Евгеника. Евгеника түрлері. Евгеника және қазіргі заман

ЖОСПАР
Кіріспе
Евгеника ұғымы.
Негізгі бөлім
XX-ғасырдағы евгеника қарастырған бағыттары.
Евгеника тарихы.
Қазіргі таңдағы евгеника.
Қорытынды

ЕВГЕНИКА ТАРИХЫ
ХХ ғ. 20-30 жылдарында евгеника туралы қазіргі замандағы түсінік дамыды: бір жағынан, тиісті зерттеулер нәсілдік (фашистік) теория негіздеу әрекетіне әкелді, ал басқаша, адамның табиғи қасиеттерін "жақсартуға" бағыт-талған ғылыми тұжырымдамаларды жасауға мүмкіндік туғызды. Бұл тұжырым-дамалар интеллект, талант және т.б. сияқты іргелі әлеуметтік мәдени түсініктердің негізін қалауға ұмтылған генетикалық мектеп шеңберінде (Н.К. Кольцов, Ю.А. Филипченко және т.б.) өнімді түрде дамыды.
30-40-жылдары "әлеуметттік этология" белсенді түрде дамыды, соның шеңберінде әлеуметтік мәдени процестер биологиялық объектілерге тән заңдылықтар жүйесі "бас салды". К. Лоренц, Н. Тинберген жануарлардың ұжымдық түрдегі мінез-құлықтарын зерттеді және олардың мінез-құлықтары мен адамның мінез-құлықтарының өзара байланысын анықтады.

Ч.Дарвин
Ф. Гальтон

ЕВГЕНИКА ҰҒЫМЫ
Евгеника (греч. eugenes – жақсы тек) – адамның қаламайтын биологиялық сипаттамаларын шеттету және оны жақсарту ұсынылатын әдіс туралы ғылым пайда болды. Евгениканың негізгі принциптерін Ч. Дарвиннің немере ағасы ағылшын антропологы Ф. Гальтон қалады. Барлық әсер етулерді анықтау міндеті, соның көмегімен адамның биологиялық негізі, оларға әсер ететін негізгі бағыттарды өңдеу қойылды. Өйткені евгеника шоғырландыру (әлеуметтік-биологиялық) сипатындағы пән болып қалыптаса отырып, биологиялық зерттеулердің дәстүрлі ортасынан шығу ұсынылды.

ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ЕВГЕНИКА
Адам мүмкiндiгiн қолдан құрастыруға тырысқан АҚШ-тың генетик-ғалымдары «идеалды генотип» қалыптастыруға бар күшiн салды. Әлжуаз, денсаулығы дiмкәс жандарға вазэктомия операциясын жасап, дегенiне жеткiсi келген америкалық иедеологтардың тәжiрибесiне бертiнде немiс ұлтшылдары да жүгiнiп көрдi... Оның қаншалықты нәтиже бергенi, әрине, өздерiне аян.
Ал бiздi мазалап отырған мәселе – Американың «идеалды генотип» қалыптастыру үшiн сан мың адамды қолдан ұрықсыздандырып, ауру ұрпақтың өмiр сүруiне жол бермеуге тырысқаны күнi кеше емес пе едi?

ҚОРЫТЫНДЫ
1883 жылы ағылшын ғалымы Фрэнсимом Гальтон негiзiн қалаған евгеника – таратып айтқанда «ұрпақты жақсарту iлiмi» деп аталады. Евгеника шарықтап дамыған ХIХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында АҚШ-тың генетика-ғалымдары «демократиялық-евгенистiк республика құру» идеясын көтердi. Аталған идея бойынша евгеника екi бағытта қолға алынды. «Позитивтi евгеника» бойынша америкалық идеологтар үздiк генотиптердi сұрыптап алып, олардың көбеюiне қолайлы жағдай жасауды көздесе, «негативтi евгеника» бойынша нашар генотиптердi анықтап, оларды ұрықсыздандыру, некеге тұруына шек қою және басқа да шаралар арқылы ұрпақ тарату мүмкiндiктерiнен айыруды қолға алды