Витаминдер

Витаминдердің маңыздылығы.
Витаминдер деп химиялық табиғаты әр түрлі органикалық заттарды айтады. Витамин латынша vіtа — өмір, тіршілік; vitman — тіршілік амині деген мағынаны білдіреді. Олар тағамдық заттармен организмге түсіп, зат алмасуға, организмнің өсіп-өнуіне әсерін тигізеді. Организмнің қорғаныштық қабілетін арттыруда витаминдердің атқаратын міндеті өте зор. Егер тамақ-тану дұрыс жолға қойылмаса, яғни күнделікті пайдаланатын тағамдарымызда организмдерге қажетті витаминдер мөлшері жеткіліксіз болса, онда организм әлсіреп, ол әр түрлі ауруларға шалдығады, оның өсіп-өнуі мен жетілуі нашарлайды. Витаминдер, сол сияқты, жоғары дәрежелі өсімдіктер мен микро-организмдердің қалыпты өсуі мен дамуы үшін қажетті заттар.

Организмге тағамдар арқылы келіп түсетін белоктардың, майлардың, углеводтардың және минералдық тұздардың алмасуын жылдамдататын жәнс реттейтін де витаминдер. Соңғы кезде витаминдерді классификациялап үлкен 4 топқа бөледі:
1) алифатикалық витаминдер қатары (аскорбин қышқылы);
2) алицикдды витаминдер қатары;
3) ароматикалық витаминдер қатары;
4) Гетероциклды витаминдер қатары.

Витаминдер– химиялық реакцияларда катализатор және субстрат ретінде әсер ететін биомолекулалар.
Витамин – катализаторлар Ферменттер
(әрекет етуші факторлармен бірге)
Мысалы, қан ұюына қатысатын протеаза бөлшегі болып Витамин К саналады.
Витаминдер – коэнзимдер
Ферменттер арасына радикалдар мен химиялық топтарды өткізеді.
Мысалы, фолиев қышқылы оттегінің метил, формин және метилен сияқты түрлі топтарын жасушаға өткізеді.

Тарихы
Ежелгі Мысырлықтар өздерінің науқастарын ливермен (бүйрекпен) тамақтандыратын, өйткені ол А витаминінің жетіспеушілігінен болатын соқырлықты емдеуге көмектесетіні туралы білген.
1747 жылы шотландық Джеймс Линд цитрус тағамдарында коллагеннің, жаралардың қалпына келмейтін және ауруға алып келетін цинга ауруына қарсы компоненттер бар екенін анықтаған.

1753 жылы Линд өзінің «Трактат о Цинге», атты шығармасын шығарып, оның ішінде лимон мен оның қабығын қолдануға кеңес берген.
1897 жылы Кристиан Эиджкман күріштің тегістелмеген түрі тегістелген түріне қарағанда жақсы және бери-бери ауруына қарсы тұра алатындығы жөнінде анықтаған болатын.
1912 жылы Польша биохимигі Казимир Фанк суда еритін құрамында микроқоректендіруші комплекс ашып, атын «Витамин» деп атауға ұсыныс жасаған

Витоминологияның негізін қалаған Н.И.Лунин болып табылады. 1880 жылы ол витаминсіз организмнің тіршілік ете алмайтыны жөнінде дәлелдеген болатын

Суда еритін витаминдер
Суда еритін витаминдер дененің барлық суы бар ортасында болады, яғни қанда. Қолданылмаған суда еритін витаминдер организмде жиналмайды (В12 ден басқа), жай ғана шығарылып тасталынады
витамин В1 ( тиамин )
витамин В2 ( рибофлавин )
витамин В12 ( кобаламин )
витамин С ( аскорбин қышқылы)
витамин Н ( биотин )
Фолиев қышқылы
ниацин
Пантотен қышқылы

Майда еритін витаминдер
Белгілі бір тіндер мен мүшелерде жиналады. Оранизмнің сұйық ортасында транспорттық тасымалданулар үшін бұл витамин түрі қорғаныш қабықшасына мұқтаж
витамин А ( ретинол )
витамин D ( кальциферол )
витамин Е ( токоферол )
витамин К ( филлохинон )
Витамин F

В тобының витаминдері
Витамин В – бұл жеке қосылыс емес, керісінше құрамында азот бар бүтін заттардың жиынтығы. Олар В1 ден В20 витаминіне дейін.
Күнделікті тамақтануда В витаминінің артықшылығы қалмайды, өйткені артық көлем организмнен шығарылып отырады

Витамин В1(Тиамин)
В1 витаминінің тәуліктік нормасы 1,3-2,6 мг құрайды.
Қарт адамдар мен жүкті әйелдерде тиаминге деген қажеттілік артады.
Тиамин аздаған көлемде, ішек микрофлорасымен синтезделеді.

Витаминдердің биотехнологиясы
Өнеркәсіпте рибофлавин алуда саңырауқұлақтық ашытқылар культурасы пайдаланылады, бұл жағдайда рибофлавиннің 3,8 және 6,4 г/л синтезделеді. Бірақ бұл культуралардың күрделі жетіспеушілігі – олардың кез-келген температураға тәуелді болуында. Төмен температура мен жоғарғы температураға дейінгі аралықта, оның нәтижесінде олар рибофлавин синтезінің қасиетін жоғалтады.

Витаминді комплекстер
Қазіргі күні азық-түліктерден жеткілікті түрде витаминдерді макро және микроэлементтерінің комплексін алу 70% ға дейін қысқарған. Тәуліктік пайдалы заттардың нормасын қабылдау үшін, адам күніне 7 кг тағам жеуі керек,ол әрине мүмкін емес. Бұның жалғыз жолы – витаминді комплекс