Халықтың денсаулығының аймақтық ерекшеліктері

ЖОСПАР

Аурушаңдық
Жалпы аурушаңдық
Біріншілік аурушаңдық
Бұл биылғы жылы бірінші рет анықталған аурулар мен өткен жылы анықталып, биылғы жылы сол аурудың салдарынан бірінші рет қаралған халық арасындағы барлық аурулардың жиынтығы.
Халық арасындағы жаңа, бұрын еш жерде тіркелмеген және биылғы календарлық жылда алғаш рет анықталған аурулардың жиынтығы..

Нақты аурушаңдық
Аурушаңдықты зерттеу статистикалық зерттеудердің жалпы қабылданған
схемасы және қатаң кезекті этаптар бойынша жүргізіледі.
Халық аурушаңдығын бағалау үшін 1000, 10000, 100000 тұрғынға есептеліп шығарылған орташа жылдық халық санына қатысты аурулар саны ретінде есептелген көрсеткіштер қолданылады..
Аурушаңдық
/1000
Аурулықта себеп-салдарлық байланысты
анықтау үшін халықтың құрамын (жасы,
жынысы, жанұя жағдайы, әлеуметтік статусыжәне т.б.) ескеру қажет.
Аурушаңдық

Аурушаңдық көрсеткіші
Аурушаңдық көрсеткіші бізге не үшін қажет ?
Халық аурушаңдығы жөніндегі мәліметтер бізге .

Аурушаңдықты зерттеудің
әдістері
- емдеу-профилактикалық мекемелерге өз
бетімен қаралуы бойынша;
- өлім себептері мәліметтері бойынша (Өлім
туралы дәрігер куәлігі (106/у);
-медициналық тексеру мәліметтері бойынша
(профилактикалық тексерулерді тіркеу
картасы (131/у).

1
TEXT
АХЖ-10
Денсаулық сақтаудың жетекші статистикалық және жіктемелік негізі ретінде қолданылатын құжат. Әр бір он жыл сайын Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) бақылауымен қайта қаралып отырады. Аурулардың халықаралық жіктемесі методикалық әдістер мен материалдардың халықаралық салыстырымдылығының бірлігін қамтамасыз ететін нормативтік құжат болып табылады..
Аурулардың халықаралық жіктемесі

-жүйелеген тіркеу, сараптама, әр түрлі уақытта әр түрлі мемлекеттер мен аймақтардан алынған өлім мен аурушаңдық жайлы мәліметтерді салыстыру мен интерпретациялау үшін жағдай жасау. АХЖ аурудың немесе басқа да денсаулыққа байланысты мәселелердің диагнозының ауызша тұжырымдамасын мәліметтерді сақтауға, пайдалануға және талдауға қолайлы әріптік-сандық тұжырымдамаға айналдыру үшін қолданылады.
АХЖ мақсаты

АХЖ құрылымы
Этиология принципі
(1-ші класс”Жұқпалы және
Паразитарлы аурулар”,19класс”Оқыс
жағдайлар,уланулар және
жарақаттар”)
Локализация принципі
Орналасуы
бойынша .
Патогенез принципі
(2-ші класс
«Жаңа түзілімдер»).
Ерекше жағдайлардың
жалпылығы
(15-класс
«Жүктіліктің асқынуы,босану және Босанудан кейінгікезең»).

АХЖ-10 XXI класс
I Кейбір жұқпалы және паразитарлы аурулар(A00-B99)
II Жаңа түзілістер(C00-D48)
III Қан ауруы,қан түзу ағзаларының иммунды механизмінің бұзылуына қатыстыжеке аурулар(D50-D89)
IV Эндокринді аурулар,тамақтану және зат алмасу ағзаларының бұзылыстары(E00-E90)
V Психиканың бұзылыстары және мінез құлықтың бұзылыстары(F00-F99)
VI Жүйке жүйесінің бұзылыстары(G00-G99)
VII Көз және оның қосымшаларының аурулары(H00-H59)
VIII Құлақ және емізік тәрізді өсінді аурулары(H60-H99)
IX Қанайналым жүйесінің аурулары(I00-I99)
X Тыныс алу жүйесінің аурулары(J00-J99) XI Ас қорыту жүйесінің аурулары(K00-K99)
XI Ас қорыту жүйесінің аурулары(K00-K99)
XII Тері және тер асты шел қабатының аурулары(L00-L99)
XIII Тері- бұлшықет жүйесінің және дәнекер тінінің аурулары(M00-M99)
XIV Зәр шығару жүйесінің аурулары(N00-N99)
XV Жүктілік,боосану және босанғаннан кейінгі кезең(O00-O99)
XVI Перинатальді кезеңде пайдаболған жеке жағдайлар(P00-P99)
XVII туа пайда болған ақаулар,түр өзгеру және хромосомдық бұзылыстар(Q00-Q99)
XVIII Клиникалық және лобороторлы зерттеу кезінде анықталғансимптомдпр, басқа тарау
жіктемесінде көрсетілмеген белгілер және қалыпты жағдайдан ауытқулар(R00-R99)
XIX Жарақаттану,улану және сыртқы ортаның басқада әрекеттері(S00-T98)
XXАурушаңдықпен өлімнің сыртқы себептері(V01-Y98)
XXI Халықденсаулығына және емдеу мекемелеріне қаралуға әсер ететін факторлар(Z00-Z98)

Әлем халықтары денсаулығы
Балалар денсаулығы
2016 жылы әлемде бес жасқа дейінгі 155 миллион бала тіркелді, олардың өсуі артта қалды (жасына тым төмен), 52 миллион бала таусылды (олардың өсуі үшін дене салмағы тым төмен) және 41 миллион артық салмақ (олардың өсуі үшін салмақ). Өсудің артта қалуының ең жоғары таралуы (34%) ДДСҰ Африка аймағында және Оңтүстік-Шығыс Азия елдері үшін ДДСҰ аймағында балаларда байқалды. Балаларда сарқылудың ең көп таралуы (15,3%) және таусылған балалардың жалпы саны (27 миллион) ДДҰ аймағында Оңтүстік-Шығыс Азия елдері үшін байқалды. 2000-2016 жылдар аралығында бес жасқа дейінгі артық салмағы бар балалар саны жаһандық деңгейде 33% - ға (7) өсті.
Аналар денсаулығы
2015 жылы бүкіл әлемде жүктілік немесе босану кезіндегі асқынуларға байланысты күн сайын 830-ға жуық әйел қайтыс болды (1). 3.1-міндет. ТДМ саласында-ана өлімінің жаһандық коэффициентін 2015 жылғы 100 000 тірі тууға 216-дан 2030 жылға қарай 100 000 тірі тууға 70-тен азға дейін қысқарту-бұл коэффициент деңгейін кемінде 7,5% - ға жаһандық жылдық төмендетуді талап етеді, бұл 1990-2015 жылдар кезеңінде қол жеткізілген қысқарудың жылдық қарқынынан үш еседен астам артық.Ана өлімінің алдын алуға болады, өйткені қажетті медициналық араласулар жақсы белгілі. Сондықтан әйелдердің босануға дейін, босану кезінде және одан кейін ұрпақты болу денсаулығының сапалы қызметтеріне қол жеткізуін арттыру өте маңызды. 2016 жылы бүкіл әлемде миллиондаған босану оқытылған акушердің, дәрігердің немесе медбикенің көмегінсіз өтті,босанудың тек 78% - ы білікті босанумен өтті (3).

Жұқпалы аурулар
АИТВ
Бағалау бойынша, 2015 жылы әлемде 2,1 миллион адамда АИТВ-инфекциясының жаңа жағдайлары тіркелген, бұл 1000 инфекцияланбаған адамға шаққанда 0,3 жаңа жағдайға сәйкес келеді. Сол жылы шамамен 1,1 миллион адам АИТВ-мен байланысты аурулардан қайтыс болды. 2015 жылдың аяғында әлемде АҚТҚ-мен өмір сүретін 36,7 миллионға жуық адам болды. ДДҰ-ның Африка аймағы қатты зардап шекті, онда 15-49 жас аралығындағы ересектердің 4,4% - ы АИТВ-мен өмір сүреді. Жаһандық ауқымда 2016 жылдың ортасына қарайАИТВ - мен өмір сүретін 18,2 миллион адам антиретровирустық терапия алды (8).
Малярия
2015 жылы әлемде Безгектің 212 миллион жағдайы болды,бұл тәуекелге ұшыраған 1000 адамға шаққанда 94 сырқаттанушылық коэффициентіне сәйкес келеді, бұл 2000 жылға қарағанда 41% - ға аз.Ең көп төмендеу еуропалық аймақта болдыДДҰ, ал 2015 жылы эндемиялық безгек жағдайларының саны нөлге дейін азайды. Бүкіл әлемде безгектен 429,000 өлім болды, ДДҰ-ның Африка аймағы ең көп ауыртпалықты көтереді, онда барлық өлімнің 92% — ы безгектен болған-жас топтары арасында ең көп зардап шеккен 5 жасқа дейінгі балалар, безгектен өлім барлық өлімнің 70% - дан астамын құрады (9).

Жұқпалы аурулар
Туберкулез
Туберкулез (ТБ) емделетін ауру болғанына қарамастан, денсаулық сақтаудың негізгі жаһандық проблемаларының бірі болып қала береді. 2015 жылы ТБ-ның 10,4 млн.жаңа жағдайы және туберкулезден 1,4 млн. өлім, сондай-ақ ТБ мен АИТВ-мен үйлескен инфекциядан туындаған 0,4 млн. өлім тіркелді. 2015 жылы туберкулезден өлім — жітім коэффициенті (қайтыс болғандар саны ретінде есептелген, ауруға бөлінген) кең ауқымда өзгерді-кейбір елдерде 5% - дан аз, ДДҰ Африка аймағының көптеген елдерінде 20% - дан көп. Бұл деректер туберкулезді диагностикалау мен емдеудің жоғары сапалы қызметтеріне қол жеткізудегі үлкен теңсіздіктің сақталуын көрсетеді. ДДҰ Еуропалық аймағы ең жоғары коэффициентке иекөптеген дәрі-дәрмектік туберкулезбен сырқаттанушылықтың14 жағдай деңгейінде рифампицинге (КДТ/Р-ТБ) төзімділік100 000 адамға (10).
Гепатит
Бағалау бойынша, 2015 жылы әлемде гепатитке байланысты өлім саны шамамен 1,3 млн.адамды (11) құрады. Бұл санжедел гепатиттен, бауыр қатерлі ісігінен және гепатиттен туындаған бауыр циррозынан болатын өлім жағдайларын қамтиды. Сол жылы 257 миллион адам В гепатиті вирусын, ал 71 миллион адам С гепатиті вирусын (12) жұқтырған деп есептелген. В гепатитіне қарсы вакцинаның үш дозасын иммундаумен жаһандық қамту (гепатитпен күресудің басым бағыты) жеттіАлайда, 36 елде иммундаумен қамту 80% - дан аз болды (2.2-сурет) (13).

01
02
2015 жылы жаһандық деңгейде инфекциялық емес аурулардан (төменгі) 40 миллион өлім болды, бұл әлемдегі 56 миллион өлімнің жалпы санының 70% құрайды. Мұндай өлімнің көпшілігі төрт негізгі төменгі деңгейден туындады, атап айтқанда: жүрек-қан тамырлары аурулары-17,7 миллион өлім (төменгі деңгейден барлық өлімнің 45% құрайды); қатерлі ісік — 8,8 миллион өлім (22%); созылмалы респираторлық аурулар — 3,9 миллион өлім (10%); және қант диабеті — 1,6 миллион өлім (4%). 2000 жылғы 23% - дан 30-дан 70 жасқа дейінгі кез-келген негізгі төрт мүшеден өлім қаупі төмендеді. 2015 жылы 19% - ға дейінСоңғы жылдары табыс деңгейі жоғары елдерде жасына қарай стандартталған жүрек-қан тамырлары ауруларынан болатын өлім-жітім коэффициенттері күрт төмендеді, сонымен бірге басқа НЕГІЗГІЛЕРДЕН болатын өлім-жітім коэффициенттері баяу қарқынмен төмендеді. Бұл ретте, жасына қарай стандартталған жүрек-қан тамырлары ауруларынан болатын өлім-жітім және созылмалы респираторлық аурулардан болатын өлім-жітім коэффициенттері табыс деңгейі жоғары елдерде, табыс деңгейі төмен және орташа елдерде айтарлықтай төмендегеніне қарамастан, бұл коэффициенттер бұрынғысынша әлдеқайда жоғары (2.3-сурет) (11 .
Жұқпалы емес аурулар

Жалпы аурушаңдық

Біріншілік аурушаңдық