Хирургиялық аурулар және асқынулардың алдын – алудағы ЖТД рөлі

Жалпы тәжірибелік дәрiгер - (ЖТД ) алғашқы медико-санитарлық көмектiң құрылымындағы орталық фигура

Алғашқы медико-санитарлық көмек жүйесі – денсаулық сақтау жүйесіндегі адамның алғашқы қатынасатын жері, неғұрлым жаппай түрі.
Жалпы тәжірибелік дәрiгердiң қағидасы бойынша алғашқы медицина-әлеуметтiк көмектiң ұйымына өткелi жергілікті терапевттер және бала дәрiгерлерiмен салыстырғанда, мұндай дәрiгерлердің атқаратын функциялары түбегейлi кеңейтуiн ескередi. Жалпы тәжірибелі дәрiгердiң негiзгi функциясы халыққа көп профилдi амбулаторлы көмек көрсету болып табылады.

Жалпы тәжірибелік дәрiгер негiздi терапиялық бiлiм алуы керек, бiрақ оның қызметiнiң көлемi едәуiр кеңейгендіктен ол аралық мамандықтар бойынша жетік білім алуы қажет. Әсіресе хирургияда, амбулаториялық-поликлиникалы мекемелердiң тар мамандарымен атқарылатын әр түрлi емдеу және диагностикалық әдiстерiн жетік меңгеріп, тәжірибелік дағдыларды игеруі тиіс

Жалпы тәжірибелік дәрiгердiң ең маңызды функцияларының бiрi аурудың жасырын формаларын, сонымен қоса хирургиялық ауруларды анықтау. Науқастардың денсаулығын динамикада бақылап, қажет емдік-сауықтырулық шараларды өткізіп, сол мақсатпен әр түрлі мекемелерден мамандарды өздеріне тарту.

Жалпы тәжірибелік дәрiгердiң қызмететіне қойылатын талаптар:
Көрсетілетін дәрiгерлiк жәрдемнің кешендi сипаты;
Үйлестiру;
Ақпараттық негiз;
Қол жеткізерлік болуы;

Жалпы тәжірибелік дәрігер хирургиялық аурулар мен жарақаттарды емдеу және алдын алуда келесі дағды көрсете білу керек
тұрғындарға хирургиялық аурулар және жарақаттарда алғашқы медико-санитарлық көмектi ұйымдастыру;
2. ересектерде, балаларда, жас өспiрiмдерде, егде және қарт адамдарда жиi кездесетiн хирургиялық аурулар мен жарақаттардың клиникалық көріністерінің және ағымының ерекшелiктерін
3. хирургиялық аурулар және жарақаттардың ауруханадан тыс диагностикасының және амбулаториялық емiнiң жалпы қағидалары
4. жиi кездесетiн хирургиялық аурулар және жарақаттардың профилактикасын өткізу;
5. кең таралған хирургиялық аурулар мен жарақаттардың клиникалық синдромдар бойынша ерте диагностикасын дифференциалды диагностикасын өткiзу;

6. алғашқы дәрігерлік көмек көлемінде жиі кездесетін хирургиялық аурулар мен жарақаттардың жекеше емін, профилактикасын жүргізу;
7. хирургиялық аурулар мен жарақаттарда диспансеризацияны, науқастардың реабилитациясын, еңбекке уақытша жарамсыздыгық әскери-дәрігерлік сараптамасын
8. хирургиялық аурулар мен жарақаттардың ағымын ауырлата түсетін шұғыл жағдайларда шұғыл медициналық көмек көрсету;
9. экстремалды жағдайда және хирургиялық профильді аурулардың жаппай түсуі кезінде алғашқы дәрігерлік көмек көлемінде шұғыл көмек көрсету.

Аурулардың хирургиялық қабылдауындағы дәрiгердiң жұмысы амбулаториялық ауруды емдiк - диагностикалық көмектiң сапасы ғана емес, хирургиялық стационардың қызметiнiң көп тараптары да едәуiр дәрежеде анықтаған кейбiр ерекшелiктермен бейнеленедi.

ЖТД хирургиялық ауруларға көмек көрсетуде тек қана хирургия жағынан ғана емес, гастроэнтерология, травматология, онкология, т.б. сияқты аралық мамандықтарда жоғары теориялық дайындықты талап етеді.

Ересек және балалардың хирургиялық ауруларын емдеуде және реабилитация жүргізгенде, қазіргі кезде де диспансерлік жұмыс істеу әдісін енгізу мен жетілдіру негізгі шара болып табылады.

Профилактикалық медициналық қарау — ауруларды ерте анықтау және қажетті емдік-сауықтыру мақсатымен тұрғындардың нақтылы топтарына белсендi дәрiгерлiк тексеру және лабораторлы - диагностикалық зерттеулердi жүзеге асыру.

Диспансеризация — халықтың денсаулығын белсенді бақылау, ғылыми негізделген әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастырушылық, санитарлы-сауықтырулық, емдік-профилактикалық, эпидемияға қарсы, денсаулықты нығайтуға және тез қалпына келтіруге бағытталған жүйе.

Бұл мәселерді шешу үшін ЖТД өткізуі қажет:
хирургиялық аурулар және жарақаттарда ауруларға алғашқы және шұғыл көмектi көрсету;
ауруларды ерте анықтау;
- стационарлық емге мұқтаж ауруларды дер кезiнде госпитализациялау;
диспансерлік бақылауға жататын ауруларды таңдау және дер кезiнде квалификациялы тексеру;
аурулардың уақытша еңбекке жарамсыздық сараптамасын жүргізу, уақытша еңбекке жарамсыздық парағын және еңбектік нұсқауларды беру
еңбекке тұрақты жарамсыз тұлғаларға медициналық әлеуметтік-сараптамалық комиссияға жолдама беру;

Емханадағы ауруларды тексеру үшiн барлық қажетті тексерулер физикальды (қарау, пальпация, аускультация, аспапты (рентген, эндоскопиялық, ультрадыбыстық), лабораторлы (қан, зәр, нәжіс талдауы, бактериологиялық және серологиялық зерттеулер, қырындылардың, пунктаттардың цитологиялық зерттеулерін өткізуі қажет. Науқасты зерттеу нәтижесі - емді немесе профилактикалық шараларды анықтайтын аурудың диагнозын қою.

Диспансеризация.
Халықтың диспансеризациясы ҚР денсаулық сақтауының профилактикалық бағытын сипаттайды. Профилактика денсаулық сақтаудың мекемелерi, өндiрiстiк ұжымдар, қоғамдық ұйымдардың ортақ iсi ретінде барша елдiң кең қатысуымен қаралады. Жалпы және кәсiби ауру-сырқауды төмендету, еңбек тәртiбiн, оқу, демалысты жетiлдiру, тұрғынның тиiмдi тамақтануы, физикалық және санитарлық-гигиеналық тәрбиесi, қоршаған ортаның сауығуы, салауатты өмiр салтының құрастыруы – бұл денсаулықты қорғаудың отандық жүйесі алдында қойылған есептер.

Диспансеризацияның түпкi мақсаты тұрғынның денсаулығын сақтау және нығайту, адамдардың өмір сүру уақытын ұзарту және еңбек өнiмдiлiгiн арттыру, аурулардың бастапқы формаларын емдеу, себептерін анықтау және жою, санитарлық-гигиеналық, алдын алу, емдiк-сауықтыру шаралардың кешенін кең өткiзу .

Сау және iс жүзiнде сау адамдарды динамикалық бақылауының формасы диспансеризацияның бiрiншi кезеңі болып қарастырылатын жыл сайынғы профилактикалық қараулар болып табылады. Сау және iс жүзiнде сау адамдарды жыл сайынғы профилактикалық байқаулар жүргізіледі
Мақсаттық тексерулер бiздiң елде мына ауруларды ерте анықтау үшiн жүргiзiледi: іш жарығын тасымалдаушылық, ӨТА, жара ауруы, созылмалы геморрой, варикоз ауруы, созылмалы бейспецификалық өкпе аурулары, қатерлi жаңа түзiлiмдер және iсiк алды процесстері, жүрек-тамыр және эндокрин аурулары

Соңғы жылдары науқастар амбулаторлы-поликлиникалық мекемелерге келгенде оларды профилактикалық қарау кең таралды. Сонымен бiрге, негiзгi тұрғынның бiр бөлiгi поликлиникаға түрлі себептермен және стационарда болған кезеңде жоспарлы түрде қаралуы керек, ол 70%ға дейiн құрайды. Ересек тұрғындардың 30% дейiн емханаға шақырылуы керек. Үйде аз бөлiк қана (2-4% аспайтын) қаралады - бұл декомпенсация кезеңiндегi аурулар және профилактикалық қараудан бас тартын науқастар

. Тұрғынының диспансеризациясын жетiлдiру амбулаторлық-поликлиникалық көмектi жақсартуымен тығыз байланысты. ЖТД бақылауында келесi хирургиялық аурулары бар емделушiлер болуы керек
жарықтар туа және жүре пайда болған.
аяқ-қолдардың артерияларының облитерациялық арулары.
-созылмалы остеомиелит.
әр түрлi локализациялы қатерсiз iсiктер.
созылмалы геморрой.
ӨТА
Асқазан және 12 елі ішектің жара ауруы

Диспансерлік бақылауының ерекшелiктерi болып, оның кейбiр нозологиялық формалар бойынша хирургтерде қысқа мерзiмдi бақылану болып табылады – операцияға дейiн және кейiн, басқа мамандықтардың дәрiгерлерімен бiрлесіп бақылау. Бұл асқазан және 12 iшектiң жара ауруы бар науқастар, холецистит пен холангит, созылмалы панкреатит, өкпе абсцессі, жемсау және т.б. Диспансерлік бақылаудын ұзақтығы өткiзiлетiн емдiк-алдын алу шаралардың тиiмдiлiгiне, аурудың ағым және нәтижесіне байланысты болады. Сондықтанда бұл мәселе жөнiнде нақты нұсқаулар беруге болмайды, өйткенi әрбiр жеке ауру үшiн диспансерлік бақылаудың мерзiм әр түрлi болып табылады. Дегенмен кеуде, іш қуыстарына және т.б. операцияларынан кейiн бақылау мерзiмі 6—12 айдан кем болмауы керек.

Диспансеризацияның тиімділігінің критериі болып аурушаңдықтың болмауы, денсаулық пен еңбекке жарамдықтың сақталуы табылады: жедел ауруларды басынан өткізгендер үшін – толық сауығу және сау адамдар тобына өту. Толық сауыққан жағдайда науқас диспасерлік бақылаудан алынады, ол жайында карточкасында белгіленеді.

Варикозды ауру – көзге түсетін баяғы заманнан келе жатқае патология. J.Van der Stricht (1996) «тік жүру үшін төленетін құн» деп атаған бұл ауру трофикалық бұзылыстар нәтижесінде ауыр мүгедектікке әкеледі. Тамырлардың варикозды кеңеюі 30 жасқа дейінгі әйелдер арсында 68%, еркектер арсында 57%. Тек қана уақытында тағайындалған ем трофикалық жаралар, тромбофлебиттер сияқты ауыр асқынулардың алдын алуда маңызды.

ВБВНК кезіндегі ЖТД алдында тұратын мақсаттар:
Аурудың симптомдарын жою
асқынудың алдын алу және науқастың өмір сүру сапасын жақсарту
Емдеу түрлері:
Хирургиялық;
Флебосклероздаушы ем;
Компрессиялық терапия;
Фармакотерапия.

ВБВНК диагностикасының алгоритмі:
ШАҒЫМДАРЫ
ӨМІР ЖӘНЕ АУРУ АНАМНЕЗі
Қауіп факторлары және ВБВНК дамуының себептері
ҚАРАУ
Аяқтың айналымын өлшеу
УЗДГ, УЗДАС
Ангиохирург кеңесі, қосымша зерттеу әдістерін өткізу (флебография, радионуклидная флебосцинтиграфия, МРТ, КТ және т.б.)
Диагнозды қою. Емнің оптимальды тактикасын ойлап жасау (оперативті, консервативті немесе комбинацияланған)

ВБНК емінің хирургиялық әдістері:
Барлығы қолдаған варикозды аурудың оперативті емі болып Троянов-Тренделенбург операциясы табылады. Онда үлкен тері асты венасын кіреберісінде лигирлеу жүргізіледі. Қазіргі кезде ағылшындық әдебиетте бұл операцияны «кроссэктомия» терминімен белгілейді (cross – қиылыс, крест, сафено-феморальды соустьенің архитектоникасын символды түрде белгілеу), әдетте варикофлебэктомиямен толықтырады, өйткені тері асты веналары қанды әкетуге қатыспайды, ал терең тамырлырлардың өтімдігі кезінде гемодинамиканы нашарлататын депо (балласт) болып табылады.

Хирургиялық емге абсолютті көрсеткіш болып СВЖ үдеуі және трофикалық бұзылыстардың пайда болуы табылады, варикозды аурудың асқынулары (қан кетулер, қайталама тромбофлебиттер) дамыған жағдайда жүргізіледі.

Флебосклероздаушы ем. Компрессиялық склеротерапия (пункциялық склерооблитерация) беткей зақымдалған веналармен қан ағысын тоқтататын емдеудің әсерлі және жоғары косметикалық әдісі болып табылады. Ол өз бетінше немесе хирургиялық енулермен комплексті ем түрінде қолданылуы

Компрессиялық терапия. Бұл варикозды ауруды емдеудегі және профилактикадағы ең маңызды әдістердің бірі. Компрессиялық терапияны флебэктомиядан кейінгі операциядан кейінгі жақын кезеңде, флебосклероздаушы терапияны жүргізген кезеңде өткізіледі. Әсірісе созылмалы лимфовенозды жетіспеушілігі бар науқастар үшін өте маңызды.

Фармакотерапия. Қазіргі заманда фармакологияның қарқынды дамуы нәтижесінде варикозды аурудың консервативті емінің тиімділігін жоғарлататын тәжірибелік дәрігердің арсеналында флебоактивті препараттардың кең спектрі бар. Фармакотерапия келесідей мақсаттарды көздейді: тамыр тонусын жоғарлату, микроциркуляция мен лимфа ағымды жақсарту

Профилактика. Варикозды аурудың профилактикасы жалпы тәжірибелік дәрігердің күнделікті маңызды аспектілерінің бірі болуы қажет. Ұйымдастырушылық мәселелерді шеше келе отбасылық дәрігер қатер топтарында (тұқымқуалаушылық анамнезі, кәсіптік зияндықтар, жүктілік, артық салмақ, гормонотерапия, т.б) превентивті шаралар өткізуі тиіс. Әрбір дәрігер варикоз немесе варикозды ауру ең алдымен белгілі өмір сүру салтының нәтижесі екенін білуі керек

ВБВНК профилактикасы:
Режим:
Тұрақты гимнастика, ұзақ серуендеу, жүгіру мен жүзу, велосипедпен серуендеу;
Аяқты аяққа қойып отырмау;
Ұзақ статикалық жүктемелерден аулақ болу;
Дене салмағын бақылау;
Тар киім кимеу;
Аласа немесе орташа өкшелі аяқ киім кию.

Тамақтану ерекшеліктері:
Майлы, ашты, тұзды тамақтарды қолданбау;
Рационды шикі көкөністер және жемістер есебінен көбейту;
Қарақұмықты жеу;
Өсімдік майы 50 мл дейін
Авитаминоз бен микроэлементтердің жетімсіздігін толықтыру