Бүйрук үсті буздері

Бүрек ұсті бездері милы және
қыртысты қабаттардан тұрады
1. Милы қабаты адреналин және норадреналин гормондарын бөліп шығарады.
Олардың әсерлері:
Жұректің қызметін арттырады
Гипергликемия
Бронхтардың саңылаын кеңейтеді
Бұлшық еттің жиырылу күшін ұлғайтады
Гипертензия
Көз қарашыңын кеңейтеды
Тері түктерін тік тұрғызады
Асқазан-ішектін моторикасы мен сөл бөлуін тежейді

Бүрек ұсті бездерінің қыртысты қабатында 3 зонасы болады
Шумақты
Шоғырлы
3. Торлы

Қыртысты зона
Гормондары : минералокортикоидтар (альдостерон, дезоксикортикостерон)
Әсерлері :
натрий және хлор иондарының бүрек түтіктерінде қайта сіңіуін кушейтеді, сондықтан олардың қандаңы, лифадағы және үлпалардағы сүйықтықтарда мөлшері көбееді,
калий иондарының сыртқа шыңарылуын кұшейтеді,
минералокортикоидтардың жетіспеушілігі организмде су –түз алмасуының бұзылуына әкеледі

Шоғырлы зона
Гормондары :
глюкокортикоидтар (гидрокортизон, кортизол, кортикостерон)
Олардың әсерлері:
Бауырдағы гликоген мөлшерін өзгертпей.
қандағы глюкоза мөлшерән көбейтеді,
- Ақуыз ыдырауын тездетеді,
Май ыдырауын тездетеді,
ОЖЖ қозғыштығын жоғарлатады,
Бұлшық еттерді әлсіздетеді,
Сүйектің осүін және дамуын тежейді,
Қабыну процесі мен аллергиялық реакцияларды басады,
Организмнің ауруға қарсы тұру қабілетін төмендетеді .

ТОРЛЫ зона
Гормондары -
(андрогены, эстрогены, прогестерон)
Әсерлері -
Бала шақта жыныс мүшелерінің дамуын қамтамасыз етеді,
Қарт адамдарда жыныс гормондарының көзі болып табылады.

Бүйрек үсті бездерінің бұзылыстары
Аддисон ауыруы – бүйрек ұсті бездерінің гипофункциясы

Иценко-Кушинг - гиперфункция

Андрогениталды синдром –гиперфункция.
Вирилизация – әйелдерде андрогендердің әсерінен ер адамның белгілері пайда болады (дене бітімінің түрі, шаш пен түктердің өсуі, дауысының тембрі, т.б.)

Гипофиз - Бүйрекұсті бездері жүйесі
Эндокринді жүйенің стресс дамуындағы рөлі
Стрессе туралы ілімді канадалық ғалым Г. Селье (1950г.) ұсынған.
Адам организмінде әр түрлі жағымсыз факторлардың әсерлерінен көптеген физиологиялық реакциялар туындайды. Ол кезде көп мөлшерде глюкокортикоидтар бөлінеді. Бұл жағдай стресс деп аталады.

Стресс кезеңдері
1. Жабырқау (мазасыздану) реакциясы
2. Төзімділік кезеңі
3. Әлсіреу кезеңі

APUD (Amine Precursors Uptake and Decarboxylating system) жүйесі –
аминдер мен олардың декарбоксил туындыларын қарбып алу жүйесі.
Гипоталамустың реттеуші гормондары – бұл нейропептидтер тобы (энкефалиндер, эндорфиндер және т.б.), олар тек гормондық әсер етіп қана қоймай медиаторлық қызмет етеді.
Кейбір гепаталамустың реттеуші пептидтері ми нейрондарынан басқа да мүшелердің жасушаларында кездеседі, мысалы ішектер: бұл Р зат, нейротензин, соматостатин, холецистокинин және т.б.
Эндокриндік жүйе организмдегі барлық бездерді, тіндерді мен жасушаларды және ішкі ортаға бөлінетін реттеуші заттарды біріктіреді.