Жәндіктер адам паразиттері

Биттер-ұсақ,қанатсыз насекомдар.Олардың көптеген түрлері белгілі.Иесінің денесінде паразиттік тіршілік етеді.Адамдарда бас биті,киім биті және қасаға биттері кездеседі (72 сурет)
Бас биті - Pediculus humanus capitis, адамдардын шашында кездеседі. Мөлшері 2-3 мм. Басы кішкентай, екі мұртшасы, екі жай көздері, тесіп сорушы ауыз аппараты болады

Көкірек бөлімінде 3 жұп аяқтары кездеседі, аяктарының ең соңғы буылтығының мықты дамыған тырнағы болады, ол алдыңғы буылтықтын өсіндісімен бірігіп, қысқышқа ұқсас қан соратын кұрылым пайда етеді. Осы құрылым арқылы биттер шаштарға да жабысып тұрады.
Құрсағы көкірек бөліміне қараганда кендеу, 10 буылтықтан тұрады.Шала түрленіп дамиды.

Бас биті — сүзек ауруының қоздырушысын таратады және эктопаразит ретінде педикулез ауруын дамытады.
Алдын алу шаралары. Тазалықты сақтау - мезгіл-мезгіл моншаға түсу, киімдерді, бөлмелерді таза ұстау.

Киім биті - эктопаразит және кайталама сүзегінің таратушысы болып саналады.
Алдын алу шаралары.Бас битіне ұқсас.
Қасаға биті - Phthirus pubis,қасағадағы жүндер арасында,қаста,кірпік арасында кездеседі.
Мөлшері 1-1,5 мм,26 күн өмір сүреді.Эктопаразит,ауру қоздырғыштарын таратады.

Тарихы[өңдеу]
Биттер – Ежелгі қытайлардың нанымы бойынша алғашқы алып адам Пань–гудың денесіндегі паразиттер, ол өлген соң адамдарға айналған. Орта ғасырда Еуропада биттерді «құдайдың меруерті» санаған, олардың бойында «христиан қаны» бар, олардың негізгі қасиетті белгісі өмір бойы жуынбау еді. Бір – бірінен бит іздеу олардың достық белгісі еді. Италияндық поэт Джамбаттиста Марино (1569-1625) өзінің өлең жолдарында өзінің ғашығының. «Бит және бүрге» ағайынды Гриммдерман ертегісінде бит су тасқынына себепші болады. Биттің жоқ болуы Украинада жаман белгі саналды, ерте өлімді білдірді. Орыстар арасынды биттері көп жай адам бақытты және жолы болғыш саналды. Бұны орыстардың мақал – мәтелдерінен көруге болады: «Бит бар жерде береке бар». Түс жорушы Миллердің айтуынша, түсінде бит көрсе, қайғы мен қасіретті, жағымсыз оқиғаларды білдіреді екен, ал славяндықтар нанымы бойынша, керісінше, түсінде бит көру байлық пен ақшаны білдіреді. «Осыдан 100 жыл бұрын Гарденбургтік шведтер бұл жәндіктіңтің көмегімен губернатор сайлауын өткізді»,- деп жазды П.И.Мариковский. Бұл орынға дәмелілер үстелді жағалай отырып, тура ортасына орналастырылған бұл жәндікке сақалдарын төседі. Кімнің сақалына бұл жәндік өрмелеп шықса, сол бургомистр болып сайланатын болған. Г.К.Честерон (1874-1936) өзінің әлеуметтік «Бит, шаш және билік» эссесінде ағылшындық пікірді қозғады, бит жабыспас үшін кедей отбасының қыздарының шашын өсіруіне тыйым салған. Паразиттердің пайда болуының шынайы себебімен үкімен күресудің орнына, кедей отбасы ата – аналарына көп мөлшерде айыппұл төлетті, - деп жазды автор

Биттердің түрлері[өңдеу]
Биттің 300-ге жуық түрі белгілі. Олар 3 тұқымдасқа бөлінген:
Гематопид тұқымдасына (лат. Hacmatopііdae) жылқы, сиыр, қоян, бұғы, шошқа, т.б. жануарлар биті жатады;
Тікенекті биттер суда тіршілік ететін омыртқалы жануарларда кездеседі, мысалы, итбалық биті;
Педикулиттер тұқымдасына жататын биттер, тек адамдар мен маймылдарда масылдық тіршілік етеді.
Адамда биттің 3 түрі кездеседі:
бас биті (лат. Pedіculus capіtіs)
киім биті (лат. P. vestіmentі)
шап биті (лат. Phthіrus pubіs).

Сүтқоректі жануарлардың Биттері адамға ауыспайды және олар әр түрлі жануарлардың өзіне ғана тән болады. Бит денені қышытып мазасыздандыруымен қатар, аса қауіпті жұқпалы аурулардың (бөртпе, сүзек,оба, туляремия) қоздырғыштарын таратады. Биттеуді (педикулез) болдырмау үшін тазалық сақтау қажет[1].