Клебсиеллалардың және протейлердің биологиялық ерекшеліктері

ЖОСПАР
Клебсиеллалар туралы түсінік
Түрлері. Морфологиясы. Дақылды өсіру. Ферменттік белсенділігі. Антигендік құрылымы Экологиясы мен эпидемиологиясы. Патогенез және клиникасы. Диагностикасы
Сақтандыруы және емдеуі.
Пайдаланылған әдебиеттер

КЛЕБСИЕЛЛА (ЛАТ. KLEBSIELLA)
Бактерияның аталуы 1875 жылы алғаш рет ашқан Heміс бактериологы Э.Клебс атымен
байланысты. Klebsiella туыстастығына бірнеше түрлер кіреді. Klebsiella pneumoniae, K.oxytoca, K.mobilis, K.planticola, K.terrigena, бip­бipiнeн биохимиялық қасиеттері бойынша ажыратылады. Адамға патогенді Tүpi Klebsiella pneumoniae, үш түрастына бөледі. Klebsiella pneumoniae subsp. pneumoniae, Klebsiella pneumoniae subsp. ozaenae, Klebsiella pneumoniae subsp. rhinoscleromatis, Соңғы жылдары жаңа клебсиелла түрлері анықталған (K.oxytocа mobilis, K.planticola, K.terrigena), олардың адам патологиясындағы рөлі анықталуда. Клебсиеллалар адамның және жануардың тepiciндe, кілегей қабығында барлық уақытта кездеседі. Klebsiella pneumoniae ­ауруханаішілік инфекциялардың маңызды қоздырғышы.

КЛЕБСИЕЛЛА ТҰҚЫМДАСТЫҒЫ:
klebsiella pneumoniae (клебсиелла пневмонии)
klebsiella ozaenae (клебсиелла озена)
klebsiella rhinoscleromatis (клебсиелла риносклеромы)
klebsiella ornithinolytica
klebsiella oxytoca (клебсиелла окситока)
klebsiella planticola
klebsiella terrigena

МОРФОЛОГИЯСЫ.
Клебсиеллалар ­ грам тepic, uienepi жұмырланган,
қысқа таяқшалар, мөлшері өте құбылмалы. Ерекше морфологиялық белгісі­ капсула. Талшықтары, спорасы жоқ, кейбір штамдарда кірпікшелері бар. Көбінесе калың полисахариде капсуласын көруге болады. Жағындыда бip­бipeyдeн, жұптасып немесе қысқа тізбектеліп орналасады.

ДАҚЫЛДЫ ӨCIPY.
Клебсиеллалар қарапайым қоректік
орталарда жақсы өceдi, факультативе анаэробтар,
хемоорганотрофтар. Оптимальді өсу температурасы 35­ 37°С, рН 7.2­7.4. Симмонс қоректік ортасында өседі, яғни цитрат
натрийді көмipcyтeгi көзi ретінде қолданады. Тығыз қоректік ортада күмбез тәрізді,бұлынғыр, кілейгелі колониялар түзеді
Ет-пептонды сорпада клебсиеллалар органы толығымен
лайландырады, кейбір кезде бетінде кілейгейлі қабықша
пайда болады; жартылай сұйық ортаның бетінде жақсы
көбейеді.

БИОХИМИЯЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІГІ.
Клебсиеллалар көмірсуларды ыдыратады,
нитратты нитритке айналдырады. Желатинді
ыдыратпайды, индол, күкірт сутегін түзбейді.
Уреазалыық белсенділігі бар, сүтті ipiтпейді.

АНТИГЕНДІК КҰРЫЛЫМЫ.
Клебсиеллаларды О­ және К­ антигендері бар.
О антигендері бойынша 11 серологиялық топтары
шықталған,
К­ антигендері бойынша 82.
Клебсиеллалардың серологиялық варианттарын
анықтауы К­антигендерін ажыратуымен шектеледі. Kейбip
клебсиеллалардың К­антигендері эшерихиялардың және салмонеллалардың
К­ антигендеріне туыстас болып келеді

ПАТОГЕНДІ ФАКТОРЛАРЫ.
Клебсиеллалардың нeгiзгi патогенді факторлары К­ антиген
(фагоцитозды тежейді) және эндотоксин. Сонымен қатар, термолабилді және термостабилді энтеротоксин үзеді, әсер ету механизмі мен ақуыздар құрылысы бойынша энтеротоксигенді iшек таяқшасының токсиніне ұқсас келеді. Клебсиеллалардың адгезивтік қасиеті жоғары (маннозаресзистентті фимбриялар). Вируленттік ферменттертүзеді: ДНҚаза, нейраминидаза, фосфатаза.

ЭКОЛОГИЯСЫ МЕН ЭПИДЕМИОЛОГИЯСЫ.
Ішек, жоғары тынық жолдары, қынаптың факултативті микрофлорасының құрамына кіреді. Капсуласына байланысты қоршаған орта факторларына тұрақты және топырақта, суда, бөлмелерде көп уақыт сакталуы мүмкін. Клебсиеллалық инфекция ­ көбінесе ауруханаішілік ауру. Инфекция көзi – науқас адам мен бактерия тасымалдаушы.

Экзогенді және эндогенді жұктырулар кездеседі. Жұғу жолдары ­ тағам, ауа­тамшы және тұрмыстық қарым­қатынас арқылы. Негізгі жұқтыру факторлары ­ тағамдар (әcipece, ет және сүт тағамдары), су, ауа. Соңғы жылдары өсуде қоздырғыштың патогендік қасиеттерінің күшеюіне және адам ағзасының резистенттілігінің төмендеуіне байланысты клебсиеллез саны көбейе бастады. Сонымен қатар, клебсиеллалар антибиотиктерге сезімталдығының төмен болуымен сипатталады. Клебсиеллалар түрлі дезинфектанттар әсеріне сезімтал, 65°С| қыздырғанда бip сағат ішінде өледі қоршаған ортаға төзімді
Кілейгейлі капсула қоздырғышты құрғаудан сақтайды, сондықтан клебсиеллалар топырақта, аурухана бөлмелерінің шаңында, жиһаздарда көптеген апта және айлап сақталады.

ПАТОГЕНЕЗ ЖӘНЕ КЛИНИКАСЫ.
Klebsiella pneumoniae көптеген жағдайда iшек инфекциясына ұқсас дамиды және жылдам басталады, лоқсу, құсу, iштің
ауырсынуы, диарея, қызба, жалпы әлсіздік байқалады, Ауру ұзактығы ­1­5 күн. Клебсиеллалар тыныс алу мүшелерін буындарды, ми қабаттарын, коньюнктиваны, несеп шығару мүшелерін зақымдайды, және сепсис пен ipiңдi аскынулар тудырады. Аурудың ауыр түpi генерализацияланған септико­пнемиялық үpдic дамуы өлімге .әкеледі. Klebsiella pneumoniae subsp. pneumoniae кептеген факторларға (дәрілерге) тұрақтылыққа ие, сондыктан қaзipгi уақытта ауруханаішілік инфекциялар қоздырғыштары ішінде алдыңғы қатарында тұрады, тыныс және зәр шығару жолдарын зақымдайды.

Klebsiella pneumoniae subsp. ozaenae мұрынның және мұрын қуыстарының кілейгел қабықтарын зақымдайды, олардың атрофиясы дамиды, кабыну ypдici барысында жағымсыз иіс беретін сұйықтық бөлінулерімен сипатталады.

Klebsiella pneumoniae subsp. ozaenae мұрынның және мұрын қуыстарының кілейгел қабықтарын зақымдайды, олардың атрофиясы дамиды, кабыну ypдici барысында жағымсыз иіс беретін сұйықтық бөлінулерімен сипатталады.

Klebsiella pneumoniae subsp. rhinoscleromatis мурынның кілегей қабатын зақымдауымен бipre, көмей, бронх, жұтқыншақты да закымдайды, сонымен бipгe зақымдалған тіндерде арнайы гранулемалар түзіледі, олар склерозданып шеміршек тәpiздi инфильтратқа айналады. Ауру созылмалы турде өтеді.

K.oxytoca урологиялық клиникада ауруханаішілік инфекциялар тудырады.

МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ ДИАГНОСТИКАСЫ.
Heгiзгi диагностикалық әдіc ­ бактериологиялық. Тексеруге әртүрлі материалдар алынады: ipiң, қан, экссудат, жұлын сұйықтығы, нәжіс, зәр, жиһаздардан алынған жұгын т.б.
Алынған материалды дифференциалды­диагностикалық К­2 қоректік ортаға (құрамында мочевина, рафиноза, бромтимол көгі бар), себеді бip тәулік инкубациялайды. түcтi (сары, жасыл­көк сарғыш немесе көгілдір, үлкен, жылтыр) кілегейлi колониялар түзеді Бакте­риялардың қозғалысын және орнитиндекарбоксилазасын анықтайды.
Бұл қасиеттер клебсиеллаларға тән емес. Келесі идентификациясы серологиялық әдіс қолданумен жүргізіледі, К­сары суларымен агглю­тинация реакциясы қойылады, диагностикалық белгісі ­ антиденелер титрі төрт есе жоғарлауы байкалғанда оң нәтижелі деп есептеледі. Бөліп алынған таза дакылдың антибиотиктерге сезімталдығын анықтайды.

САҚТАНДЫРУЫ ЖӘНЕ ЕМДЕУІ.
Арнайы сақтандыруы жоқ. Жалпы алдын алу шаралары:
тағамдарды сақтаудың санитарлы­гигиеналық ережелерін қатал орындау, ауруханаларда асептика мен антисептика ережелерін қадағалау. Клебсиеллездің eмдеуі стационар жағдайында жүргізіледі. Ішек зақымдалғанда антибиотиктерді қолдануға болмайды, диарея кезінде тұзды ертінділер құю керек. Жайылған, әлсіз созылмалы түрінде антибиотиктер және аутовакцина тағайындалады. Иммунитетті жоғарылату үшін аутогемотерапия, пирогемотерапия т.б. шаралар қолданылады.