Қарттар үйі

Қарттар үйі қазіргі кезде өзекті мэселе ге айналып отыр.......
Қарттар үйі-- жасы ұлғайып, қараусыз қалған қарттарды әлеуметтік қорғау нысандарының бірі болып табылатын мемлекеттік мекеме. Бұрынғы КСРО кезінде қарттар үйі 20ғ 50-60 жылдарында құрылып, ауқаты төмен, еңбекке жарамсыздықтарын тұрмыс деңгейін қолдау мақсатында жұмыс істей бастады. Қазіргі кезде қарттар үйі мемлекеттік бюджет, мемлекеттік қамсыздандыруға алынған адамдардың зейнетақысы, заңды және жеке тұлғалардың қайырымдылық жарналары, Қызыл Крест пен Жарты Ай желісі бойынша көрсетілген ізгілік көмек, трансферт, жекеше құрылымдардың қаражаты есебінен қаржыландырылады. Қарттар үйінде тұратын бір адамның айлық шығыны орта есеппен 7500 теңгені құрайды, оның 2500 теңгесі қарияның зейнетақысы есебінен өтеледі. Коммуналдық қызмет көрсетуге, жөндеуге, тамаққа байланысты шығынның көп бөлігі мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен өтеледі. ҚР-нда 2002 ж. қарттар үйін ұстауға мемлекеттік бюджет есебінен 20 млрд. теңгедей қаражат жұмсалды

Кім кінәлі???
Иә, қарттар десе, бәріміздің көз алдымызға әке-шешеміз, ата-әжеміз елестететініміз хақ. Сол сүйіспеншілік, махаббат ты сексеннің сеңгірігінен асқан қарттарымыз сыйлайды ғой, әттең-ай қазіргі жастар кері ойлайды. Шыны керек, қазіргі қоғамды әділетсіздік, безбуйректік, санасыздық жаулап алған.Кішкентайынан мәпелеп қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай өсірген ұл-қыздарымыз ата-аналарын қарттар үйіне өткізуде.
Бұл-бұрын соңды қазақ халқымызда болмаған қасіретті жағдай.
Жақында елбасымыз Нұрсылтан Назарбаев “ Мерейлі отбасы” ұлттық байқаудың жеңімпаздарын марапаттау рәсімінде сөзінде “ Егде жастағы 7 мың нан астам адам қарттар үйінде өмір сүруде, олардың көбісінің дені сау, табысты балалары бар. Қартайған ата-анасын тастап кету біздің дәстүрімізде жоқ, ата-салтымызда болмаған. Қоғам туған баласы мен ата-анасын тастап кету секілді әрекеттерді масқара құбылыс ретінде қабылдауы тиіс,”- деген еді ерекше қынжылыспен...

Қасіретті статистика қарттар үйі
Елімізде қарттар үйі 67-ге жетіп отыр.
1) Көп бөлігі ШҚО-да 11 қарттар үйі,2380оын жұмыс істейді.
2) Ақмола облысы 10 қарттар үйі, 1103 орын.
3) Қостанай облысында 9 қарттар үйі, 1129 орын.
2012 жылы 87 үйге жетіп, 35 мыңға жуық адам орналасқан. 45,5 пайызын әйелдер құрап отыр. Бұл тек жалпылама көрсеткіш, нақты дерек айтпайды.

Қарттар үйі, қатал тағдыр...

2001 жылы құрылған, қалалық бюджеттен қаржыландырылатын 350 орындық үш қабатты ардагерлер интернат-үйі жақын туысы жоқ болғандықтан қараусыз қалған я кембағал күйге ұшыраған арнайы күтімге зәру жалғызбасты зейнеткерлер қабылданады. Өздерін бағуға тиісті кәмелетке толған және еңбеккке қабілетті балалары бар зейнеткерлер ардагерлер үйінде ақысын төлеп тұра алады. Алматы қаласы әкімдігінің дерегінше, бұл мекемеде әр тұрғынға тұрмыс жағдайы жасалған бір бөлме, ерлі-зайыптыларға екі бөлме беріледі. Ғимаратта асхана, жиын залы, медицина орталығы, кино залы, демалыс бөлмелері, шаштараз, кітапхана, мұсылмандар мен христиандарға арналған құлшылық ету бөлмелері бар.

Қарттар үйіндегі қарттардың ашық пікірі
Көшербай ТӨРЕЖАНОВ, қарттар үйінің тұрғыны:
– Барлық бәленің басында осы арақ тұрады. Күнде мас болып жүрген жанды қай келін сый­дыр­сын? Қарттар үйіне келіп жат­қан­дардың көбі сол ішіп кеткендер. Екіншіден, әкем марқұм «ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деп отырушы еді. Баланы дұрыс тәрбие­лемеудің кесірі осындай бола­ды. Менің жағдайым сәл басқаша, жал­­ғыз ұлдан айырылған соң, туыс­тарға масыл болмайын деп осында өзім келдім. Бір бай­қа­ға­ным, бауыр­лар­дан гөрі қарын­дас­тың жаны қатты аши­ды екен. Алып кеткісі келеді, бірақ қо­лы қысқа.
Қарттар үйінің көбеюі – қауіпті құбылыс. Бұлай жалғаса берсе әке-шешені қартайған соң интернатқа апарып өткізе салу жалпылама сипат алып кетуі де мүм­кін. Ал жауып тастауға тағы болмайды. Себе­бі тағдыр тәл­кегіне түскендер үшін бұл интер­наттан басқа барар жер, басар тау жоқ. Көбі жалғыздықтың кесірінен дала­да көму­сіз қалудан қорқады.

Қайыргелді СЫЗДЫҚОВ, қарттар үйінің тұрғыны:
– Жас кезімде талай қызмет істедім, совхозда қойма мең­герушісі де бол­дым. Кейін ауырып, 1979 жылдан бері екінші топтағы мүгедекпін. Әйелім тас­тап кетті, жалғыз қызым қайтыс болды. Осылай жүре берсем, бір жерде үсіп өліп қалуым да мүмкін еді. Сондықтан қарт­тар үйіне келдім. Екінші өмірім бастал­ғандай. Мұнда барлық жағ­дайымызды жасап қойған. Қарын тоқ, уайым жоқ.
Смирнов қарттар үйінің басшысы Еркін Айдарбекұлы «Қайыргелді ағай жақында үйленіп қалуы мүмкін» дейді қалжыңдап. Оның айтуынша, қарттар үйіне түскен соң көңіл қосып жата­тындар да көп екен. Оларға жеке бөлме де беріледі.
Интернатта керек-жарақтың бәрі бар, кө­ңілдерін аулау үшін ара-тұра концерттер де қойылып тұрады екен. Бірақ өз үйіне қай­дан жетсін. Көбінің арманы – неме­ре­ле­рінің маңдайынан иіскеу, қолдарына алып еркелету. Өкінішке қарай, бұл арман­ға жетіп жатқандар некен-саяқ. Тек бір жыл­­дың ішінде Смирнов интернатының өзін­де 60-70 адам о дүниеге аттанады екен.

Анонимно жүргізген пікірлер:
1)Бұл дәстүр індетке айналып бара жатырған секілді. себебі ұлттық тәрбие де әлсіздеу ме қалай, бұрын намыс деген қазақтың қанын қыздырып, ата-анасына құрақ ұшып, қасы-қабағына қарап отыратын еді. Шынымен өркениет деп ұлттық болмысымыздан жұрдай болып тоналып қалдық па деп қорқамын. Бұрын баба өсиеті мен ана қасиетін піріндей ардақтайтын балаларымыздың санасы уланып, қазақи құндылықтарымыздың құнын бағаламайтын тәрізді. Рухы биік ұрпақ ата-анасын қарттар үйіне көзі тірісінде апарғаны қасірет қой. Ғасыр дерті бәлки осы болар?
2) Кімнен: Батыс. Қайдан: Ел ертеңін ойлаған ел
01.09.2015 19:52
Өте аянышты жазылған мақала екен адам ,Әке тағдыры басынан өткен қиыншылықтары , ұлының қатыгездігі тіпті шектен шыққандық Ана қарғысы боқ , Әке қарғысы оқ деген дегендей Әке наласы қатты болмақ , бұндай аянышты жағдайлар бізге тән қасиет , бұндай көрністерге қарап елімді сипаттап беруге болады ия жасыратыны жоқ бізде жағдай мәз емес , осындай Әкелерді силамайтындарды кері кеткен көштің адамдарын көптеп кездестіреміз , Қазақи керемет қасиеттерімізден жұрдай болдық, ұрпағың анау нұрға табынған , қыздарым мынау шетелдіктерге тұрмысқа шығуды модыға айналдырған , жатты төрге шығарып сол жатқа қыз беріп отырмыз , қанымызға сінген қасиеттерден айырылып бара жатырмыз , аттан сүрінсекте салттан сүрінбеген халық едік кәзіргі таңда аттанда , салттанда сүрінген жайымыз бар.
Қарттардың жылағаны жақсылықтың белгісі емес.

3),,Аке-шешен жынды болса,байлап бак.''Тiптi,пайгамбарымыз Мухаммед(С.Г.С.)айтты деседi(создiн отiрiк шынын бiлмеймiн):,,Егер,мысалы,бiреудiн анасы менiн кабiрiме жакын жерленетiн болса,сол адам алдымен анасынын кабiрiне барып,тагзым ету керек.''Бул создiн астарында - алдымен АЛЛАга,содан сон анасына,содан кейiн акесiне ризашылык бiлдiру керек!Аке-шешесiне ,,Сендер капiрсiндер,сендердiкi АЛЛАга серiк косу''деп,оларды тастап,айдаладагы Арабия жартыаралына согыска аттангандар осы создi естiсе гой!
4)Аллах сактасын!Калай адамдар булай жасайды!Ата деген кишкентай наресте сиякты гой!Ишим ортенип бара жатыр!Аллахтын алдында бул оте ауыр куна бауырлар!
5) Қазақта "Атаңа не қылсаң,алдыңа сол келер" деген аталы сөз бар емес пе ? !
Қазақбайшылық қой баяғы,"Құрысыншы,солар аман болса,өлмеспін" - деп жүре беретін.Болмаса,ол тасбауыр ұлдың жанын шығарып,ел алдында масқаралап,сот арқылы алимент өндіріп алуға болады.Көрейін сол кезде ол ұлсымақтың қалай сайрағанын.
6) Қарттар үйіне өткіген дұрыс деп ойлаймын, ия, әрине мені тас жүрек дерсіздер, бірақ, әр нәрседе жағдайға қарау керек, реті келмеуі мүмкін!
7) Қазіргі заман талас тартыс заманы, сондықтан ата-әжемізге қарауға уақыт жоқ! Күнделікті тіршілік үйде қараусыз қалғанша қарттар үйі дұрыс деп ойлаймын!

Қарттар үйінің болуы дұрыс па?! Бұрыс па?!
Орта буынға жүргізген сауалнама:
1)Иә-5%
2)Жоқ-25%
3)Жауап беруге қиналамын-12%
Жас -өспірім балаларға жүргізген сауалнама:
1)Иә-15%
2)Жоқ-10%
3)Жауап беруге қиналамын-2%

Маман пікірі
Нұргүл РАХМЕТОВА, психолог:
– Ғалымдардың зерттеуін­ше, кіш­кен­тай нәресте ана жылуын сезінуі үшін күніне 75 рет сәбиді қолға алу керек екен. Сәл есейе келе бала ата-ананың өзіне деген ықы­ласын тіпті қажет етеді. Негізгі тәрбие ошағы – отба­сы, ал бала­бақша мен мек­теп қосым­ша тәрбие құралдары екенін ұмыт­паған жөн. Өкінішке қарай, бүгінде отбасындағы тәрбие әлсі­­реп, бәрін бала­бақ­ша мен мек­­тепке артып қойдық. Бала көр­генін істей­ді, ата-анасы қан­дай бол­са, ол да сондай. Демек, қарт­тар үйіне ата-ана­ла­рын апа­рып тастап жатқандар от­ба­сында дұрыс тәрбие көрме­ген­­дер деп айтуға толық негіз бар.

Бүгінгі бала – келешек әке, бүгінгі әке – келешек ата.
“ Әркімнің ата-анасы әулесі” деген аталы сөз бар. Әке деген қамқоршы, асыраушы, туған-туысқа көмектесу мақсат етеді. Хақ дініміз ислам “Әкеге бағыну-Аллаға бағыну, оның алдында күнәхар болу”- деп, әкені құрметтеуді парыз санаған.Ал, аналар шаңырактың алтын босағасы, киелі тұтқасы.Халқымыз аналарды құрмет тұтып қастерлеген.Ата- ана әр шаңырақтың шамшырағы. Өкінішке орай, “Өзіңнең туған ұд мен қыз сыйламаса сол қайғы”,-деп Төле би бабамыз айтқандай, бүгінгі тірлігіміз ауаны соған ойысып ьара жатқандай. Олай демеске амал жоқ, ата –анамызды қарттар үйіне табыстау жылдан жылға азаймақ емес...