Кандида, аспергилла, пенициллиум, зигомицета, пневмоциста. Түсініктемелері. Эпидемиология негіздері.Микробиологиялық диагноз кою

Жоспар
I.Кіріспе
ІI.Негізгі бөлім
1.Кандида,Аспергилла, пенициллиум.
2.Зигомицета, фузария, пневмоциста.
3.Диагностикасы мен клиникасы
4.Емі мен алдын алу
ІІI.Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

КАНДИДОЗ, кандидамикоз (лат. сandіda – ашытқы, грек. mykes – саңырауқұлақ) – ашытқы тәрізді саңырауқұлақтармен қоздырылатын терінің, шырышты қабаттың, ішкі органдардың жұқпалы ауруы. Жер шарында кең тараған, әсіресе, тропиктік және субтропиктік аймақтарда жиі кездеседі. Аурудың қоздырғыштары теріні зақымдап, органдардың ішкі шырышты қабаттарында (ауыздың, өңештің, ішектің, әйелдің жыныс мүшелерінің, т.б.) өніп көбейеді.
Кондидоздың дамуына иммунитеттің төмендеуі, эндокринопатия, гиповитаминоз, организмде зат алмасудың бұзылуы (мыс., диабет ауруы), гигиена ережелерін сақтамау (маникюр жасатқанда, т.б.), дисбактериозға алып келетін кейбір дәрілерді (антибиотиктерді, кортикостероидтарды) шамадан тыс, орынсыз пайдалану т.б. әсер етеді.
Ашытқы саңырауқұлақтарын тасымалдаушылар мен Кондидозбен ауыратын науқас адамдар инфекция көзі болып есептеледі. Кондидоз негізінен, тікелей жанасу арқылы жұғады. Ластанған жеміс-жидек, көкөніс арқылы да жұғуы мүмкін. Кондидоздың созылмалы гранулематозды, висцералды және аллергиялық түрлері ажыратылады.

Кондидозбенбен, әсіресе, жас балалар мен қарт адамдар жиі ауырады. Жас балаларда, әдетте, организмде иммундық тапшылық кезінде – созылмалы гранулематозды кондидоз дамиды. Ішкі органдардың шырышты қабаттарында пайда болған кондидоз өте ауыр өтеді. Бұл бірте-бірте ауыздың шырышты қабатының уылуына – кондидозды стоматитке әкеледі. Ерінге, тілге, таңдайға, қызыл иекке ақ бөртпелер шығып, көлемі ұлғаяды. Айналасы қабыршақтанып, ыстық, суық тамақ ішкенде қатты ауырып, адам тамақтың дәмін сезбейді.
Әйелдердің жыныс мүшелерінің шырышты қабаты кондидозында (вульвовагинит, баланопостит) жыныс мүшесінен ірің бөлініп, денеде қышыма пайда болады. Сондай-ақ, қол саусақтарының арасы, тырнақ көбесі, тырнақ, сүт безі асты, шап, т.б. Кондидозға шалдығады. Кондидоз ауруының диагнозын клиникалық белгілеріне қарап анықтайды. Ол үшін лабораториялық зерттеулер (серологиялық реакциялар және кандидааллерген мен терілік аллергиялық сынамалар) жасалады
Кандидозды емдеу үшін, тек дәрігердің рұқсатымен, қабынуға қарсы және залалсыздандыратын дәрі-дәрмек, сондай-ақ, ашытқы саңырауқұлақтарын жоятын антибиотиктер, витаминдер ішу керек.

Диагностика
Кеңінен таралған пікірге қарамастан, басты диагностикалық әдісі кандидозаның әлі күнге дейін, зақымданған учаскелерін шырышты қабатын микроскоппен бакылау болып табылады. Зертханалық диагностика аурулары мыналарды қамтиды:
микроскопты жағындының шығындылары
Себу диагностика
иммундық-ферментті талдау (ИФТ) полимеразды тізбектеу реакциясы (ПТР)

Емдеу
Кандидозды емдеу кезінде өте маңызды препараттарды дұрыс тандау. Оның түріне байланысты (Сandida шамамен 80 түрі, оның ішінде 10-нан астам ауру тудыруы мүмкін).. Сондықтан үй жағдайында емдеу кандидоза болмайды, ал халық құралдарын ғана тиімді үйлестіріп, сауатты дәрі-дәрмектік терапиясы арқылы жүзеге асырылады.
Асқынулар
Кандидозаны уақытылы емдеу кезінде кандидоз ерекше зиян келтірмейді . Бірақ кандидоздың симптомдары көптеген жағымсыз әсерлерге жеткізу мүмкін . Ұзақ уақыт жалғасса, ол басқа да органдардың зақымдануына, жиі зәр шығару каналының, қуық және бүйрек жұмыстарының бұзылуына әкеп соқтырады. Аса ауыр жағдайларда прогрессивті ауру репродуктивті органдар бұзылысына әкеледі, бедеулік, ерлер мен әйелдер. Бірақ ең көп қауіпті кандидоз жүкті әйелдер үшін және ерлер үшін өте жоғары тәуекел ұрықты жоғалтып алуға.

Аспергиллез - Aspergillus тегінің саңырауқұлақтары қоздыратын тыныс мүшелерінің жұқпалы ауруларының тобы.
Аспергилл –– аскомициттер класына жататын жоғары сатыдағы зең саңырауқұлақтардың жеке туысы. Олардың споралары конидиялардың ұшында орналасады; кейбір өкілдері құстар мен кеміргіштерде ауру туғызады.
Ең жиі кездесетін түрі - бронхпульмоналды аспергиллез, аспергиллома және өкпенің инвазиялық аспергиллезы.
Көбіне қоздырғыш - Aspergillus fumigatus.
Көбіне ауруға шалдыққыш адамдар - иммунитеті төмен адамдар.

Аспергилла Жіктеу
Таралу жолдарына байланыты грибоктық инфекция ажыратады: эндогенді (аутоинфекцию)
экзогенді (ауа-тамшы және алиментарлы беру жолымен)
трансплацентарлы аспергиллез
Оқшаулау бойынша патологиялық процестің төмендегідей нысандары :
бронх демікпесі (соның ішінде өкпе аспергиллез)
Тері, спартакиада, сүйек, септикалық т. б. бастапқы жеңіліс респираторлық асқазан және өкпе шамамен 90% барлық жағдайларды аспергиллеза жұқтырады; мұрынның қосалқы қуыстарының – 5%.
Басқа органдарының зақымдануын кемінде 5% науқастарда аспергиллеза дамып, шамамен 30% жағдайда, көбінесе, әлсіз адамдардың күрделі ауру туғызады.

Аспергилланың Диагностикасы.
Түріне қарай пациенттер консультацияға жіберіледі.Маманға : пульмонолог, отоларинголог, офтальмолог, микологу.
Диагностика барысында аспергиллезада көп көңіл бөлінеді: анамнез, созылмалы өкпе патологиясы және иммундық тапшылық.Негізін диагностикасы аспергилланың кешенді зертханалық зерттеулер, материал үшін негіз болуы мүмкін: қақырық, шайынды суды бронхтардың, тегіс тері және тырнақ, жарғағынан бірі-мұрын және сыртқы есту жолының, көздің қасаң қабығының бетінің іздері, нәжіс т.б
Аспергиллезаның табылуы мүмкін:
Себінді микроскопиялық зерттеулер,
ПЦР
серологиялық реакциялар (ИФТ, КБР, РИА).

Емдеу
Аспергилланың ауырлығына байланысты науқастың жағдайын және нысанды аспергилланың емдеу жүзеге асырылуы мүмкін амбулаториялық жағдайда немесе стационарда.
Антифунгалды терапия препараттарымен: амфотерицин В, вориконазол, итраконазол, флуцитозин, каспофунгин.
Қабынуға қарсы стероидты емес препараттар тағайындалуы мүмкін, көктамыр ішіне, ингаляция түрінде. Кезінде аспергиллезе тері, тырнақ және шырышты жүргізіледі жергілікті ошақтарын антибактериалды құралдарымен өңдеу, антисептиктермен,ферменттермен залалсыздандыру.
Зеңге қарсы терапия жалғасуда 4-тен 8 апта, кейде 3 айға дейін және одан ұзақ созылуы мүмкін.

Зигомицеттер (Zygomycetes) саңырауқұлақтардың бір класы. 4 қатары (Mucorales, Endogonales, Entomophthorales, Zoopagales), 500-ден артық түрлері белгілі. Табиғатта кең тараған. Топырақта, көңде, сондай-ақ өсімдіктердің құрамында, буынаяқтылардың, омыртқалы жануарлар мен адамдардың денесінде паразитті тіршілік етіп, қоректік заттардың құрамында ақ ұнтақ түрінде кездеседі.
Зигомицеттердің талломы өте жақсы дамыған көп ядролы жіпшумақтардан (мицелийлер) құралады. Клетка құрамында хитин және хитозин, кейде глюкан заттары болады. Зигоспора түзіп, зигогамия жолымен жынысты көбейеді, аты осыған байланысты қойылған.
Зигогамия жолымен жынысты көбею кезінде әр түрлі жынысты екі жіпше түйісіп, перделермен бөлініп, екі жыныстық мүше гаметангийлер түзіледі. Гаметангийлерде жыныстық жасушалар түзілмейді. Екі гаметангийдің түйіскен жерінде қабықтары еріп, зигота түзіледі. Зигота 2-3 қабаттан тұратын қабықпен қапталып, ұзақ бұйығу кезеңінен өтеді.

Одан әрі ядро редукциялы бөлініп зиготадан өскен жіпшеге өтеді де, ұшында түзілген спорангийде әрқайсысы спораға айналады. Споралар әр түрлі жынысты болады. Олардан әр түрлі жынысты саңырауқұлақ жіпшелері өсіп жетіледі. Зигомицеттер табиғатта эндогендік жолмен түзілетін жыныссыз споралар немесе конидиилер арқылы да көбейеді. Саңырауқұлақ жіпшелерінің (мицелии) ұзындығы бірнеше мм-ден бірнеше см-ге дейін жетуі мүмкін. Зигомицеттер класы мукорлар (Mucorales) және энтомофторалылар (Entomophthorales) қатарларына жіктеледі.
Мукор саңырауқұлақтары топырақта, өсімдік қалдықтарында жиі кездесіп, соңғыларын органик. заттарға дейін ыдыратуда белсенді рөл атқарады. Олар ылғалдылығы жоғары дәнді де жайлап, оның сапасы мен тұқымының өнгіштігін төмендетеді. Мукорлардың кейбір түрлері адамның өкпе ауруын қоздырады.
Энтомофторалы саңырауқұлақтардың жасуша қабығы хитинделген, жетіле келе перделерге бөлінетін, тармақталған мицелийлердентұрады. Бұл қатардың арасында насекомдар микоздарын қоздыратын Entomophthora туысының өкілдері белгілі. Оларды ауыл шаруашылық дақылдарының зиянкестерімен күресудің биол. тәсілі ретінде пайдалануға болады.
Қазақстанда Зигомицеттер көп кездеседі, көпшілігі тағамға зең түсіреді; қара Зең саңырауқұлақтары. Зигомицеттердің кейбір түрлерін микробиологиялық және тамақ өнеркәсіптерінде, біраз түрлері зиянды жәндіктермен биологиялық күресте қолданылады

Пеницилл, пенициллиум (Penicillium) – зең саңырауқұлақтарының үлкен бір тобы. Пенициллдің 250-ге жуық түрі бар, топырақ арасында көп таралған (1г топырақта 10 000 Пеницилл), органикалық қалдықтарды ыдыратады. Пенициллдер антибиоктер алуда, сыр дайындауда пайдаланылады. Мұнымен қатар жеміс, ет сүт т. б. тағамдарды, орылған астық дақылдарын, шөпті, мал жемін бұзып үлкен зиян да келтіреді. Пенициллдің көптеген түрі – адамның, малдың тері аурулары, тыныс алу органдары, ішкі органдары аурулары қоздырғышы

Пенициллиоза Патогенезі және белгілері пеницилды тудырады.Пенициллиоз емделушілерде иммунитеті төмен болады. Патогенезі және клиникалық көріністері аспергиллезге ұқсас болып келеді. Негізгі жасушалық иммунитет дамып, mameffci (ықтимал резервуар - бамбуктан турмалинмен егеуқұйрықтар) тудырады.Ауру гнетоплазмозға ұқсас. Ол 25 °С қалыптастырылады,мицелий қызыл пигментті, ал 37 °С және жұқтырған мата – ашытқысына ұқсас.
Эпидемиология пенициллиоз
Пеницилл кеңінен таралған: топырақта, ауада, қоймалардағы көкөністер мен жемістерге арналған, шіритін өсімдіктерде. Ол аэрогенді жолмен жұғады:дем алған кезде шаң-тозаң арқылы .

Микробиологиялық диагностика пенициллиум
Препараттарға:тері, тырнақ, мөлдір қабақ, жарғағынан-мұрын, сыртқы есту жолының, қақырық, ірің, нәжіс алынады. Гематоксилин мен және эозинмен боялған. Романовскому-Гимзе ,Райт бойынша анықтайды.Түрі бар сопақ жасушалар.

Инфузориялар — бұл типке көп ұсақ кірпікшелері бар қарапайым жәндіктер жатады, 7000-нан астам түрі белгілі. Бұлардың ерекшелігі - денесінде екі түрлі ядросының болуы - үлкен вегетативті ядро макронуклеус және кішкене генеративті - микронуклеус.
Дене пішіні түрліше болып келеді. Өлшемі 30-40мкм-ден 1000-2000мкм дейін. Қозғалу органоидтары болып кірпікшелері саналады. Кейбіреулерінің қорғаныстық қорғаныстық қызмет атқаратын- трихоцисталары болады. Оларда қарапайым ауыз қуысы- цитофаринкс кездеседі. Қорытылмаған ас қалдығы ерекше тесікше- қылаулатқыш арқылы сыртқа шығарылады.
Инфузориялар типі екі класқа бөлінеді. Кірпікшелі инфузориялар - Ciliata және сорғыш инфузориялар - Suctoria. Кірпікшелі инфузориялардың кірпікшелері тіршілік циклының барлық кезендерінде болады, ал сорғыш инфузориялардың даму циклының алғашқы кезеңінде ғана кірпікшелері болады да, содан кейін жойылады.
Инфузориялардың көбеюі жыныссыз және жыныстық жолдармен жүреді. Жынысық процесс конъюгация күйінде болады. Ол үшін 2 дара бір- бірімен жанасып аталық және ядроларымен алмасады. Содан кейін аталық және аналық ядролар өзара қосылады, ал инфузория даралары бір- бірінен ажырасады.

Инфузориялар типiнiң өкiлдерiнiң құрылысы күрделi және көбею процесi де күрделi.
Инфузориялар класының кең таралған түрлерiнiң бiрi – инфузория – туфелька. Оның протоплазмасында спецификалық функцияларды орындайтын күрделi органеллалар орналасқан.
Инфузория – туфелька ағынсыз су қоймаларында кездеседi. Оның пiшiнi созылыңқы. Клетка жұқа пелликула қабатымен қапталынған. Пелликуланың астында эктоплазманың түссiз қабаты орналасқан эктоплазмада кiрпiкшелер шығатын кинетосомалар орналасқан. Эктоплазма мен эндоплазманың шекарасында М-фибриллалар немесе мионемалар деп аталатын микрофиламенттер орналасқан. Олардың жиырылуының нәтижесiнде инфузория-туфельканың пiшiнi өзгередi. Оның вентральды жағында дененiң алдыңғы бөлiмiнде перистом орналасқан. Ол тарылып жұтқыншаққа айналады, жұтқыншақ клеткалық ауызбен немесе цистостоммен аяқталады. Эндоплазмада ас қорыту вакуольдерi түзiледi. Қорытылмаған заттар экзоцитоз процесiнiң нәтижесiнде қылаулатқыш арқылы шығарылады.
Эндоплазмада екi жиырылғыш вакуольдер орналасады. Олар дорсальды жағында дененiң алдыңғы және артқы бөлiмдерiнде орналасады. Әр жиырылғыш вакуольдiң айналасында цитоплазмадан су келiп тұратын бiрнеше радиальды каналдар бар. Радиальды каналдар орталық каналға жiбередi, ал орталық вакуоль сыртқа шығарады. Артқы жиырылғыш вакуоль жиi жұмыс жасайды, себебi жұтқыншақ аймағында интенсивтi эндоосмостың әсерiнен клеткаға көп су кiредi.

Пневмоциста – Pneumocystus carinii – пневмоцистоз ауруын қоздырғышы, шартты – патогенді паразит. Пішіні сопақ, мөлшері – 2-3 мкм. Бөліну жолымен көбейеді, циста құрады. Дамуы өкпенің альвеолярлық тінінде өтеді. Өкпенің пневмоцисталық қабынуының дамуы немесе пайда болған иммунитет тапшылығына негізделген. Бастаушы рөлді жасушалық иммунитет механизмдерінің бұзылуы атқарады. Қорғаныстың жасушалық элементтерінің, ең бірінші альвеолярлық макрофагтардың болмауынан пневмоцисталар альвеолдардың қуыстарына өтіп, оларды біртіндеп толтырады. Микроорганизмдер және басқа органикалық заттары бар альвеолярлық сұйық (экссудат) шығады. Біртіндеп альвеолярлы эпителияның газ алмастыру функциясы бұзылады, соның салдарынан тыныс алудың жіті жетіспеушілігі дамиды.
Клиникалық көріністері субфебрильдік температурамен, өкпенің созылмалы қабынуы белгілерімен сипатталады. Балаларда ауру біртіндеп дамиды. Демігу, цианоз, көкжөтелге ұқсас жөтел, пневмоцисталары бар қақырық шығу орын алады.ЖИТС мен ауыратындарда өкпенің пневмоцисталық қабынуы тез дамып, өкпенің кең көлемді абсцесіне әкеледі. Жиі жағдайда бактериалдық және микоздық инфекциялар қосылады