Науқастың жасына карай жоғарғы тірек-қимыл жұйесінің бұғана сынығын емдеу тактикасы

Бұғана (clavіcula) — иық белдеуін құрайтын сүйектің бірі. Адамда Бұғананың (ұзындығы 12 — 15 см) бір ұшы жауырын басымен жалғасады, оның сүйек болып қалыптасуы 16 — 20 жас аралығына келеді. Ал толықтай адам денесімен бітісіп кетуі 20 — 25 жаста аяқталады.

Анықтамасы
Бұғана сынығы-бұғана сүйегінің құрылымы ашық немесе жабық түрде бүтіндігінің бұзылуы.
Тікелей емес механизм: жазылған иық немесе шынтақ буынымен қолды тіреп құлау.
Тікелей механизмі: бұғана аймағын затпен соғу немесе құлау арқылы соғу.

Жіктемесі
Жабық бұғана сынығы:
- сүйек жарықшақтарының ығысуынсыз;
- сүйек жарықшақтарының ығысуымен – асқынбаған жəне асқынған (бұғана асты қан тамырының зақымдалуы плевра ішіне қан кетулер немесе күштенген гематоманың түзілуімен жүреді).
2. Ашық бұғана сызығы – асқынбаған жəне асқынған (сыртқы немесе плевра ішіне қан құйылумен жүретін бұғана қан тамырларының зақымдануы).

Қауіп – қатер топтары:
- жарақат шогы;
- геморрагиялық шок;
- май эмболиясының дамуы;
- сыртқы профузды жəне плевра ішілік қан ағудың пайда болуы, бұғана астылық қан тамырларыдың қосарланған зақымдануы кезінде;
- иық тармағы өрімінің бұғана жарықшақтарымен зақымдалуы келесі, қолдардың иннервациясы мен қоректенуінің бұзылуы.

ДИАГНОСТИКА
Диагностика критерилері
- бас бұрылған жəне зақымдалған жағына қарай иілген, зақымдалған иық үсті төмен түскен жəне алға ығысқан; бұғана асты ойығы тегістелген;
- зардап шегушінің қолы зақымдалған жағында иығы төмен түскен, кеудесіне жанасқан жəне ішке қарай ротацияланған;
- бұғана аймағында орталық жарықшақтардың əсерінен сүйек осі деформациясы анықталады;
- пальпаторлы бұғана сүйегінің ығысқан бұрышты жарықшақтары, сүйектің үздіксіз бұзылыстары анықталады;
- патологиялық қозғыштығы жəне жарықшақтардың крепитациясы анықталады.

Анықталатын негізгі диагностикалық іс-шаралар:
- тіндердің ісінуін, қан құйылуларды, қол қызметінің бұзылуы жəне мəжбүрлі жағдайда болуын анықтау;
- деформация анықтау үшін иық үсті мен бұғана жиегін қарау, бұғана сүйегінің өткір жарықшағынан тері жабындысының перфорациясы, жараны анықтау;
- пальпацияда локалды ауырған орнын жəне тіндер ісінуін сүйек деформациясы, жарықшақтың сықырын, патологиялық қозғалғыштығын анықтау;
- қысымды немесе бұғана жарықшақтарына бұғана асты артерия жаралануын анықтау үшін қолдық жəне иық артериясы пульсациясын зерттеу арқылы жүргізіледі;
- қолдың сезімталдығын зақымдалған жақтан анықтайды.

ЕМДЕУ ТАКТИКАСЫ
Шұғыл көмек көрсетудің тактикасы:
- сынық аймағын 10-20 мл 1% новокаинмен жансыздандыру;
- иық үстін артқа жəне қолды көтерген қалыпта бұғана репозициясы;
- Дезо таңғышын мақталы – дəкелі немесе орамалды таңғыш қою;
- зардап шегушіні жалпы жағдайына байланысты отырған немесе горизантальды қалыпта асқынулар болмағанда жарақат пунктіне, асқыну болғанда – стационарға травматология бөліміне жеткізу;
- психомоторлы қозу кезінде седативті препараттар қолданылады;
- тұрақсыз ауыру кезінде – наркотикалық анальгетиктер қолданылады;
- сүйек жарықшақтарының əсерінен тері жабындысының перфорациясы кезінде асептикалық таңғыш салынады, содан кейін аяқты фиксациялайды;
- бұғана асты артериясынан профузды қан кетуде жараның жоғарғы жəне төменгі бөлігінен саусақпен басып, жара бетіне асептикалық таңғыш салынады, иық үстіне дəке валигі жұмсақ қысып тұратын 8-дік тəрізді таңғыш салынады.