Жасушалық селекция

Іn vitroда өсірілген клеткалардың арасынан нақтылы бір селективтік жағдайға сәйкес өзгеріске ұшырап, пайдалы қасиетке ие болған клеткаларды көбейтіп сұрыптап алуды жасушалық селекция деп атайды. Әрбір жасушадан өсімдік шыға алатын болғандықтан, жасушалық селекцияны қолданып өсімдіктердің жаңа формаларын тез алуға болады.

Іn vitro жағдайында селекцияны амин қышқылдарына, нуклеотидтерге, патотоксиндерге, антибиотиктерге, гербицидтерге, тұздар мен ауыр металдардың жоғары концентрациясына, төмен рН көрсеткіштеріне және т.б. факторларға төзімді клеткалық линияларды сұрыптап алу үшін жүргізеді және белгілі мутациялары бар клеткаларды арнайы селективтік ортада өсіреді.

Жасушалық селекцияның әдістері
Позитивті немесе тура селекция – бұл селективті ортада тірі қалатын төзімді жасушаларды сұрыптау. Осындай тәсілді кейбір метаболиттерді (мысалы, амин қышқылын) көп мөлшерде түзіп өндіре алатын клеткаларды алу үшін қолданады.

Негативті немесе кері селекция –бұл әдіс бойынша жабайы клеткалардың жедел бөлінуіне жағдай жасалады. Сонан соң қоректік ортаға тимидиннің аналогін қосады. Оның молекулалары тимидиннің орнына ДНҚ құрамына енеді. Соның салдарынан ДНҚ синтезі бүлінеді де, жабайы клеткалар қысқа мерзім ішінде жойылады. Ал мутант жасушалар тірі қалады. Оларды қолайлы қоректік ортаға көшіріп, көбейтіп өсіріп, тұрақты линияларды алады.

Тотальды селекцияны 1904 жылы Бидл мен Татум ұсынған. Олар Neurospora саңырауқұлақтарымен жұмыс жасап, 68 мың клондарды тексеріп, 380 ауксотрофты мутантты тапқан.
Ауксотрофты - белгілі бір ерекше қоректік затсыз өспейтін клеткаларды айтады. Бұл тәсілді жеңілдету үшін нейлон тор арқылы реплика әдісін қолданады.

Қорытынды
Әр түрлі селективтік жүйелерді қолдану арқылы шаруашылыққа бағалы әр алуан белгілер бойынша селекцияны жүргізуге болады. Атап айтқанда: ауруларға, гербицидтерге, түрлі стресс факторларына төзімді сорттарды шығаруға мүмкіндік туады. Клетка деңгейінде өткізілген селекция әдісімен сабақ, жапырақ және собық гельминтоспориозына төзімді жүгері линиялары, теңбіл ауруын қоздыратын вирусқа төзімді темекі өсімдіктері алынған. Осы әдіспен гербицидтерге, топырақ тұздылығына, өнеркәсіптік ластау әсеріне төзімділігі жоғары бидай, арпа, күріш, томат сорттары алынған. Мысалы, Жапонияда теңіз суымен суаруға шыдайтын күріштің сорты шығарылған.

РЕБУС
‘ ‘ ‘ ‘
‘ ‘ ‘
’ ’ ’
’ ’ ’ ’
‘ ‘ ‘
’ ’ ’ ’ ’

РЕБУСТЫҢ ЖАУАБЫ: СЕЛЕКЦИЯ