Халықаралық нормаларды қолдану: негізгі құқықтық мәселелер

Шет мемелекеттердің заңдық тәжірибелері мен доктриналарында кері сілтемені және үшінші елдің құқығына кері сілтеме жасауды қолдану мәселелері біржақты шешілмеген.

Коллизиялық нормаларды қолдану барысында туындайтын мәселелердің келесісі – заңды айналып өту.

Өзара түсіністік мәселесіне байланысты реторсия туралы сұрақ туындайды. Егер бір мемлекет өзге мемлекет азаматтары мен заңды тұлғаларының мүдделеріне қатысты дискриминациялық тәртіпте негізсіз, зиян келтіретін шаралар қабылдаса, соңғы мемлекет қарсы шаралар қолдануға құқылы. Мұндай шара реторсия деп аталады және бұл шаралардың мақсаты бірінші мемлекетпен қойылған шектеулерді алдыртып тастау.

«Шетелдік арбитарж шешімдерін тану мен орындау туралы» 1958ж. Нью-Иорк Конвенциясына сәйкес «шешімді тану мен орындау сұралатын елдің органдары шешімді танудың немесе орындаудың салдары тиісті елдің жария тәртібіне қарсы келсе мұндай шешімді тану мен орындаудан бас тартылуы мүмкін».

Соңғы кездерде жария тәртіп туралы ескертуге сілтеме жасау мен қатар шетел құқығы нормаларымен салыстырғанда приоритеті жоғары ұлттық құқықтың императивті нормаларына сілтеме жасау арқылы шетел құқығының нормаларын қолданбау мүмкіндігі туындады. Швейцарияның ХЖҚ туралы заңының 18-бабы және «Шарттық міндеттемелерге қолданылатын құқық туралы» Рим Конвенциясының 7-бабы сот мемлекетінің құқығы нормаларының ішінде императивті нормалар болған жағдайда олардың қолданылуға тиіс шетел құқығынан приоритеті жоғары болады деп бекіткен.