LEGO конструкторларын мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамытуда пайдалану

Зерттеудің мақсаты: Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамытуға LEGO конструкторының қалай әсер ететінін теориялық негіздеу және эксперименталды түрде тексеру.
Зерттеу обьектісі: Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігі
Зерттеу пәні: LEGO конструкторларын мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамытуда пайдалану

Зерттеу міндеттері
1. психологиялық-педагогикалық әдебиеттердегі мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту мәселесінің жағдайын зерттеу;
2. мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігінің даму деңгейінің критерийлері мен көрсеткіштерін әзірлеу;
3. мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту бойынша жұмыс жүйесін жасау;
4. мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамытуда LEGO конструкторын қолдану қалай әсер ететінін теориялық негіздеу және эксперименталды түрде тексеру.

М
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық белсенділігін LEGO конструкторы арқылы дамытудың теориялық негіздері айқындалса, оны жүзеге асырудың эксперименттік кешенді бағдарламасы жасалып, оның тиімділігі тәжірибеде тексерілсе, мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық белсенділігі артып, оң нәтижеге қол жеткізуге болады.
Зерттеу әдістері: анамнез жинақтау; зерттеу мәселесі бойынша ғылыми әдістемелік, психолoгиялық, педагогикалық әдебиеттерге теориялық талдау жасау; абстракциялау, зерттеу нысанын анықтаушы және қалыптастырушы әдістер.
1. Теориялық: әдебиеттерді талдау, модельдеу, жүйелеу.
2.Эмпирикалық: бақылау, сұрақ қою, эксперимент, мұғалімнің жоспарын талдау.
3. Зерттеу нәтижелерін өңдеу әдісі.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен практикалық маңыздылығы:
мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық белсенділігі ұғымдарының мәні нақтыланды;
LEGO конструкторы мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық белсенділігін дамытудағы мүмкіндіктері анықталды және педагогикалық жіктемесі жасалды;
мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамытудағы әдістер құрылды;
мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін LEGO конструкторы арқылы дамытудың кешенді бағдарламасы жасалды. Дипломдық жобадағы теориялық тұжырымдар, зерттеу нәтижелері мен қорытындылары, осы мәселе бойынша келешекте жүргізілетін ғылыми ізденістерге негіз болады; жұмыстың материалдары болашақ бала-бақша тәрбиешілері үшін де көмекші құрал ретінде практикалық қызығушылығын арттыруы мүмкін; LEGO конструкторы негізінде жасалған мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамытудың кешенді бағдарламасы мектепке дейінгі ұйымдардың педагогтарына ата-аналарға арналған әдістемелік көмекші құрал бола алады.

Зерттеу базасы: Ақтөбе қаласындағы
№7 «Арман» балабақшасындағы тәрбиеленушілермен жұмыс

LEGO конструкторларын мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамытуда пайдаланудың теориялық негіздері
1.1. Шығармашылық белсенділік проблемасының психологиялық-педагогикалық әдебиеттерде зерттелуі
Педагогика ғылымының өзекті мәселесі
Тұлғалық дербестік
Қызығушылық
Шығармашылық көзқарас
Пікір білдіру

Шығармашылық ойлау
Шығармашылық белсенділік
Қоғамдағы адамның белсенді іс-әрекеті

Жаңа материалдық және рухани құндылықтарға әкелетін әрекет
Жаңа өзіндік бір нәрсе жасай білу
Дербестік
Ақыл-ой әрекетінің ең жоғарғы формасы
Шығармашылық

Трансформациялық сипаттағы шығармашылық белсенділікті ғалымдар екі кіші түрге бөледі:
Шығармашылық мінез-құлық (белсенділік) – жаңа ортаны өзгертуге немесе құруға бағытталған әрекеттің ішкі түрі.
Деструктивтік мінез-құлық (бейімделмейтін) - бұрыннан бар нәрсені жоюға бағытталған кіші түр.

Ішкі дүние танымды сыртқы ортаға көрсету
Мәселелерді шешу
Ойлау пластикасының, инициативаның жаңалыққа ұмтылуы
Тұлғалық қасиет
Шығармашылық белсенділік

Зерттеу барысында психологиялық-педагогикалық әдебиеттердегі белсенділік ұғымына берілген бірқатар анықтамаларға талдау жасап, кестеге түсірдік(кесте 1).

Белсенділіктің негізгі түрлері:
Субъектінің қызметі
Мінез құлқы
Басқа адамдармен қарым қатынас

даму қозғаушы күші
қасиет
қозғалыс формасы
белсенді күйі
сапалы іс-әрекет
динамикал ық жағдай
қатынас
ерекшелігі
БЕЛСЕНДІЛІК

Дербестік құрылымы бойынша бала белсенділігі
Баланың өзіндік белсенділігі
Ересектердің бала белсенділігін ынталандыруы

1.2 Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігінің даму ерекшеліктері
Л.С. Выготский, А.В. Запорожец, А.Н. Леонтьев
Мектепке дейінгі балалық шақ - адамның одан дамуын анықтайтын шешуші дәрежедегі жас кезеңі. Бұл жалпы қабылданған тұлғаның дүниеге келу кезеңі, шығармашылықтың алғашқы ашылуы баланың әлеуеті, даралық негіздерін қалыптастыруБаланың белсенділігі үлкен эмоционалдылықпен сипатталады, яғни қосу, іздеуге деген ұмтылыс және бірнеше рет әртүрлі әрекет шешімдер қабылдау, одан ләззат алу, кейде одан да көп түпкілікті нәтижеге қол жеткізу.

Н.А. Ветлугинаның еңбектері бойынша, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігінің даму деңгейін анықтауға және балалардың шығармашылық белсенділігін қалыптастыруды бастауға мүмкіндік беретін келесі көрсеткіштер бар.
Біз бұл көрсеткіштердің үш жеке тобын қарастырамыз:
Бірінші топ. Бұл мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық іс-әрекетке қатынасын сипаттайтын көрсеткіштер: баланың бұл әрекетке қаншалықты құмарлығы, ол өз қиялында әлі болмаған жағдайларға «кіре» ала ма, содан кейін ол өз тәжірибесінде қаншалықты шынайы. . Бұл көркемдік қабілеттердің даму дәрежесін анықтайды.
Екінші топ. Бұл балалар қолданатын шығармашылық іс-әрекет әдістерінің сапасын сипаттайтын көрсеткіштер: олардың реакциясы қаншалықты жылдам, олар бейтаныс қиындықтарды шешуде тапқырлық таныта ма, әртүрлі шешімдерді қолдана ала ма, өздеріне белгілі элементтерді біріктіре ме.
Үшінші топ. Бұл көрсеткіштер шығармашылық іс-әрекет нәтижелерінің сапасын сипаттайды: балалар кейіпкерлер мен заттарды қаншалықты жақсы таңдайды және оларды суретте қаншалықты жақсы көрсетеді. Шығармашылық әрекеттің басқа түрлерінде олар мұны қалай жүзеге асырады. Олар өздеріне лайықты көркем медианы қаншалықты жақсы табады.
Осы көрсеткіштердің барлығы балалардың шығармашылық белсенділігін қалыптастыру қаншалықты дұрыс жүзеге асырылатынын және мектеп жасына дейінгі балаларда шығармашылық белсенділік қабілетінің қаншалықты қалыптасқанын анық көрсетеді.

Бала үнемі жаңалық ашса да, шығармашылықтың жеке құрамдас бөліктері мектеп жасына дейінгі аралықта дами бастайды.
.
.
Мектеп жасына дейінгі баланың шығармашылығы - балалардың әр түрлі іс-әрекеттерін дамыту тәсілі, сонымен қатар бұл тәжірибені меңгеру мен баланың жеке өсуін қамтиды деген болатын
Балалардағы шығармашылықтың басты ерекшелігі - бұл шығармашылықтың құндылығы оның әрекетінің өнімінде емес, балаға жақсы әсер ететін процестің өзінде көрінеді деп есептейді

Жоғарыда айтылғандардың барлығын талдай отырып, біз мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін қалыптастыру ерекшеліктерін бөліп көрсетуге тырыстық:

Қиял
логикалық (қазіргі уақытқа негізделген)
сыни (ғылыми-техникалық
қайта құрулар негізінде
болашақты болжайтын)
шығармашылық қиял.

Л.С. Выготский шындық пен қиял арасындағы байланыс орнату арқылы қиялдың механизмін ашады.

Егде жастағы мектеп жасына дейінгі балалардың қол еңбегіндегі шығармашылық әрекетінің құрылымындағы келесісі когнитивтік компонент болып табылады. Әртүрлі білімдер мен идеялар жүйесін қамтитын когнитивтік компонент үлкен мектеп жасына дейінгі балалардың ой-өрісін айтарлықтай кеңейтіп, оларды шығармашылық өнімді іс-әрекеттің әртүрлі түрлерінде алынған ақпаратты өз бетінше, белсенді іздеуге және қолдануға дайындай алады.

Сонымен қатар, ғалымдар балалық шағында бейнелі ойындардан айырылған адам кейін қоршаған әлемді дұрыс қабылдай алмайтындығын көрсетеді. LEGO мұндай проблемалардың ықтималдығын нөлге дейін төмендетеді, өйткені бұл таңқаларлық жарқын, түрлі-түсті конструкциялар жиынтығы, ол баланың іздену және эксперименттік зерттеу әрекеттеріне үлкен мүмкіндіктер береді. Барлық LEGO құрылыс жинақтары жас ерекшеліктеріне ие, сондықтан оларды мектепке дейінгі тәрбие процесінде пайдалану оңай.
• бейнелі ойлау (шын мәнінде бала өз жоспарларын жүзеге асырады);
• кеңістіктік ойлау (тәжірибеде әртүрлі игереді
элементтердің кеңістіктік қатынастары: оңға – солға, жоғары – төмен);
• ұсақ моториканы, көзді (қолдың ұсақ бұлшықеттерін дамытады, бұлшықет күшін өлшеуді үйренеді, көзді жаттықтырады);
• қиял (ойлап шығарады, ойлап табады, жасайды, жүзеге асырады, түрлендіреді және т.б.);
• жобалау қабілеті (бала бөлшектердің орналасқан жерін біліп қана қоймайды, сонымен бірге сол немесе басқа объектіні қалай жасау керектігін түсіне бастайды) дамиды.
Құрастыру ойындары барысында

2. Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігіне LEGO конструкторларының әсерін эксперименталды зерттеу
2.1 Эксперименталды зерттеудің мақсаты, міндеттері, әдістемесі
Бірінші тарауда мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін қалыптастыру мәселесінің теориялық аспектілерін қарастырдық.
Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамытудың психологиялық-педагогикалық ерекшеліктеріне тоқталып, зерттелетін құбылыстың тиімді қалыптасуын қамтамасыз ететін педагогикалық шарттар жиынтығы айқындалады.

Бірақ жоғарыда келтірілген теориялық ережелер біздің зерттеуіміздің мақсаттарын жүзеге асыру үшін толық емес. Сондықтан осы тармақтың мақсаты педагогикалық экспериментті ұйымдастыруды (эксперименттік жұмыстың мақсаты, міндеттері, әдістері, кезеңдері мен шарттары) қарастыру, болжамды дәлелдеу әдістерін ұсыну, шығармашылықтың даму деңгейлерін сипаттайтын критерийлер мен көрсеткіштерді анықтау болып табылады.
Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының тәжірибесінде өнімді іс-әрекеттегі мектеп жасына дейінгі балалардағы белсенділік және шығармашылық белсенділігін дамытуды қамтамасыз ететін педагогикалық шарттар кешенін тексеру.

Зерттеудің мақсаты
LEGO конструкторларын пайдалана отырып, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту әдістемесінің тиімділігін эксперименталды түрде тексеру. Бұл мақсат педагогикалық эксперимент барысында бірқатар міндеттерді шешетінін анықтады:

Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер белгіленді:
1. мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігінің дамуының бастапқы деңгейін диагностикалау.
2. LEGO конструкторларын пайдалана отырып, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсеенділігін дамыту әдістемесін әзірлеу және сынақтан өткізу.
3. LEGO конструкторларын қолдану арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігінің даму әдістемесінің тиімділігін анықтау.

Эксперименттік жұмыс МДБҰ негізінде жүргізілді.
Эксперимент үшін біз эксперименттік топты (ЭТ) және бақылау тобын (БТ) құрдық. Экспериментке 3-4 жас аралығындағы 40 бала қатысты. Ата-аналар мен тәрбиешілер қатысты.
Эксперименттік жұмыстар кезең-кезеңімен жүргізілді. Эксперимент кезеңін жүзеге асыру үш кезеңде жүргізілді:
1 кезең – анықтау.
2 кезең – қалыптастыру
3 кезең – бақылау.

Анықтау кезеңінің мақсаты – мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамытудың бастапқы деңгейін диагностикалау. Кезеңдік тапсырмалар:

Көрсеткіштер төмендегідей анықталды:

Көрсетілген көрсеткіштер бойынша деңгейлер: жоғары, орташа және төмен деп бөлінді. Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту критерийлері, көрсеткіштері және деңгейлері 1-кестеде көрсетілген.
Кесте 3. Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту критерийлері, көрсеткіштері және деңгейлері

1. Шығармашылық белсенділіктің креативті компонентінің деңгейін анықтау әдістері.
1. Қиял немесе фантазия көріністерінің тұрақтылық критерийінің деңгейін анықтау үшін балаларға LEGO конструкторының бөлшектері және тапсырмалар ұсынылды: балаларға тапсырма беріледі: кейбір дизайн бөлігін ойлап табу және құрастыру.
Орындалу уақыты: 15-20 мин.
Талдау кезінде әрбір модель келесі критерийлер бойынша ұпаймен бағаланады:
- қиял процесінің жылдамдығы;
- стиль ерекшелігі;
- қиялдың байлығы (қиялдың деңгейі, әртүрлілігі);
- бейнелердің бөлшектері мен тереңдігін өңдеу;
- бейнелердің эмоционалдылығы.

LEGO конструкторлары арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту жұмыстарының кешені

Зерттеу мақсаты мен міндеттері
Зерттеудің қалыптастырушы кезеңінің мақсаты – LEGO конструкторларын пайдалана отырып, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту бойынша жұмыс әдістемесін тексеру.
Кезеңдердің міндеті:
1. LEGO конструкторларын пайдалана отырып, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту әдістемесін әзірлеу.
2. Эксперименттік топта LEGO конструкторларын пайдалана отырып, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамытудың әзірленген әдістемесін қолдану.
3. LEGO конструкторын тікелей оқу іс-әрекеттерінде, күн тәртібінде және балалардың дербес іс - әрекеттерінде үнемі пайдалану.
4. LEGO құрастыру арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту үшін ата-аналарды оқу процесіне тарту.

1. Лексикалық тақырып: Қыс қызығы (1-қосымша)

Тікелей ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті «Қыс қызықтары»
Құралдар: LEGO конструкторы, пазлдар, мультимедиялық жүйе, интерактивті тақта.
Оқу іс-әрекетінің дидактикалық негіздері Балалардың жасы: 5 - 6 жас.
Мақсаты: Lego конструкторлары арқылы балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту.
Білім беру бағыттары бойынша бағдарламаның міндеті

Жұмыстың түрі

Ата-аналарға кеңес
«LEGO көмегімен сөйлеуді дамыту»

Ата-аналарға кеңес
«Мектеп жасына дейінгі балалардың жан-жақты дамуындағы LEGO конструкторының пайдасы»

Құрастыру қабілеттерінің даму кезеңдері:
2. Графикалық сауаттылық элементтерін меңгеру: модельді сипаттай білу.
3. Өзіндік құрастыру.
4. Тәрбиешімен және балалармен бірлесіп құрастырудың нақты дағдыларын меңгеру.
5. Қойылған міндеттерге және жоспарланған үлгіге сәйкес үшін балалардың құрастыру кезінде өзін-өзі бақылау және өзара тексеру.
6. Алынған өнімнің мақсатын анықтау.
1. Алдағы іс-шараларды жоспарлау, жұмыс барысын көрсету, дайын өнімнің соңғы нәтижесін сипаттау.

2.3. Зерттеу барысында алынған нәтижелерді талдау және интерпретациялау
Бақылау кезеңінің мақсаты – LEGO конструкторларын пайдалана отырып, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамытудың дәлелденген әдістемесінің тиімділігін бағалау.
Алынған нәтижелерді қарастырайық. Зерттеу барысы, яғни экспериментік кезеңдер шығармашылық белсенділікті дамыту критерийлері, көрсеткіштері және деңгейлері бойынша жүзеге асырылды.
Диагностикалық зерттеу LEGO конструкторларын пайдалана отырып, мектеп жасына дейінгі балаларда шығармашылық белсенділікті дамытудың дәлелденген әдістемесінің тиімділігін анықтауға бағытталған. Зерттеу барысы анықтау кезеңінде қолданылған әдістер бойынша жүргізілді.

Алынған нәтижелерді қарастырайық. Зерттеу барысы, яғни экспериментік кезеңдер шығармашылық белсенділікті дамыту критерийлері, көрсеткіштері және деңгейлері бойынша жүзеге асырылды. Осылайша, салыстырмалы екі топ бойынша шығармашылық белсенділіктің креативті компонентінің деңгейін анықтау бойынша жалпы мәліметтерді жиынтық кестеде ұсынуға болады (5-кесте)
Бақылау кезіндегі шығармашылық белсенділіктің креативті компонентінің деңгейінің салыстырмалы жалпы нәтижелері.
Cурет 5. Шығармашылық белсенділіктің креативті компонентінің диаграммалық көрінісі

Шығармашылық белсенділіктің мотивациялық компонентінің деңгейін деңгейінің салыстырмалы жалпы нәтижелері.
Балаларда екінші компанент бойынша зерттеу, шығармашылықпен айналысуға ұмтылу, шығармашылыққа қызығушылық деңгейі, идеяның түпнұсқалық критерийі негізінде анықтау бойынша жүргізілді. Бақылау кезеңінде алынған мәліметтерді төмендегі кестеден көруге болады.

Кесте 9. Бақылау кезеңіндегі екі топтағы шығармашылық белсенділіктің мотивациялық компонентінің деңгейін анықтау туралы жалпы мәліметтер
Сурет 6 Шығармашылық белсенділіктің мотивациялық компонентінің диаграммалық көрінісі

Шығармашылық белсенділіктің іс-әрекеттік компоненті деңгейінің салыстырмалы жалпы нәтижелері. Үшінші критерий бойынша балаларда идеяның дербестігі, жоспарға сәйкес дизайндағы сюжетті көрсете білу деңгейін анықтау бойынша жүргізілді. Осы кретерий бойынша бақылау кезеңінің нәтижелерін төмендегі кестеден көруге болады.
Кесте 10. Бақылау кезеңіндегі екі топтағы шығармашылық белсенділіктің іс-әрекеттік компонентінің деңгейін анықтау туралы жалпы мәліметтер
Сурет 7 Шығармашылық белсенділіктің іс-әрекеттік компонентінің деңгейінің диаграммалық көрінісі

Сонымен біз, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігінің даму деңгейін зерттеу нәтижелерін үш критерий бойынша төмендегі жиынтық кестеде ұсындық.
Кесте 11. Шығармашылық белсенділіктің даму деңгейін зерттеу нәтижелері
зерттеудің бақылау кезеңінде екі топ бойынша нәтижелері
Cурет 8 Зерттеудің бақылау кезеңіндегі екі топ бойынша диаграммалық көрінісі

Зерттеу нәтижесінде LEGO конструкторы арқылы шығармашылық белсенділікті дамыту бойынша жұмыс жүргізілген эксперименттік топта шығармашылық белсенділік көрсеткіштері аздап, шамамен 5%-ға жақсарғанын айта аламыз.
Мұндай жұмыс жүргізілмеген бақылау тобында нәтижелер өзгеріссіз қалды. Осылайша, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту осы мақсатта LEGO конструкторларын жүйелі түрде қолдану тиімдірек болады деген зерттеуіміздің болжамын дәлелденген деп санауға болады.
Эксперименталды зерттеу мектеп жасына дейінгі балаларға жүргізілді. Зерттеуге - 40 бала қатысты.Зерттеу жүргізу үшін топты екіге бөлдік, яғни
Зерттеудің мақсаты – Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін LEGO конструкторлары арқылы дамытудың тиімділігін эксперименталды түрде тексеру. Эксперименттік зерттеу үш кезеңде жүргізілді: анықтау, қалыптастыру және бақылау.

Біз өз жұмысымызда балалармен жұмысты ұйымдастырудың кең тараған түрлерін қолдандық: ертегілер, ғимараттарды, әйгілі ертегілер кейіпкерлерінің макеттерін жасау, содан кейін оларды ойында, драмалық ойындарда, әңгімелесуде қолдандық. Балалармен жұмысты ұйымдастырудың жоғарыда аталған формалары құрастрыуды оқытудың келесі әдістері арқылы жүзеге асырылады:

Біз LEGO конструкторларын қолдана отырып, тікелей ұйымдастырылған оқу іс-әрекетін пайдаландық. Ата-аналармен (заңды өкілдермен) өзара әрекеттесу кезінде біз келесі жұмыс түрлерін қолдандық: кеңестер, сырғымалы папкалар, ата-аналардың қатысуымен балалар жұмыстарының көрмелері, конкурстар, ойын-сауық, ата-аналар жиналысы, шеберлік кластары.
Эксперимент барысы зерттеудің анықтау кезеңінде қолданылған әдістер бақылау кезеңіндеде жүргізілді. Зерттеу нәтижесінде LEGO конструкторы арқылы шығармашылық белсенділікті дамыту бойынша жұмыс жүргізілген эксперименттік топта шығармашылық белсенділік көрсеткіштері аздап, шамамен 5%-ға жақсарғанын айта аламыз. Мұндай жұмыс жүргізілмеген бақылау тобында нәтижелер өзгеріссіз қалды. Осылайша, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту осы мақсатта LEGO конструкторларын жүйелі түрде қолдану тиімдірек болады деген зерттеуіміздің болжамын дәлелденді деп санауға болады.