Бронхттык астма

Дәріс жоспары:
Бронхттык астманын анықтамасы
Бронхттық астманын этиологиясы
Бронхттык астманын патогенезі
Бронхттык астманын клиникалык көрінісі
Бронхттык астманын диагностикасы
Астмалык статус –анықтама, клиникалык сатылары, жедел көмек
Бронхттык астманын емі
Бронхттык астманын диспансерлік бақылау

Анықтама:
Бронхттық астма- бронхтардын әртүрлі тітіркендіргіштерге сезімталдығынын күшеюімен жүретін, көрінісі бронхтардың жалпылама ұстамалары обструкциясымен білінетін, тыныс жолдарының созылмалы қабыну ауруы.

Этиологиясы
Сыртқы экзогендік факторлар
Инфекция – бактерия, вирус, саңырауқұлақшалар
Аллергендер - өсімдік тозаңдары, шаң, дәрмектер, өндірістік аллергендер, микроскопиялык кенелер, жәндіктер мен жануарлардың аллергендері
Механикалык, химиялык тітіркендігіштер – марганец, хром, формальдегид қосындылары, азоттын қос тотығы, озоны бар түтіндер, өндіріс түтіні
Метереологиялык факторлар – ауаның температурасы, ылғалдылығы, магниттік өрістің тербелістері.
Стресстік, психикалык ықпалдар. Физикалык күш түсұі
- Ішкі эндогендік факторлары
Иммундык, эндокриндік, вегетативтік нерв жүйесінің, бронх реактивтілігінің және сезімталдығының туа кемістіктері

Бронхттык астманын патогенезі
Негізгі патологиялық өзгерісі -
бронхттардың ұстамалы тарылуы.
Бронхттык спазм
Бронхттардың кілегей қабығының ісінуі
Бронхтар қабырғасының эозинофильдермен инфильтрациясы
Кілегейдің гиперсекрециясы
Эпителийдің десквамациясы

Клиникалык көрінісі
Тән синдромдар
Бронхообструкция – экспирациялық ентікпе мен ұстамалар, тыныс шығарудың ұзаруы, құрғақ ысқырық сырылдар.
Қабыну – қызудың көтерулуі, қақырық бөлінуі, ЭТЖ-ның жоғарлауы, интоксикациялык белгілері
Аллергиялык – есек жем, қышыну, белгілі бір тағамның немесе дәрінің жақпауы, эозинофилия, аллергиялық риносинусопатия (түшкіру)
-Негізгі клиникалык белгілері – бронхтардың жалпылама қайтімді обструкциясынан дамитын экспирациялық ентікпемен ұстама

Клиникалык көрінісі
Астма ұстаманың 3 кезеңі
Хабаршы белгілер кезені. Мұрын көмекейдің, терінің қышуы, мұрынның бітелуі, кеуденің қысылу сезімі, ұйқының келуі, есінеу.
Тұншығу ұстамасы. Алдымен киналдыратын құрғақ жөтел пайда болып, сожан кейін науқас ентіге бастайды. Ұстама кезінде тыныс шығару 3-4 есе ұзарады, алыстан естілетін құрғақ сырылдар болады. Ал аса қатаң ұстамада, бронхо спазм күшее келе, сырылдар бәсеңсиді, тіпті жойылады. Дене мәжбүр қалыпта – науқас қолдарын тізесіне немесе отырғыштын арқалығына тіреп, иық белдемесін бекітіп отырады. Тыныс кызметіне иық белдімесінің, кеуденің, құрсақтың қосымша бұлшық еттері белсенді қатысады. Аускультация - әлсіз везикулалық тыныс және құрғақ ысқырықты сырылдар естіледі. Жүрек тондары шаққа естіледі. Ұстама бірнеше сағатқа созылу мүмкін. Ол өз-өзінен немесе емнен басылады
Ұстаманың басылу кезеңі. Ұстама басылар алдында науқас қайтадан үсті-үстіне жөтеліп әйнек тәрізді мөлдір кілегейлі, түйіршікті қақырық тастайды. Қақырық түскен соң тыныс шығару жеңілденіп, қысқарады. Құрғақ сырылдар азаяды. Бірақ, құрғақ сырылдар, тыныс шығарудың ұзарғандығы біршама уақыт сақталады.

Диагностикасы
Қанда эозинофилия
Қақырықта астма “үштігі”- Куршман шиыршықтары, Шарко-Лейден кристалдары және көп мөлшердегі эозинофильдер
Өкпенің тыныстық кызметі өзгереді:
- ӨТТС- өкпенің тездетілген тіршілік сиымдылығының төмендеуі
- Тез шығарылған тыныстық алғашкы 1 секундтык көлемінің азаюы (ТШТК –бронхттық обструкцияның деңгейін ең нақты анықтайтын көрсеткіш)
- Тиффно индексінің төмендеуі (ТШТК/ӨТС)
- Өкпенің қалық көлемі аса жоғарылауы
Пикфлоуметрия – тынысты барынша алғаннан кейін тынысты тез шығару кезіндегі ауа ағымының максималды көлемдік жылдамдығынын анықтау әдісі, пикфлоуметрмен күніне 3 рет анықтайды.

Астмалык статус
Бронхтык астманын ең жиі қауіпті асқынуы, 5% өлімге әкеледі
АС – бронх қабырғаларының жалпылама ісінуіне, өзектерінің қою кілегейімен бітелуінен дамитын, симпатомиметиктерге резистентті аса ауыр бронхттык обструкция
Клиникалык сатылары:
- компенсацияланған: ұзаққа созылған тұншығу ұстамасы 12 сағат одан да ұзақ уақыт емге берілмейді
- декомпенсация “үнсіз өкпе”: бронхттар өтімділігі одан сайын нашарлайды, өзектері қою кілегеймен бітіледі, “ үнсіз өкпе” пайда болады (аускультация)
- гипоксемиялык, гиперкомниялык команың сатысы: “ ұнсіз өкпе” көрінісі күшее түседі, терінің бозғылт, көкшіл түсі қызғылт көкшілге аусады. Қанның газдык құрамынын ауыр өзгерістері, церебральдік неврологиялык бұзылыстар пайда болады, науқас есінен айырылады

Емі
Себепші аллергенді немесе аллерген тобын анықтап, науқастың олармен жанасуын тоқтату

Емі
Астмамен ауратын науқастар 2 түрлі дәрі қажет етеді:
Демікпе ұстаманы тоқтату үшін тез әсер ететін бронхолитиктер
- Демікпе ұстаманы алдын алатын өкпені қорғайтын профилактикалык дәрілер

Емі
БА сатылы емі:
1-сат.Қысқа әсерлі инголяциялык бронходилятаторлар:
Сальбутамол, фенотерол, серевент - 1-2 инголяция 6 сағат сайын
2 -сат. Профилактикалык дәрмектер: интал, задитен; түнгілік ұстамалар болса – ұзақ әсерлі бронхолитиктер, теофиллин, теотарт, теопек.
3-сат. Инголяциялык стероидтар:серетид 800 мг -2000мг
Глюкокартикоидтар
-Бекламетазон дипропипонат 1инг доза 50мкг
-Будесонид 1инг доза 250мкг
-Флюнисолид 1инг доза 250мкг
-Флютиказон пропионат 1 инг доза 250 мкг
Аталған дәрілер қабынуды басады. Жанама әсерлері: ауыс қуысының кандидозы, әр инголяциядан кейін ауызды жақсылап шәу қажет. Кандидоз біліне бастаса саңырауқұлақшаларға қарсы дәрмекі дер кезінде қолданамыз

Астмалык статустын емі
Преднизолон вена ішіне 60-90мг әр екі-үш сағат сайын
Эуфиллин 2,4 % 15мл өте жай, 10-15 минут көлемінде вена ішіне
Гидротация мақсатымен диуретиктер салынады
Қақырықты түсүін жеңілдету үшін амброксол вена ішіне 1мл 3 рет күніне, массаж жасалады
Қан қысымы жоғарласа дроперидол, коренфар қолданылады
Тромбоэмболиялық аскынулардың алдын- алу үшін гепаринотерапия
Обстукциямен күресу үшін сальбутамол вена ішіне 2,5мкг/кг немесе ипратропиум бромид инголяция

Диспансерлік бақылау
Астмамен ауратын науқастар белсеңді, қалыпты өмір сүре алады – егер астманы бақылауға (контроль)алса. Олардың спортпен шұғылдануға, жұмыс істеуге, мектепке баруға, ойнауға, түнде тыныш ұйықтауға мүмкіншілектері бар
Диспансерлік бақылаудың жоспары:
Жылына 2-3 рет участкілік дәрігердің, фельдшердің қарауы
Жылына 2-3 рет жалпы қан анализі, лейкоформула, жалпы несеп анализі, қақырықты микобактерия туберкулезаға, спирография, флюорография тексеру
Аллерголог, пульмонолог консультациясы 1 рет
Алдын алу дәрілерді күнделікті қолдану – серетид, приступ кезінде сальбутамол 1-2 инг.

Бақылау сұрақтары
Бронхттық астма дегеніміз не?
Астманың этиологиясын ата?
Астманың негізгі патологиялык өзгерісі?
Обструкциясынын себептерін ата?
Бронхтык астмаға тән синдромдар?
Астманың хабаршы белгілер туралы айт?
Тұншығу ұстаманың клиникалык көрінісі?
Астмалық статус дегеніміз не?
Қақырықта астма үштүгінің белгілері?
Пикфлоуметрия дегеніміз не?
Астманың диагностикасы?
Астмалык статустын сатылары?
Астмалык статустын емі?
Бронх астмадағы диспансерлік бақылау

Ситуациялык есеп
49-жастағы науқас мына шағымдарымен келіп отыр: өте күшті ентігу, қиын бөлінетін шырышты қою қақырық, жөтел, жалпы әлсіздік. 4 жыл бойы тұншығу ұстамалары мазалайды. Осы ұстамалар үшін стационарда глюкокортикоидті препараттарымен емделген тұншығу ұстамалары бұрында беротек инголяциясымен басылатын. Бірнеше күн бұрын жедел респираторлы аурумен аурып қалып халық емін қолданған. Емделіп жүрсе де тұншығу ұстамалары тәулігіне 5-6 рет қайталанады. Соңғы тәулікте ентігу басылмады. Беротек инголяциясы тұншығу ұстамасын қысқа мерзімге басты. Науқас ентігуден жата алмайды, терісі бозғылт, азаған цианоз. Дем шығару ұзарған, ысқырық сырылдар алыстан естіледі. Тыныс алу жиілігі 32, пульс 120 мин, ырғақты, ҚҚ -160/90мм.сн.бб, жүрек тондары тынық
- Ауру туралы ойыныз, іс-әрекетіні?

Ситуациялык есеп
Пациент 32 жаста, ертеңгі мезгілде және суық кезде тұншығуға шағымданады. Жөтел, қиын бөлінетін қақырықпен, ол бөлінгеннен кейін жағдайы жеңілдейді, алыстан ысқырған тынысы естіледі. Объективті қарауда: пациенттің төсектегі жағдайы мәжбүр, мойының созып демалды. Қолын төсек шетіне тіреп отыр. Мойын кеуде бұлшық еттері тыныс алуға қатысады. Демалуы шулы, дем шығаруы ұзарған, өкпе аускультациясында тыныс әлсіз, көп мөлшерде құрғақ сырылдар естіледі
- Ауру туралы ойыныз, іс-әрекетіні?