Ерте Шығыс диагностика

Жүйе – қандай да бір жолмен қоршаған ортадан шектелген материалды объектілердің жиынтығы.
Қоршаған ортамен әсерлесу сипатына байланысты термодинамикалық жүйелерді үш топқа бөледі.
Оқшауланған
Тұйық
Ашық

Жүйе энергиясын (W) екі бөлшектін қосындысы ретінде қарастыруға болады: жүйенің қозғалысы мен орнына тәуелді – толық (Wт) және бұл факторларға тәуелсіз (U).
U – жүйенің ішкі энергиясы.
W=Wт + U

Ішкі энергия
Ішкі энергияны өз кезегінде бос энергия және байланысқан энергия деп екіге бөледі.
Бос энергия (G) – жұмыс атқаруға жұмсалатын ішкі энергияның бөлігі.
Байланысқан энергия (Wбайл) – жұмысқа айналдырылмайтын ішкі энергияның бөлігі.
U = G + Wбайл

Термодинамиканың бірінші заңы:
Термодинамиканың бірінші заңы – энергияның сақталу заңының сандық көрінісі болып табылады.
Энергияның сақталу заңы:
энергия жоқтан пайда болмайды және ешқайда жоғалмайды, ол тек бір түрден екінші түрге айналады.
Термодинамиканың бірінші заңы
Материалды жүйедегі энергияның жалпы суммасы жүйеде жүріп жатқан өзгерістерге тәуелсіз тұрақты сақталады.
Жүйедегі энергияның өзгерісі тек қана қоршаған ортамен энергия алмасу арқылы жүзеге асады.

Энтальпия

Термодинамиканың бірінші заңының биожүйелер үшін тұжырымдамасы
Тірі организмдерде жасалатын жұмыстың барлығы АТФ энергиясы есебінен атқарылады.
АТФ – әмбебаб энергия көзі:
Темодинамиканың бірінші заңын тірі организмдер үшін толықтай қолдануға болады.
Тірі жүйелер үшін термодинамиканың бірінші заңы былай тұжырымдалады:
Тірі организмдердегі жұмыстың барлық түрі қоректік заттардың тотығуы кезінде бөлінетін энергияның эквивалетті мөлшері есебінен атқарылады.

Адамның тәуліктік энергетикалық балансы

Термодинамиканың екінші заңы

Термодинамиканың екінші заңының
жалпы анықтамасы:

Тірі жүйелер үшін термодинамиканың
екінші заңы
Организм ашық жүйе болып есептеледі, сырттан энергияны қабылдайды және оны энергияға бай қосылыс (АТФ) түрінде жинақтайды.
Бұл жағдайда жүйенің энтропиясы төмендейді.
Қорға жиналған энергия пайдалы жұмыс жасау үшін жұмсалады.
Тірі организмдерде жүріп отыратын барлық процестер қайтымсыз болғандықтан энтропия үнемі өсіп отырады. Бұл кезде энергияның бір бөлігі энергиясы аз метаболизмнің соңғы өнімдері түрінде сыртқа шығарылып отырады.

Стационарлық күй.
Биожүйелердің стационарлық күйі
Биожүйелер ашық жүйе болып қана қоймай сонымен қатар олар стационарлық күйдегі жүйелер. Бұл биожүйелердің тағы бір ерекшелігі.
Стационарлық күйде энтропияның кіруі мен шығу бір жылдамдықпен жүріп отырады.
Сол себептен жүйедегі жалпы энтропия мөлшері уақытқа байланысты өзгермейді (dS/dt=0).
Стационарлық күйдің классикалық моделі – бактар жүйесі (Бэртонның моделі)

ЧИ
Чи түсінігі физиологияға, патологияға және адамның терапиясына жатады және екі мәнді білдіреді – материалды субстанциялар және қызметтері.

Біріншілік чи (юань-чи) бауырмен байланысты, ата-анасына тұқым қуалайды, туа біткен болып табылады.
Таза чи (цин-чи) және қоректік чи жүре пайда болған чиге жатады. Осы екі чи көкірек клеткасында қосылып, негізги чи (чжун-чи) түзеді, оның қызметі жүрек пен өкпені қоректендіру, тыныс алуды реттеу және қанмен тамырларды бақылау.Олар жүре пайда болған чи-ге жатады.
Қоректік чи және қорғаныш чи қоректік заттардан түзіледі, қоректік чи тамырларда айналып, ішкі мүшелерді қорекпен қамтамасыз етеді, ал қорғаныш чи тамырлардан тыс бұлшық ет, теріде жүріп, тері асты ұлпаларды жылумен және қорекпен қамтамасыз етеді.

Қан
Қан – қоректік фактор болып табылады, тамақтпен келген қоректік заттар көк бауырмен асқазанға келгенен кейін жүрек пен өкпеге тасымалданады да, онда қызыл қанға айналады.
Бауырдың тіршілік субстанциясы жілік майында өндіріледі, жілік майы өз кезегінде қанды өндіреді.
Бауыр чиі көк бауыр мен асқазан қызметтін күшейтеді және жүрек пен өкпенің қызметін жақсартады.
Қанда қоректек чи, организм сөлі және бауырдың субстанциясы бар. Қан мен чи өзара байланысты қанның өндірілуі мен айналуы чиге тәуелді, ал чидің құрылуы мен таралуы қанмен байланысты.
Ерте шығыс диагностикада чидің тұрып қалуы қанның тұрып қалуымен бірге болатын және керісінше деп айтатын.

Ішкі биологиялық сағат (энергия жүруінің үлкен айналымы)

Диагностиканың төрт әдісі
Науқастың денсаулық жағдайын анықтау үшін зерттеудің 4 әдісі қолданылатын:
Бақылау (осмотр)
Тыңдау
Сұрау
Сипап сезу

Пульстік диагностика
Пульсті зерттеу ерте шығыс дәрігерлер жақсы меңгерген.
Жақсы дәрігер 12 пульсті 12 негізгі меридиандарға сәйкес айыра алу және әр пульстің түрлі патологиялық жағын қажет болатын.
Дәрігер пульстік толқының соғыс күшінің (пульстің сапасы) және орналасуын (беттік, терең), жылдамдығы, ритмін және әр меридианның басқа сипаттар қатынасын айыра алу қажет деп санаған, себебі пульсте энергияның жүруі көрініс беретін.

Дәрігердің сұқ саусағы (указательный) цунь нүктесіне қойылады, ортаңғы саусағы гуань нүктесіне, ал аты жоқ саусағы (безымянный) чи нүктесіне қойылады.
Дәрігердің саусақтары сезімтал болу қажет және терісі физикалық жұмыстан қатқыл болмауы керек.
Дәрігер үш саусақпен цунь-коу аймағына ақырын және бір мезете басып, кейін басуы күші төмендейді, пульстің күші, тереңдігі, ұзындығы және кеңдігі анықталады.

Пульстің сипатына тәуелді оның негізгі 8 түрі саналады. Орналасу тереңдігіне қарай беттік және терең пульс, жиілігі бойынша сирек және жеткілікті жиі, пульстік толқындар бойынша бос және тұтқыр, толуы бойынша үлкен және жасырын.
Беттік пульс – оның ерекшелігі жеңіл басөанда жақсы анықталады, керісінше қатты басқанда нақты сезілмейді.
Терең пульс – қатты басқанда жақсы анықталады, керісінше беттік ұстағанда сезілмейді.
Сирек пульс – бір тыныс алу циклі кезінде 4-ке дейін пульстік толқынды сезіну кезінде анықтауға болады.
Жеткілікті жиі пульс – сол уақытта 7-8 пульстік толқын саналғанда анықталады.
Бос пульс – сипаты бойынша бос, тегіс. Осындай пульс организмде өан көп кезде пайда болады деп санайды.
Тұтқыр пульс – сипаты бойынша баяу, жіңішке, қысқа және бос емес. Анемия кезінде тән болады.
Үлкен пульс - пульстік толқынның келуі күшті, ал кетуі әлсіз. Пульстің осы түрі белгілі мүшенің жоғары температурамен гиперфункциясы үшін тән.
Жасырын пульс – өте әлсіз және әреі сезіледі. Яннің қатты әлсізденуі кезінде болады.

Акупунктуралық диагностика
Ерте шығыс диагностиканың бұл бөлімі меридиандарда энергияның дисбалансын анықтаумен айналысады.
Науқасты емдей отырып дәрігер клиникалық симптомдарды сәйкестендіріп, анықтау қажет:
1.энергияның артығын немесе жеткіліксіздігін
2.энергияның бір немесе бірнеше меридиандарда бұзылуы
3.меридианда энергия аналымының бұзылуын немесе терең бұзылуы – ішкі мүшенің қызмет етуінің бұзылуы.

12 негізгі меридиандарда энергияның артығы және тапшылығының белгілері