дигер белли санъаткярларнынъ, бу джумледен Озьбекстан санъатынынъ бульбули Мухаббат Шамаеванынъ репертуарларындан ер алдылар. Затен шаирнинъ озю де, ялыбойлуларгъа хас татлы сесле, пек чокъ къырым халкъ классика тюркюлерини биле ве йырлай эди. О, Къураны Керимден сурелерни, я да Юнус Эмре назмиетинден Иляилерни гъайде иле иджра эткенде, динълейиджи кендини насылдыр муджизе алгъышында ис эте эди

1988 сенеси, Москвадаки Бутюниттифакъ Грампластинка фирмасы тарафындан, Билял Мамбет иджрасында къадимий къырым халкъ классика тюркюлери язылып алынды. Сонъундан олардан базылары «Из музыкального наследия крымских татар» («Къырымларнынъ музыка мирасындан») серлева астында чокъбинъли тираж иле чыкъкъан грампластинкадан ер алды. Мезкюр тарихий грампластинкагъа Билял Мамбет иджрасындаки «Керем ве Аслыхан», «Ашыкъ Гъариб», «Кёрогълу» дестанларындан нумюнелер, эм де шаир тарафындан гъайде иле иджра этильген «Къураны Керим»ден Сурелер кирсетильди.

Билял Мамбет дюльберликни севген назик дуйгъулы бир иманлы шахс эди.
Бу аджайип шаир – буюк къальбли инсан акъкъында, онынъ акъикъатта тылсымлы сандыкъны анъдыргъан иджады илериде тедкъикъатчылар тарафындан мытлакъкъа огренилир, талиль этилир.

Билял Мамбет 2009 сенеси, апрель 27-де Акъмесджид шеэринде (Къырым) вефат этти. Алланынъ Рахметинде олсун.

Билял Мамбетнинъ 4 яшындан 5 яшына къадар шиирлери

Согъан
Еди къатлы тону бар,
Ешиль ола сабагъы.
Яраша онен азбар,
Эм де койнинъ топрагъы.
Яшландыра козюнъни
Сувламасанъ пычакъны.
Онсуз ич де аш олмаз,
Якъманъ нафле оджакъны.
Хыяр
Уп-узун онынъ бою,
Лезетли ешиль сою.
О кельмесе софрагъа
Кечмез яшларнынъ тою.

Къавун
Ашагъанда тиль яра
Татлылыгъы, шырасы.
Мырзачёльде етише
Сарысы эм къарасы.
Узун, томалакъ сою –
Язда базарлар тола.
Къарпызгъа коре онынъ
Сапы къыскъаджа ола.
Къарпыз
Джамгьа бенъзеп ялтырай,
Ёлакълы къабугьы бар.
Кессенъ къырмызы чырай,
Шырасы ерге тамлар.
Орькенде чокъ тёль берди‚
Санки агьа-къардашлар.
Чубар къарпыз ким корьди?..
Айтынъ, яш аркъадашлар.
Ким де бильмек истесе,
Бизим колхозгъа кельсин.
Сырлысын, бенеклисин,
Бизим бостанда корьсин.

Къокъла
Бабам манъа тюкяндан
Бир къызчыкъ алып кельди.
Анам киби меним де
Къызчыгъым олды энди.
Къашы къара, мавы козь,
Янакълары ал ренкли,
Сачлары да сап-сары,
Антери де гульгулли.
Къызчыгъымны кадямдай
Анам ич къундакъламаз.
Озю исе пек юваш,
Куле, ич де агъламай.
Чебер къыз
Эминечик пек чебер,
Эр иш келе къолундан.
Эв сипире, пол юва,
Бошагъан сонъ оюндан.
Пенджере, долапларны
Сюртип чыкъа тер-темиз.
Анасына къомшулар
Дейлер: «Чебер эркенъиз!»

Али ве кирпи
Али кирпини севе:
Ем бере, юва япа.
Пиченлернинъ ичине
Гизленсе,излеп тапа.
Дерсинден де беш ала,
Кедер ютмей кирписи.
Шу кирпинен багълай
Оюн ве тюркюсини.
Кирпи исе алышкъан,
Досту – эдепли бала.
Башын ич де сакъламай,
Али ойнай, ял ала.