Вегетативті жүйке жүйесінің құрылысы

Жоспар:
Кіріспе:
Вегетативтік нерв жүйесі;
Вегетативтік нерв жүйесінің бөлімдері:
Симпатикалық;
Паросимпатикалық;
Қорытынды

Вегетативтік нерв жүйесінің құрылысы
Вегетативтік (автономды) нерв жүйесі, systema nervosum autonomicum, жүректі, қан және лимфа тамырларды, ағзаларды және құрамында бірыңғай-салалы жасушалары мен безді эпителийі бар кейбір ағзаларды нервтендіретін нерв жүйесінің бөлігі. Systema nervosum autonomicum барлық ішкі ағзалар жұмысына жауапты, алмасу, адам денесіндегі барлық ағзалар мен тіндердің трофикалық процестерін реттейді, организмнің ішкі ортасының тұрақтылығын қолдайды.

Вегетативтік (автономды) нерв жүйесін кейбір кұрылыс ерекшеліктеріне байланысты былай ажыратады.
Орталық нерв жүйесінде вегетативтік ядролардың орналасу ошақтығы;
Эффекторлы нейрон денелерінің жиынтығы перифериялық нерв жүйесінің құрамында вегетативтік өрімдер түйіндері түрінде болуы;
Орталық нерв жүйесіндегі вегетативті ядролардан нервтендіретін ағзаға баратын нерв жолының екі нейрондылығы жатады.

Вегетативті (автономды) нерв жүйесі
Орталык боліміне: 1. ми бағанасында орналасатын III, VII, IX, X жүп ми нервтерінің парасимпатикалық ядролары; 2. жүлынның VIII мойын, барлық кеуде жэне екі жоғарғы бел сегменттерінің бүйір аралық бағанасында орналасатын вегетативтік ядро; 3. жүлынның үш сегізкөз сегменттерінің сүр затында орналасатын сегізкөз парасимпатикалық ядролары, nuclei parasympathici sacralis жатады

перифериялык боліміне: 1. жүлын мен мидан шығатын вегетативтік (автономды) нервтер, тармақтар жэне нерв талшықтары {nn, rr et neurofibroe autonomici ;
2. вегетативтік өрімдер, plexus autonomic;
3. вегетативті өрімдер түйіндері, ganglia plexum autonomicum;
4. симпатикалық сабау жэне оның түйіндері, түйінаралық, дәнекер тармақтары, симпатикалық нервтері, truncus symphaticus;
5. вегетативтік нерв жүйесінің парасимпатикалық болігі - соңғы түйіндері, ganglia terminalia, жатады.

Вегетативтік нерв жүйесі вегетативтік ядролары мен түйіндерінің топографиясына, эфферентті жолдың бірінші жэне екінші нейрондарының үзындығы айырмашылығына, қызмет ерекшеліктеріне байланысты екі бөлікке: симпатикалық жэне парасимпатикалық болып бөлінеді.

Вегетативтік нерв жүйесінің симпатикалық бөлігіне
Жүлынның VIII мойын (С8)-екінші бел (L2) сегменттерінің бүйіраралық бағанасындағы латералді аралық сүр заттек (вегетативтік ядро);
Оң және сол симпатикалық сабау (truncus sympathicus);
Дэнекер тармактар, rr. communicantes
Омыртқа бағаны алдында жэне ірі тамырлардың маңында орналасатын вегетативтік өрімдер түйіндері;
Осы өрімдерден ағзаларға бағытталатын нервтер;
Тамыр маңындағы жэне ағзалық өрімдер;
Сомалық нервтердің кұрамында ағзалар мен тіндерге баратын симпатикалык талшықтар жатады.

СИМПАТИКАЛЫҚ САБАУ
Симпатикалықсабау -truncus sympathicus, - омыртка бағанының бүйірінде орналасатын жүп құрылым. Ол өзара түйінаралық тармақтармен (rr. interganglionares) байланысатын 20-25 түйіннен түрады. Симпатикалык сабау түйіндері, ganglia trunci sympathici, ұршықтәрізді, сопақ жэне көпбүрыш пішінді.
Симпатикалык сабауға тек ақ дэнекер тармактар кіреді. Симпатикалык сабаудан сүр дэнекер тармактар мен ішкі ағзаларға баратын нервтер шығады.

Ақ дәнекер тармақтар тек VIII мойын, барлык кеуде жэне екі жоғаргы бел, жүлын нервтерінде бар жэне симпатикалык сабаудың барлык кеуде (мойын-кеуде қоса) жэне жоғарғы екі бел түйіндеріне барады. Ак дәнекер тармактар симпатикалык сабаудың мойын, төменгі бел, сегізкөз жэне кұйымшақ түйіндеріне бармайды. Аталмыш түйіндерге преганглионарлық талшыктар симпатикалық сабаудың түйінаралық тармактарымен барады, өз жолында сәйкес кеуде жэне бел түйіндері арқылы үзілмей жүреді.

Симпатикалык сабау түйіндерінің барлық деңгейінде сүр дәнекер тармақтар, rami comunicantes grisei, шығып көршілес жұлын нервтеріне бағытталады. Сүр дәнекер тармактар қүрамында симпатикалык сабаудың түйіндерінде жататын жасушалар өсінділері - постганглионарлық нерв талшыктары бар.
Постганглионарлық симпатикалык талшыктар жүлын нервтері мен олардың тармактары күрамында теріге, бүлшыкеттерге, дәнекер тіндерге, кан жэне лимфа тамырларына, тер жэне май бездеріне, шашты көтеретін бүлшықеттерге бағытталып, олардың симпатикалык нервтендірілуін реттейді.

Симпатикалык сабауды топографиясы бойынша 4 бөлімін мойын, кеуде, бел, сегізкөз деп ажыратады.

Жоғарғы мойын түйіні
Жоғарғы мойын түйіні, симпатикалык сабаудың ең ірі түйіні. Ол ұршык пішінді, үзындығы 2 см-дей, қалыңдығы - 0,5 см. Жоғарғы мойын түйіні ІІ-ІІ мойын омыртқаларының көлденен осінділері алдында орналасады. Түйіннің алдында үйкы артериясы, латералді кезбе нерв, артында бастың үзын бұлшыкеті жатады

Жоғарғы мойын түйінінен күрамында постганглионарлық талшыктары бар келесі тармактар ажырайды:
1) жоғарғы мойын түйінін үш жоғарғы мойын жүлын нервтерімен байланыстыратын сүр дәнекер тармактар, rr. communicantes grisei;
2) ішкі үйқы нерві, п. caroticus іпternus, түйіннің жоғарғы полюсінен аттас артерияға бағытталып, артерия жолында ішкі ұйкы өрімін, plexus caroticus internus, қалыптастырады.

3) сыртқы үйқы нервтері, nn. carotid externi, 2-3 сабауша түрінде сыртқы үйқы артерияға бағытталып, оның жолында аттас симпатикалык өрімдер, plexus caroticus externus, түзеді;
4) мойындырық нерві, п. jugularis, ішкі мойындырық вена қабырғасымен мойындырык тесікке көтеріліп, кезбе нервтің жоғарғы және төменгі түйіндеріне, тіл-жұткыншақ нервтің төменгі түйініне жэне тіласты нервке баратын тармақтарға бөлінеді.
5) көмей-жүтқыншак тармактары, rr. laryngopharyngei, көмей-жұтқыншақ өрімінің түзілуіне қатысып, жүткыншақ жэне көмейдіц шырышты кабығы мен тамырларын (симпатикалык нервтендіру) нервтендіреді;
6) жүректің мойындық жоғарғы нерві, п. cardiacus cervicalis superior, мойын шандыр кабығының омыртқаалды табакшасының алдымен симпатикалык сабауға параллель томен түседі.

ОРТАҢҒЫ МОЙЫН ТҮЙІНІ
Ортаңғы мойын түйіні, ganglion cervicale medium, сопақ пішінді, жоғарғы түйіннен кішірек, V-VI мойын омырткалары көлденең өсінділері деңгейінде, т. longus colli алдында, төменгі қалқанша артерияның алдында жатады. Кейде оның орналасқан жерінде бірнеше қосымша түйіншелер, ganglia accessoria, болуы мүмкін.
Ортаңғы мойын түйінінен бұғанаасты ілмегін, anza subclavia, түзетін бір, кейде екі-үш жіңішке сабаушалар тарайды, ілмек бүғанаасты артериясын алдан-артқа қоршап, төменгі мойын түйініне кіреді.

Ортаңғы мойын түйінінің тармактары:
1) Дэнекер тармактар, rami communicantes, IV-VI мойын жұлын нервтерімен қосатын; олар түйіннің латералді-арткы бетінен басталады.
2) Көкеттік нервпен косатын дэнекер тармақтар (түрақсыз).
3) ¥йкы нервтері, екі-үш өте жіңішке сабаушалар, жалпы ұйқы жэне төменгі қалканша артериялар қабырғасына бағытталып, осы артерияларды қоршайтын жалпы ұйкы жэне төменгі калканша өрімдеріне кіреді

4) Төменгі қалқанша өрімі, оның сабаушалары төменгі калқанша артериясымен косарлана жүріп, оның тармақтарымен қалканша және қалканшамаңы бездері паренхимасына кіреді.
5) Ортаңғы мойын жүректік нерв, п. cardiacus cervicalis medius, бірнеше тармактарымен кейде ортаңғы мойын түйінінен, кейде тікелей симпатикалық сабаудан басталып, жоғарғы жүректік нерв пен симпатикалык сабау арасымен алғашында жалпы ұйқы артерия артымен, кейін оның латералді жиегімен жэне бүғанаасты артерияның алдымен немесе артымен жүріп, кеуде торы қуысына кіреді.
6) Қалқаншалық тармақтар, rami thyreoideu, ортаңғы жүректік нервтен тармакталатын жіңішке сабаушалар. Олар калканша без денесіне жэне қалқаншамаңындағы бездерге тармактар береді.

АРАЛЫҚ МОЙЫН ТҮЙІНІ
Аралык мойын түйіні, ganglion cervicale intermedium (тұрақсыз), ортаңғы мойын түйіні астында, VII мойын омыртқаның колденен өсінділері деңгейінде, артында колденең өсінділер өзегінен тысқары орналаскан омыртқалық артерия бөлігі, алдынан омырткалык вена жатады.
Аралык түйіннің тармактары:
VII мойын жүлын нервке дэнекер тармактар, rami communicantes.
Омырткалык нерв, п. vertebralis, омыртқалық артерияны қоршайтын екі жіңішке сабаушалар.

ТӨМЕНГІ МОЙЫН ТҮЙІНІ
Төменгі мойын түйіні, ganglion cervicale inferius, жоғарғы түйіннен кіші, бірак ортаңғы мен аралық түйіндерден үлкен, дүрыс емес төртбұрыш пішінді, бүғанаасты артерияның артында, VII мойын омыртқаның көлденең өсіндісі деңгейінде жатады.

Төменгі мойын түйінінің тармактары:
VI-VIII мойын жүлын нервтеріне дәнекер тармақтар, rami communicantes. Бүл тармактар ортаңғы мойын, жоғарғы кеуде симпатикалык түйіндердің тармактары сияқты постганглионарлык талшыктар, олар иық өрімінің перифериялық нервтерінің күрамына кіріп, қолда тармақталып, тамырлар кабырғасын, тері бездерін жэне шаш бұлшықеттерін нервтендіреді.
Көкеттік нервпен дәнекер тармақтар, rami communicantes cum п. phrenica.
Кезбе нервпен дәнекер тармактар, rami communicantes сum п. vago, олардың бір бөлігі кайырылма нервке бағытталады.

4) Бұғанаасты артерияның өріміне, plexus subclavius, бұғанаасты артериямен косарлана жүретін сабаушалар. Бүл өрімге тармактар бірінші кеуде симпатикалык түйінінен тармақталуы мүмкін.
5) Төменгі қалканшалық өрімге, plexus thyreoideus inferior, төменгі қалқанша артериямен косарлана жүретін сабаушалар жэне оның тармақтарымен бірге қалканша және калканшамаңындағы бездерге жетеді.
6) Омырткалық өрімге, plexus vertebralis, омыртқалық артериямен бірге жүріп, оның тармақтарымен ми қабықтарына жетеді.
7) Сүт безінің ішкі өріміне, plexus татmarius internus, ішкі кеуде артериясымен қосарлана жүреді.

8) Төменгі мойын жүректік нерв, п. cardiacus cervicalis inferios, симпатикалык сабаудың төменгі мойын және бірінші кеуде түйіндерінен бірнеше тармақтарымен тармақталып, бұғанаасты артерияның артында орналасады, оның иық-бас сабауының артымен, ал солдан колканың артымен жалпы жүректік өрімге бағытталады

АВТОНОМДЫ НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ КЕУДЕ БӨЛIГІ
Симпатикалык сабаудын кеуде бөлігі, pars thoracica trunci symphathici, I жэне XII кеуде омырткалары деңгейінде омыртқа бағанының жан-жағында жатады.
Симпатикалык сабауға жолы бойында 10- 12 кішкене жалпайған дұрыс емес үшбұрыш пішінді симпатикалык сабаудын кеуде түйіндері, ganglia thoracica trunci sympathici, кіреді, олардың жоғарғылары төменгілерден ірілеу; сол жақтағы жоғарғылардын ең ірісі бірінші кеуде түйіні.

Бірінші кеуде түйіні, ganglion thoracicum primum, бірінші қабырға басы деңгейінде бұғанаасты артерияның артында орналасады Оның пішіні кейде жүлдызшатэрізді, кейде дүрыс емес үшбұрыштэрізді; жиі төменгі мойын түйінімен косылып, мойын-кеуде түйінін, ganglion cervico-thoracicum, түзеді немесе екінші кеуде симпатикалык түйінімен қосылады..

Симпатикалық сабаудың кеуде бөлігінің тармақтары:
Дэнекер тармактар, rami соттиnicantes, симпатикалык сабаудың әрбір түйінінің латералді жиегінен тармақталып, сәйкес қабырғааралык нервтерге бағытталады; олар екеу немесе одан көп тармак мөлшерінде берілген түйін деңгейінде жататын қабырғааралык нервке жэне жоғарғы жэне төмен жатқан нервке қосылады.
Кеуделік жүректік нервтер, nervi cardiaci thoracici, негізінен бірінші кеуде түйінінен тармакталады.
Кезбе нервпен дәнекер тармақтар.
Қайырылма нерв пен дәнекер тармактар.

5) Жоғарғы 5-6 түйіннің медиалді жиегінен тармақталатын жіңішке тармактар, кеуде куысында орналасатын ішкі ағзалар мен тамырларды нервтендіреді.
6) Ішкі ағзалық нерв, п. splanchnicus major, V-IX кеуде түйіндерінің алдыңғы медиалді бетінен 3-5 тармактарымен басталады. Нервті құрайтын барлык тармактары омыртқа денесінің бүйір бетінде орналасып, ІХ-Х омырткалар деңгейінде бір сабауға бірігеді, ол көкеттің бел бөлігіне төмен және медиалді бағытталады.
7) Кіші ағзалық нерв, п. splanchnicus minor, Х-ХІ кеуде түйіндерінен екі-үш тармакпен басталып, үлкен агзалык нерв бағытымен жүреді жэне онымен бірге көкет аркылы кұрсақ қуысына кіріп, бірнеше қатар тармақтарға бөлінеді. Тармактарының кішкене бөлігі күрсақтық өрімі қүрамына, үлкен бөлігі - бүйрек өрімі күрамына кіреді;
8) Ең төменгі (немесе ең кіші) ағзалык нерв, п. splanchnicus minimus (s.imus) , XII (кеуде XI) кеуде түйінінен басталатын тұрақсыз тармак, кіші ағзалық нерв жолымен жүріп, бүйрек өрімі қүрамына кіреді

Барлық үш ағзалық нервтер құрсақ қуысы ағзаларын - асқазанды, бауырды, үйқыбезді, ішектерді, көкбауырды жэне бүйректі, сонымен қатар кеуде куысы мен іштің қан жэне лимфа тамырларын нервтендіруге қатысатын өрімдер құрамына кіреді.

Автономды нерв жүйесінің іштік бөлігі

Симпатикалык сабаудың іштік бөлігі, pars abdominalis trunci sympathici, кұрсақ қуысына көкеттің латералді жэне ортаңғы аяқтары арасымен өтіп, оңынан төменгі қуыс вена артында, солынан - қолқаның латералді бетінде жэне екі жағынан бел тамырларының алдында орналасып, 1-2 бел омыртқалары денелерінің латералді-алдыңғы бетінде жатады. Симпатикалык сабаудың іштік бөлігі жолында үш-бес, жиегі төрт мөлшерінде сопақ созылыңкы пішінді симпатикалык сабаудың бел түйіндері, ganglia lumbalice trunci sympathici, орналасқан. Олардың ішіндегі ең мықгы жэне ірі созылғаны ең төменгі түйін. Ол мүйіс сызығынан асып, өзінің төменгі полюсімен кіші жамбас астауы деңгейінде жатады.

Симпатикалык сабаудың іштік бөлігінің тармақтары:
Дәнекер тармактар, rami communicantes, әрбір түйіннің латералді жиегінен тармақталып, бел омыртқалар денелері мен үлкен бел бұлшыкеттің бастапқы бөлімдері арасында орналасып, бел нервтеріне бағытталады.
Құрсақтық өрімге тармақтар.

Қүрсақтык өрімге келесі тармақтарын береді:
а) Үлкен ағзалық нерв, п. splanchnicus major.
б) Кіші агзалык нерв, п. splanchnicus minor.
в) Кезбе нерв, п. vagus, күрсақтық тармақтарын, rami celiaca.
г) Симпатикалык сабаудың (оң жэне сол) бел түйіндері, ganglia lumbalia trunci sympathici.
д) Кеуде қолка өрімі, plexus aorticus thoracicus.
е) Көкет нерві, n. phrenicus, тек соңы кұрсақтык өрімнің парасимпатикалық бөлігінің калыптасуына оң және сол көкет нервтер қатысады.

Автономды нерв жүйесінің жамбастық бөлігі

Симпатикалык сабаудың жамбас бөлігі, pars pelvina trunci sympathici, сегізкөз сүйектің жамбастық бетінде сегізкөз тесіктерінен медиалді жатады. Симпатикалык сабаудың жамбас бөлігінде 3-4 сопак пішінді түйіндер бар, олар төменге қарай кішірейіп, симпатикалык сабаудың сегізкөз түйіндерін, ganglia sacralia trunci sympathici, және так кұйымшак түйініне, ganglion coccygeum жалғасады.

Симпатикалык сабаудың жамбас бөлігінің тармактары:
1) Дәнекер тармактар, rami communicantes, әрбір түйіннің латералді бетінен тармақталып, сегізкөз және күйымшак нервтердің алдыңғы тармактарының күрамына кіріп, осы нервтердің күрамында түлға мен аяқ бүлшықеттері мен тамырларына, тері бездері мен шаш бүлшықеттеріне жетеді.
2) Ағзалык тармактар, rami viscerales, симпатикалык сабаудың симпатикалык түйіндерінің медиалді жиегінен тармакталып, кіші жамбас астауы өрімдерінің кұрамында осы қуыстағы ағзаларға жетеді.

ПАРАСИМПАТИКАЛЫҚ НЕРВ ЖҮЙЕСІ

Парасимпатикалық нерв жүйесінде симпатикалык нерв жүйесі сияқты орталық, милык бөлігін жэне перифериялык бөлігін ажыратады.
Орталық бөлік ми мен жүлынның әртүрлі бөлімінде жататын жасушалар жыйынтығын көрсетеді. Орталык бөлік бассүйектік бөлікке pars cranialis, және сегізкөз бөлігіне, pars sacralis бөлінеді.

Перифериялық бөлігі: а) перифериялық түйіндерге ми нервтері мен сегізкөз нервтері кұрамында баратын талшықтардан және б) ағзалар маңында орналасатын кабырғасырткы түйіндер, ganglia extramuralia, немесе ағзалар кабырғасына енетін қабырғаішкі түйіндер, ganglia intramuralia, кіретін перифериялық түйіндерден түрады, жасушаларының талшыктары әртүрлі ағзаларға бағытталады.
Перифериялык бөлік III, VII, IX және X жүп ми нервтері жэне (I) II-III-IV (V) сегізкөз нервтерінің сабаулары ішінде өтеді.

Перифериялык экстрамуралъді түйіндерге: кірпікті түйін, ganglion ciliare, қанат-тандай түйіні, ganglion pterygopalatinum, қүлак түйіні, ganglion oticum, төменгі жақсүйек асты түйін, ganglion submandibulare, бронхтық жэне жүректік ағзасырткы өрімі түйіндері, құрсак өрімі түйіндері және күрсак куысы ағзаларының онымен байланыстағы өрімдерінің түйіндері, құрсақасты өрім түйіндері және кіші жамбас астауы ағзаларының онымен байланыстагы түйіндері кіреді.
Перифериялык интрамуралді түйіндерге ішкі ағзалардың қабырғасында жататын көптеген нерв жасушаларының жиынтығын кіргізеді.

ПАРАСИМПАТИКАЛЫҚ НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ БАССҮЙЕК БӨЛІГІ
Парасимпатикалық нерв жүйесінің бассүйек бөлігі ортаңғы ми бөлігіне, pars mesencephalica, оның орталығы мидың сукұбыры түбінде, төрт төбешіктің алдыңғы төмпешіктері деңгейінде жатады жэне ромбтэрізді (булъбарлы) бөлікке, pars rhombenсерһаііса, оның орталығы сопақша ми аймағында орналасады.

ПАРАСИМПАТИКАЛЫҚ НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ ОРТАҢҒЫ МИ БӨЛІГІ
Парасимпатикалық нерв жүйесінің ортаңғы ми бөлігіне көзқимыл нервтің (п. осulomotorius) парасимпатикалық талшықтары жатады, олар қарашық кыскышы, т.sphincter pupillae, жэне кірпікті бұлшықетке, m.ciliaris барады.
Преганглионарлық талшықтар көзқимыл нервте көзқимыл нервтің вегетативті ядросындағы өте ұсак жасушалар тобынан түзіліп, кірпікті түйіннің кысқа түбіршігі, radix brevis ganglionis ciliaris күрамында жүріп, кірпікті түйінге, ganglion ciliare, кіріп, оның жасушаларында кірпікті түйін талшықтары үзіледі; постганглионарлык талшыктар қыска кірпікті нервтер, nn.ciliares breves, сабаушаларында өтіп, жоғарыда көрсетілген бұлшыкеттерге бағытталады.

ПАРАСИМПАТИКАЛЫҚ НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ РОМБТӘРІЗДІ БӨЛІГІ
Парасимпатикалық нерв жүйесінің ромбтәрізді бөлігіне:
бет нервтің (п. facialis) секреторлық талшықтары;
тіл-жүтқыншак нервтің (п. glossopharyngeus) секторлык талшықтары;
кезбе нервтің (п. vagus) парасимпатикалык талшыктары.

1. N. facialis барлық секторлык талшыктары п. intermedius-ке қарайды; олар жоғарғы сілекей бөлетін ядро, nucleus salivatorius superior, жасушаларында калыптасып, преганглинарлык талшықтар түрінде екі бағытта жүреді:
а) преганглионарлық талшықтардың бірінші тобы п. petrosus major қалыңдығында жүріп, қанат-таңдай түйініне, ganglion pterygopalatinum, кіреді. Осы жерде олар постганглионарлык талшыктарға ауысып, олардың бір болігі п. zygomaticus кұрамына кіреді жэне козжас нервпен дэнекер тармак, ramus communicans сит п. lacrimali, аркылы п. lacrimalis-ке бағытталып, козжас безге жетеді; қалған бөлігі nn.nasales posteriores жэне nn. palatini күрамына кіріп, мүрын куысы мен таңдайдың шырышты кабығындағы бездерге жетеді.

б) преганглионарлық талшықтардын басқа тобы дабыл шегі, chorda tympani, күрамында тіл нервке бағытталып, төменгі жақсүйекасты түйінге, ganglion submandibulare, және тіласты түйінге, ganglion sublinguale, кіреді; осы түйіндерден постганглионарлык талшықтар түрінде төменгі жақсүйекасты, тіласты бездерге, алдыңгы тіл безіне жэне ауызқуысы түбінің шырышты кабығы бездеріне жетеді.

2. N. glossopharyngeus секторлык талшыктары төменгі сілекей бөлетін ядро, nucleus salivatorius inferior, жасушаларында түзіледі және преганглионарлык талшықтар түрінде п. tympanicus аркылы және кейін п. petrosus minus аркылы кұлак түйіні, ganglion oticum, жасушаларына жетіп, постганглионарлык талшықтарга алмасады. Постганглионарлык талшықтар түрінде түйін мен п. auriculotemporalis арасындагы дәнекер тармактар арқылы п. auriculotemporalis сабауы кіреді және шықшыт без тармақтарымен, rami parotidei, безге жетеді.

3. Кезбе нервтің парасимпатикалык талшыктары кезбе нервтің дорсалді ядросы, nucleus dorsalis п. vagi, жасушаларында түзіледі, кезбе нерв сабауы мен оның тармақтарының преганглионарлык талшыктары түрінде кезбе нервтің түйіндеріне және мойын, кеуде және іштің экстра және интрамуралді түйіндерге жетеді.

ПАРАСИМПАТИКАЛЫҚ НЕРВ ЖҮЙЕСІНІҢ СЕГІЗКӨЗ БӨЛІГІ
Парасимпатикалык нерв жүйесінің сегізкөз бөлігінің орталыгы жұлынның сұр затында, ми конусы аймагында, жүп оң және сол парасимпатикалык сегізкөз ядролары, nucleus parasympathicus sacralis, түрінде (I)II-IV(V) сегізкөз сегменттерінде орналасады.

Осы жасушалардың өсінділері-преганглионарлық талшықтар жүлынның алдыңғы түбіршіктері арқылы өтіп, (I) II-IV (V) сегізкөз нервтерінің алдыңғы тармақтарының құрсакында жүреді. Олармен бірге алдыңғы егіөкөз тесіктері аркылы шығып, сегізкөз нервтерінен бөлініп, ағзалық сегізкөз нервтері, п splanchnici sacralis, атауын алады, бөлігімен
б) сакасты өрімнің, жамбас астауы ағзалары, ішек өрімдерінің экстрамуралді түйіндерге, бір бөлігімен осы ағзалардың интрамуралді түйіндеріне барады.

Қорытынды
Вегетативтік жүйке жүйесі адам өмірі үшін ең маңызды құрылым болып табылады. Жоғарыда атап өткендей, ол барлық мүшелердің қызметін реттеуге қатысады, яғни, нервтендіреді. Вегетативтік нерв жүйесінің қызметі біздің санамызға бағынбайды. Ол жүлынға, мишықка, гипоталамусқа, соңғы мидың базалді ядроларына және нерв жүйесінің жоғарғы бөлімі - ми кыртысына тәуелді. Бірак та үлкен ми кыртысында вегетативтік нерв жүйесінің кызметіне жауапты мамандандырылған бөлімдер (ядролар) осы уакытқа дейін анықталмаған.